جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام سیاسی اصطلاحی است مربوط به قرن معاصر که در برابر اسلام سنتی پدید آمده است. در این مقوله، اسلام به­ عنوان هویت مرکزی با نقش کارکردگرایانه در متن سیاست واقع می­ شود و نظم اجتماعی را با تمام ملزومات آن نظریه­ پردازی می ­کند. این پدیده، امروزه صرفاً در حوزه ­ی انتزاع نیست، بلکه قابلیت­های خود را در عمل سیاسی نیز نشان داده است. کنش­گران سیاسی اسلام­گرا در دهه­ های اخیر نه ­تنها بر روندهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و امنیتی محیط­ شان تاثیر گذاشته ­اند، بلکه سیاست­های جهانی را نیز وادار به سطحی از کنش چالشی کرده ­اند. عوامل مختلفی در سرعت­ گیری عمل­گرایانه ­ی اسلام سیاسی دخیل بود، که می­توان به پدیده­ هایی مانند مسأله ­ی فلسطین، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اشغال افغانستان، فروپاشی شوروی، حادثه­ ی 11 سپتامبر و بهار عربی اشاره کرد. البته، درست است که اسلام سیاسی در قالب یک پارادایم کلی در برابر پارادایم ­های دیگر قرار می ­گیرد، اما تحولات درون­پارادایمی آن بسیار مهم و قابل توجه است. بدین­ معنا که، به­ رغم ارجاع مشترک قرائت اسلام سیاسی به یک منبع دینی، در عمل برون­دادهای اجتماعی و فرهنگی نسبتاً متفاوتی در قبال نوع مواجهه با جهانی شدن، مدرنیته، سکولاریزم، نظم نوین جهانی، آمریکاگرایی، اروپا­محوری، غرب­ستیزی و... داشته و دارند. این نحله­ های جامعه­ شناختی خاص از اسلام سیاسی و سیاست فرهنگی متناظر با آن، دست­ کم توانسته است در قالب شکل­ بندی ­های اجتماعی و سیاسی چند­گانه متجلی شود. در این مقاله با سه روش توصیفی، تحلیلی و تبیینی انواع مدل­های اسلام سیاسی، قالب­های فکری و ساختار و کارگزاران آن­ها توصیف و ضمن تحلیل روابط، مؤلفه ­های درونی و برون­دادهای کارکردی آن­ها، ماهیت اندیشه­ ای و تعامل آن با سیاست جهانی تبیین شده است.