جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرباز، اختلاف بین صوفیان و فقیهان، بسیار عمیق و گاه خونین بوده است. صوفیان همواره داعیۀ بیان و عمل به حقیقت دین را داشته‌اند و در مقابل، فقیهان ایشان را به دوری از مبانی و سخنان پیامبر و بزرگان دین متهم کرده‌اند. در این مقاله سعی شده است به قسمتی از این میدان که از طرف کسانی چون ابن‌جوزی، ابن‌تیمیه و پیروانشان رهبری می‌شود، پرداخته و دلایل و چرایی این نزاع در دو قالب کلی بررسی شود: 1. زمینه‌های اصولی و بنیادین اختلاف از قبیل تضعیف عقل و منزوی کردن آن، جهان‌بینی تک‌قطبی، رویکرد روایت‌محور، تفسیر ظاهرگرایانه و مقید به زمان و مکان، تضعیف و ترهیب فرق دیگر، خوف‌محوری، منطق حفظ ‌قدرت؛ 2. دلایل مصداقی در برخی اعمال و اندیشه‌های صوفیانه چون وجود شطحیات، بدعت‌ها، ریا، جهل، شرک و... همچنین در میان بیان نقد‌های ایشان گاهی به‌نحو مختصر به دیدگاه عرفا اشاره خواهد شد تا مطالب کاملاً یک‌سویه پیش نرود. در نهایت با عنایت به تفاوت‌های این دو مشرب، مشاهده می‌شود که گاهی مرز میان این دو طیف، کم‌رنگ شده و افرادی را نمی‌توان به‌راحتی در میان یکی از این دو مکتب دسته‌بندی کرد. ولی فهم دلایل این اختلاف چه از منظر تحلیلی در بیان زمینه‌های اصولی و چه از حیث توصیفی در نقدهای مصداقی در بستر رویکرد امثال ابن‌جوزی، معیار تقریبی برای فهم تمایزها و شناخت دقیق‌تر از هریک از این دو نگرش به دست خواهد داد.