جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رنج حقیقتی انکارناپذیر در عالم هستی و مورد درک وجدانی همة افراد بشر است. اما آنچه در این زمینه همواره اندیشة انسانی را که فطرتاً طالب لذت و سعادت است به خود مشغول کرده، چیستی این حقیقت و چگونگی مواجهه با آن است. پاسخ‌گویی به پرسش‌هایی از این دست، منوط به تحلیل درستی از حقیقت رنج است. این مقاله با طرح آرای مختلف حکمای اسلامی در زمینه چیستی رنج، به جمع‌بندی و تحلیل آنها پرداخته ‌و در پایان، با ارائه تعریف، تأملاتی را در تحلیل رنج مطرح کرده است. در تحلیل مفهوم رنج، به این نتیجه رسیده است که رنج، کیفی نفسانی است که با فراهم‌شدن عناصر و شرایطی چون وجود منشأ رنج، امکان ادراک و علم به امر منافر و نیز دستیابی به آن، اذعان به منافرت و توجه یافتن به امر منافر از همان جهت که منافر است تحقق می‌یابد.

در این پایان نامه نیت با تکیه بر آیات قرآن بررسی شده و مطالب آن در سه فصل آمده است. در فصل اول با عنوان نیت و جایگاه آن از معنای نیت و اهمیت آن، نیت و اباحه گری صوفیان، حقیقت نیت، محل و منشأ نیت، نیت در قرآن، تنوع نیت، اخلاص و ریا بحث شده است. در فصل دوم با نام نیت و روابط آن از نیت و قلب، و نیت و عمل سخن رفته است. در فصل سوم ذیل عنوان آثار نیت از بخشش یا مجازات نیت گناه، نیت و پیوندهای اعتقادی و فرهنگی و اجتماعی و ملی و عمل خیر از غیرمسلمانان گفتگو شده است.

یکی از مسائل مهمی که در شرع مقدس اسلام بدان پرداخته شده و اثر تعیین کننده ای در سرنوشت انسان دارد بحث از نیت است؛ زیرا از دیدگاه اسلام فلسفه وجودی انسان در این عالم آن است که در بوته آزمایش الهی قرارگیرد تا میزان بندگی و اطاعت خویش را به اثبات رساند و در این راه اعمال و رفتار انسان مورد محاسبه وسنجش قرار می گیرد، اما نکته اساسی آن است که رفتار انسان به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم می شود. بخش بیرونی و پوسته خارجی عمل همان بخش است که در معرض دید و ارزیابی بشری است و مورد ستایش و نکوهش وتشویق و توبیخ جامعه انسانی قرار می گیرد. بخش دیگر عمل که مغز و حقیقت عمل را تشکیل می دهد، قصد و نیت عمل از دیده بشر مخفی است و با چشم سر نمی توان آن را مشاهده کرد. از دیدگاه اسلام بخش اصلی و اساسی عمل نیز همین قسمت است و ملاک ارزش گذاری اعمال به این بخش از عمل باز می گردد. آری، محاسبه الهی با محاسبه انسانها متفاوت است. مردم شکل ظاهری و بیرونی اعمال را می نگرند و اگر عملی را مطابق هنجارها و ارزشهای خود بیابند مورد ستایش قرار می دهند و در غیر این صورت آن را مردود می دانند. اما در محاسبه الهی به مبادی صدرو عمل توجه می شود و اینکه عمل با چه انگیزه و به چه نیتی انجام گرفته است. این تفاوت معیار سنجش الهی و بشری و غفلت انسان از نیت و انگیزه عمل آفت خطرناک وسم کشنده ای است که زندگی جاودانی بشر را تهدید می کند. چه بسیار دین دارانی که اعمال مختلفی را انجام می دهند و سرخوش از ثواب و بهره اخروی که اندوخته اند، خود را از بهترین بندگان خدا می دانند. و هیچ عیب و خللی در اعمال خود نمی بینند، درحالی که ممکن است هیچ بهره معنوی و الهی از اعمالشان نبرده باشند و آنگاه که نامه اعمالشان در قیامت گشوده شود عمل خوبی در آن نیابند زیرا قصد و نیت آنان از انجام آن اعمال غیر خدایی بوده است . و به راستی که این خسران و زیانی عظیم و جبران ناپذیر است. انگیزه ما از این بحث طرح ابهامات و شبهاتی است که به دلیل بی توجهی و نپرداختن شایسته به مبحث نیت پیرامون آن به وجود آمده است. کوشش ما در این رساله در جهت پاسخگویی وروشن ساختن این شبهات و مسائل است. ما برآنیم که با بررسی دقیق وعمیق آیات الهی و روایات حضرات معصومین علیهم السلام به نتایجی بنیادین و راه بردی در این زمینه دست یابیم. انشاءالله