جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحول و اسلامي‌سازي علوم انساني و استقلال فرهنگي و فکري، يکي از مهم‌ترين اهداف و آرزوهاي انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني(ره) بوده است؛ به‌طوري‌که بعد از پيروزي انقلاب، هم امام راحل و هم رهبر معظم انقلاب و ساير متفکران و انديشمندان انقلاب براي تحول و تغيير علوم انساني تلاش‌هاي فراواني کرده‌اند. مهم‌ترين پرسش اين نوشتار اين است که متفکران انقلاب اسلامي و به‌صورت خاص، مقام معظم رهبري و آيت‌الله مصباح يزدي، چه راهکارهايي را براي بسط، تحول و اسلامي‌سازي علوم انساني مطرح کرده‌اند؟ براي يافتن پاسخ اين پرسش، با مراجعه به آثار و سخنان اين دو انديشمند اسلامي به اين نتيجه رسيده‌ايم که راهکارهایي را که اين دو متفکر اسلامي براي تحول و اسلامي‌سازي علوم انساني مطرح و ارائه نموکرده‌اند، به دو بخش تقسيم مي‌شود: راهکارهاي بنيادي و علمي و راهکارهاي عملي که با استفاده از روش تحليلي ـ توصيفي اين راهکارها مورد تحقيق و بازخواني قرار گرفته است.

تحول و اسلامی­سازی علوم انسانی و استقلال فرهنگی و فکری، یکی از مهم­ترین اهداف و آرزوهای انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) بوده است؛ به‌طوری که بعد از پیروزی انقلاب، هم امام و هم مقام معظم رهبری و سایر متفکران و اندیشمندان انقلاب برای تحول و تغییر علوم انسانی تلاش­های فراوانی کرده­اند. مهم‌ترین پرسش این نوشتار این است که متفکران انقلاب اسلامی و به‌صورت خاص مقام معظم رهبری و ‌آیت‌الله مصباح یزدی چه راهکارها و راهبردهایی را برای بسط، تحول و ‌اسلامی‌سازی علوم انسانی مطرح کرده­اند. برای یافتن پاسخ این پرسش، با مراجعه به آثار و سخنان این دو اندیشمند اسلامی به این نتیجه رسیده­ایم که راهکارها و راهبردهایی را که این دو متفکر اسلامی برای تحول و اسلامی­سازی علوم انسانی مطرح کرده­اند به دو بخش تقسیم ‌می‌شود: راهبردهای بنیادی و علمی و راهبردها و راهکارهای عملی که با استفاده از روش تحلیلی‌ـ توصیفی این راهبردها و راهکارها تحقیق و بازخوانی شده است.

موضوع جامعیت و قلمرو موضوعی قرآن، از مهم‌ترین مباحث قرآنی است که از دیرزمان تا امروز در میان دانشمندان اسلامی و حتی مستشرقان غربی، موضوع بحث و گفت‌وگو بوده است؛ اینکه قلمرو موضوعی قرآن شامل چه مباحث و موضوعاتی می‌شود؟ آیا فقط مسائل عبادی، ارزشی و اخروی در قرآن مطرح شده است یا آنکه حوزه‌های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی و حتی مسائل علمی و تخصصی، ازجمله علوم انسانی را نیز در بر می‌گیرد؟ به تعبیر دیگر رابطه قرآن و علوم انسانی چگونه است؟ آیا مباحث و مسائل علوم انسانی رایج در دانشگاه‌ها از قبیل مباحث حقوقی، سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی، و تاریخی، در قرآن بیان شده‌اند یا قرآن هیچ اشارتی به این مسائل ندارد؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، رویکردهای مختلفی وجود داشته و دانشمندان اسلامی و غیراسلامی پاسخ‌های متفاوتی داده‌اند. در این نوشتار، دیدگاه علامه مصباح یزدی درباره جامعیت قرآن و رابطه آن با علوم انسانی بررسی شده است. ایشان بر این باور است که رابطه قرآن و علوم انسانی، رابطه عموم و خصوص من‌وجه است و بسیاری از اصول و کلیات علوم انسانی در قرآن وجود دارند و با مراجعه به قرآن و استنباط و استخراج این اصول، می‌توان علوم انسانی مبتنی بر قرآن، تدوین و تولید، یا علوم انسانی کنونی را تهذیب و اصلاح کرد. درباره اسلامی‌سازی علوم انسانی مبتنی بر قرآن و منابع دینی، رویکردهای متعددی وجود دارند، مانند: رویکرد «استنباطی –استخراجی»، «تهذیبی -تکمیلی»، «تأسیسی» و... که علامه مصباح بر رویکرد «استنباطی- استخراجی» و «تنقیحی- تکمیلی» تأکید می‌ورزد.