جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به بررسی چگونگی تسلط شیطان بر قوای بینشی و گرایشی انسان و پیامدهای تربیتی آن از منظر قرآن با روش توصیفی - تحلیلی پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که شیطان برای نفوذ در حوزه شناختی انسان از روش‌های ایجاد غفلت، صحنه‌‌پردازی، سرگرم کردن و ابتلای به آرزوهای طولانی دنیوی، به راه انداختن مجادله در بین مومنان و ایجاد مغالطه در مسیر شناخت و رشد هویت حقیقی متربی استفاده می‌کند. همچنین عمده روش‌های شیطان جهت نفوذ درحوزه گرایش‌ها، زینت دادن افکار و عقاید باطل، امکانات مادی، و اعمال زشت، تحریک میل جاودانگی، تحریک قدرت‌طلبی،ایجاد ترس، ایجاد حزن و افسردگی، می‌باشند. فرایندی که شیطان این مداخله‌ها را صورت می‌دهد متنوع است به گونه‌ای که ازیک الگوی خطی مستقیم برخوردار نیست. در هر مورد شیطان تلفیقی از روش‌های مستقیم و غیر مستقیم و نیز عناصر شناختی و گرایشی را به کار می‌گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه مؤلفه‌های عاطفۀ دینی در کتاب‌های هدیه‌های آسمان دوره ابتدایی و با روش تحلیل محتوا (کمّی) انجام شد. حجم نمونه منطبق بر جامعه آماری و شامل همۀ کتاب‌های درسی هدیه‌های آسمان پایه دوم تا ششم ابتدایی در سال تحصیلی 1398ـ1399 بود. برای گردآوری داده‌ها از روش سندكاوی (كتاب‌های درسی) استفاده شده و ابزار آن، سیاهۀ تحلیل محتوای ساخته پژوهش‌گر است که براساس مؤلفه‌های عاطفۀ دینی، مبتنی بر مطالعه خدایاری‌فرد و همکاران، (1391) تنظیم شد. روایی ابزار پژوهش براساس داوری متخصصان تعلیم و تربیت قابل قبول بود، و اعتبار آن براساس فرمول هولستی مورد محاسبه قرار گرفت و ضریب 83/. به ‌دست آمد. نتایج پژوهش نشان داد که مؤلفان، بیش‌ترین اهتمام را به دو مؤلفۀ محبت به خدا و محبت به اولیای خدا داشته‌اند. فراوانی مؤلفه بیزاری از دشمنان خدا و بیزاری از دشمنان اولیای خدا، کم‌تر از حد انتظار بوده ‌است. همچنین، در شکل ارائه محتوا بیش‌ترین استفاده از کلمات و گزاره‌های متن و کم‌ترین استفاده از تصاویر صورت گرفته است. بیش‌ترین توجه به مؤلفه‌های عاطفۀ دینی در کتاب پایه ششم دیده شد.

هدف از اين پژوهش، دستيابي به نگاهي کلي در زمينه وضعيت و جايگاه ارزش ولايت‌فقيه، در اهداف و محتواي برنامه درسي رسمي است که با رويکرد کيفي و به روش فراترکيب انجام شده است. منابع داده‌ها، گزارش‌هاي رسمي از تعداد 23 پژوهش‌ مرتبط با موضوع است که در بيش از يک دهه اخير در کشور منتشر شده‌اند. يافته‌هاي فراترکيب نشان مي‌دهد که: الف. در پژوهش‌هاي مورد بررسي، ارزش «ولايت‌فقيه» در چارچوب‌هاي مفهومي چون ارزش‌هاي انقلاب اسلامي، مهدويت، گفتمان ديني، فرهنگ ايثار و شهادت، تربيت ديني و سياسي و هويت ديني، ملي و انقلابي بررسي شده است؛ ب. اهداف مرتبط در سطوح مختلف هدفگذاري، به ميزان کافي در نظر گرفته شدهاند. با اين حال، اهداف مورد نظر بيشتر در حيطه شناختي تمرکزيافته و به حيطه‌هاي عاطفي و رواني‌ـ حرکتي و حتي سطوح بالاي حيطه‌ شناختي، به ميزان بسندهاي توجه نشده است؛ ج. يافتههاي بيشتر پژوهشها نشان ميدهند محتواي مرتبط با ولايت‌فقيه، از نظر کمي و کيفي، براي تحقق اهداف مربوط از کفايت لازم برخوردار نيستند. ارزيابي نهايي فراترکيب از وضع موجودِ بازنمايي اين ارزش در کتابهاي درسي نشان ميدهد که با توجه به تعدد و تنوع اهداف آموزشي، انتظار تحقق همه اهداف در محتواي همه کتابها، واقعبينانه نيست، بنابراين، هرچند اين بازنمايي نياز به تجديد نظر دارد، اما در تحقق اهداف خود تا حدودي توفيق نسبي داشته است.

عمیق ترین و اثرگذارترین روابط زندگی انسان یعنی، روابط زناشویی، گاه با نابسامانی ها و ناسازگاری هایی روبرو می شود که اگر برطرف نشود اثرات ناگواری روی فرد و جامعه به جای خواهد گذاشت. مولفه های گوناگونی با ناسازگاری های زناشویی در ارتباط است که می توان به ویژگی های شخصیتی همسران اشاره کرد. از جمله ویژگی هایی است که با ناسازگاری زناشویی ارتباط دارد «حیا» می باشد که بسیار کم به صورت کمی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این پژوهش مطالعه رابطه حیای همسران و ناسازگاری های آنان است. آزمون های تعارض زناشویی (MCQR) و آزمون حیا بر روی 140 نفر نمونه (65 مرد و 75 زن متاهل) که به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شده بودند، اجرا شد. بر اساس نتایج این پژوهش رابطه مثبت و معنادار بین حیای منفی (از جمله کم رویی) و ناسازگاری های زناشویی به دست آمد. بین حیای از خدا و حیای از خود با ناسازگاری های زناشویی، همبستگی منفی و معنادار وجود داشت. حیای زن ارتباط بیشتری با ناسازگاری زناشویی نشان داد که همسو با تعالیم دین اسلام است.

این تحقیق، روش های تربیتی انبیا(علیه السلام) در قرآن را در سه دسته (بینشی، گرایشی و عملی) بیان کرده و هر یک را مورد ارزیابی قرار داده است. روش های بینشی آن دسته از روش هایی هستند که انبیا(علیه السلام) به وسیله آن ها، بینش و آگاهی عمیق نسبت به مسائل گوناگون دینی از قبیل: مبدأ، معاد، حقیقت دنیا و حقیقت انسان را در افراد ایجاد می نمودند و از این راه، تحوّل درونی در آن ها به وجود می آوردند تا زمینه برای تغییر رفتار بیرونی آن ها فراهم باشد؛ این روش ها عبارت اند از: ایجاد بینش صحیح، موعظه حسنه، روبه رو شدن با نتایج اعمال، تذکر و یادآوری نعمت ها، داستان سرایی و تمثیل. روش های گرایشی روش هایی هستند که انبیا(علیه السلام) به وسیله آن ها، میل و انگیزه درونی نسبت به انجام دادن تکالیف و دستورات الهی را در افراد ایجاد می نمودند؛ این روش ها عبارت اند از: دعوت به ایمان، تحریک ایمان، محبت و مهرورزی، مبالغه در عفو، الگوسازی، تبشیر و انذار و روش تشویق و تنبیه. روش های عملی انبیا(علیه السلام) به گونه ای بود که افراد را به انجام دادن تکالیف الهی ملزم می کردند، چه آن ها میل و انگیزه درونی نسبت به انجام دادن آن تکالیف داشتند و چه نداشتند؛ این روش ها عبارت اند از: فریضه سازی، امر و نهی و روش نظارت و مراقبت. کلمات کلیدی: تربیتی انبیا بینشی گرایشی عملی مبدأ معاد حقیقت انسان تحوّل درونی موعظه حسنه داستان سرایی تمثیل محبّت عفو الگو تبشیر انذار تشویق تنبیه نظارت

این مقاله به بررسی و نقد روی آوردهای گذشته و معاصر به رشد اخلاقی و تغییر جهت گیری های عمده در مطالعه علمی آن می پردازد. بررسی موضوع به شیوه تحلیل محتوا بوده و هدف از آن فراهم نمودن چهارچوبی برای مطالعات تطبیقی آینده، به ویژه در حوزه اخلاق دینی، می باشد. روی آوردهای گذشته بر تکوین فرامن و همسان سازی با والد همجنس، جریان های متکی بر پیرامون فرد، به ویژه تقویت های بیرونی، سائق وابستگی کودک، فرایند یادگیری مشاهده ای، جریان خودنظم دهی و نظام استدلال در درک روابط اجتماعی، تإکید می کنند. مفهوم سازی های جایگزین، بینش های جدیدی را در مورد شکل گیری اخلاق بر اساس مؤلفه های چهارگانه، موضوع عدالت مثبت، درنظرگرفتن دیدگاه دیگران، ادراک خود، استدلال اجتماعی قراردادگرایی و هویت اخلاقی به ارمغان آورده اند. دستاوردهای مهم این جهت گیری ها عبارتند از: تأکید بر الگوی تطوری ـ جانشینی در برابر الگوی مرحله ای ـ تراکمی، توجه به ساخت های جزئی در اخلاق در برابر انسجام سلسله مراتبی و وحدت ساختاری، تأکید بر طرحواره های اخلاقی به جای مراحل، اهتمام به سایر قلمرو های رشد اجتماعی ـ شناختی در مقابل نادیده گرفتن آنها، توجه به شخصیت اخلاقی به منزله هدف. با وجود این، نگاه تک مؤلفه ای به فرایند رشد اخلاقی و ضعف در نتایج عملی در حوزه تربیت اخلاقی از کاستی های بیشتر رویکردهای یادشده می باشد.

پژوهش حاضر به شیوه تحلیل محتوا و با صرف نظر ازویژگی کمی آن، به بررسی سازوکارهای فرایند درونی سازی اخلاقی در رویکردهای روان شناختی عمده می پردازد.رویکرد روان تحلیل گری، مبدء این فرایند را فشارهای اجتماعی برای مبادرت به اعمال مورد پذیرش جامعه می داند و همانندسازی و تکوین فرامن، با انگیزه پرهیز از از دست دادن عشق والدین را سازوکارهای اصلی می داند. بر حسب رویکرد شناختی- اجتماعی، هنجارهای اخلاقی در اصل پدیده ای بیرونی و اجتماعی بوده و از طریق فرایندهای تجربه تنبیه، الگوبرداری، تقویت خود، خود نظم دهی و احساس همدلی در خزانه رفتاری فرد جای می گیرند. از دیدگاه شناختی- تحولی، ارزش های اخلاقی یک نظام استدلال در درک روابط اجتماعی می باشند. سازوکارهای اساسی این فرایند را تعارض شناختی، کنش های مکمل جذب و انطباق و در نهایت، تعادل جویی تشکیل می دهند. رویکرد شناختی- عاطفی، تحول درونی سازی اخلاقی را از خلال فنون نظم دهی، پردازش های شناختی و سطح بسنده انگیزش فرد صورت تبیین می کند. هر چند همه رویکردها بر تعامل تعیین کننده های درونی و محیطی تاکید می ورزند، اما میزان مشارکت آنها در درونی سازی متفاوت است. رویکردهای روان تحلیل گری و شناختی- اجتماعی، نقش پدیده های اجتماعی ـ برونی را مؤثرتر می دانند و دیدگاه های شناختی- تحولی و شناختی- عاطفی بر تعیین کننده های درونی، تاکید بیشتری دارند.

هدف این مقاله، توصیف جنبه های مختلف فرایند رشد اخلاقی در روی آورد یادگیری و بررسی انتقادی آن، به ویژه از طریق تعالیم اسلامی و به روش اسنادی است. روی آورد مزبور، رشد اخلاقی را «یادگیری انجام رفتار اجتماعی مورد پذیرش جامعة خاص، که از طریق پیامدهای آن تقویت می شود» توصیف می کند. گستره این فرایند، «رفتار اجتماعی پذیرفته شده» و مؤلفه اصلی آن «رفتار اخلاقی»، در برابر شناخت و هیجان اخلاقی، بوده و تقویت، به ویژه شکل اجتماعی آن، سازوکار عمده به شمار می رود. عدم پذیرش ارزش های ذاتی و نیز ارزش های اخذ شده از منابع فرااجتماعی، عدم تسری مرز اخلاق به رفتارهای اخلاقی ناسازگار با هنجارهای موجود، نادیده گرفتن مؤلفه های شناختی و هیجانی اخلاق و غفلت از سازوکارهایی غیر از تقویت، کاستی های عمده ای است که از دیدگاه اسلامی مواضع این روی آورد را به چالش می کشد.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی رابطه ادراک خود، داوری اخلاقی و رفتار اخلاقی و مقایسه آنها در میان دو گروه از نوجوانان عادی و دارای مشکل رفتاری می باشد؛ بدین منظور تعداد بیست نفر از نوجوانان عادی (پسر) و بیست نفر از نوجوانان (پسر) دارای مشکل رفتاری به صورت تصادفی با روش نمونه گیری خوشه ای از دو مقطع راهنمایی و متوسطه چهار ناحیه آموزش و پرورش شهر قم،‌ انتخاب شدند. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با استفاده از روش مصاحبه بالینی و نیز تطبیق ملاک های تشخیصی اختلال رفتاری بر اساس معیارهای DSM/IV جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری Uمان- ویتنی،t  (مستقل) و مجذور کای نشان داد که میان آزمودنی های دو گروه از نظر میزان استفاده از طرحواره های ادراک خود به گونه موضوع تفاوت معناداری وجود دارد. گروه عادی بیشتر از طرحواره اجتماعی و گروه دارای مشکل رفتاری بیشتر از طرحواره فعال استفاده می کنند؛ همچنین، گروه عادی از نظر سطح تحولی ادراک خود به گونه موضوع در سطح سه و گروه دیگر در سطح دو قرار دارند. از نظر سطوح تحولی مولفه های خود به گونه فاعل، گروه عادی در سطح دو و گروه دیگر در سطح یک قرار دارند. مقایسه های بین گروهی به لحاظ سطوح تحول داوری اخلاقی نیز نشان داد که گروه عادی در یک سطح بالاتر از گروه دارای مشکل رفتاری قرار دارند و از این لحاظ تفاوت معناداری میان دو گروه وجود دارد. نتیجه کلی اینکه فرضیه وجود ارتباط میان سطوح داوری اخلاقی و رفتار اخلاقی شواهد تایید کننده ای در پژوهش حاضر کسب کرده است، اما تایید روابط احتمالی میان ادراک فرد از خویشتن و رفتار اخلاقی، و به تعبیر دیگر میانجی گیری ادراک خود بین تحول داوری اخلاقی و رفتار اخلاقی، نیاز به پژوهش های دیگری دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.