جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحف العقول عن آل‌ الرسول (ص) اثر حسن‌ بن‌ شعبه حرانی یکی از منابع روایی اخلاقی شیعه است که دربارۀ مؤلف و زمان نگارش و خاستگاه روایات آن اقوال گوناگونی وجود دارد. برخی از علمای متأخر و پژوهشگران معاصر، مؤلف را از علمای ستودنی شیعۀ اهل حلب در قرن چهارم می‌دانند. عده‌ ای از این دسته، وی را همان مؤلف حقائق اسرار الدین تلقی کرده‌ اند. بعضی نیز او را فردی ناشناخته و نصیری‌ مذهب از قرن ششم برشمرده‌ اند. با وجود این، هویت مؤلف محل سؤال است و ابهام‌هایی وجود دارد. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد مؤلف شیعه و اهل حلب است که دست‌ کم در قرن هشتم زیسته است. مبانی فقهی و کلامی مؤلف، باور پژوهشگران مبنی بر نصیری‌ بودنش را نفی و شیعه‌ بودنش را تأیید می‌ کند. همچنین، بررسی سیر تاریخی حلب و تطبیق آن با گفتمان‌ های حاکم بر کتاب از دلایلی است که انتساب مؤلف به حلب را تصدیق می‌ کند. مؤلف امامی‌ مذهب، لین‌ الحدیث، زاهد و دنیاگریز است. او اهل‌ البیت (ع) را خلیفۀ خدا و معصوم می‌ داند و به بعث و عقیدۀ شیعه در جبر و اختیار باورمند است. گفتنی است شناسایی هویت مؤلف تحف العقول در تاریخ امکان‌پذیر نیست.

کتاب «معرفی مجلات خارجی در حوزه مطالعات دینی» به معرفی 550 مجله خارجی در حوزه اسلام، مسیحیت، یهود، سایر ادیان و مطالعات دینی به طور کلی پرداخته است که توسط انتشارات جهاد دانشگاهی منتشر شده است. در مقدمه این کتاب آمده است: در هر کشوری، سخن از مباحث دینی متناسب با دین و مذهب آن کشور وجود دارد و مسائل دینی در هر کشوری به ‌صورت کتاب و مجله و غیره منتشر می‌شود. مجلات علمی، سطح علمی مناسبی دارند؛ ازاین‌رو، شناخت مجلات خارجی در حوزه مطالعات دینی برای پژوهشگران امری مفید و لازم است. با شناخت و مطالعۀ این مجلات می‌توان از مباحث مطرح‌شده در آن‌‌‌ آگاه شد و از علم روز دنیا در موضوعات دینی، اطلاعاتی به دست آورد. همچنین، پژوهشگران با شناخت این مجلات می‌توانند ‌‌‌‌مقاله‌های خود را به مجلات مرتبط ارسال کنند و از امتیاز علمی آن بهره‌مند شوند و سبب شناخته‌ترشدن ایران و فرهنگ ایرانی اسلامی در مجامع بین‌المللی شوند. پس از بررسی‌‌‌های فراوان، بیش از پانصد مجله دینی در موضوعات مختلف شناسایی شد که در چند دسته قرار می‌گیرد: 1- اسلام؛ 2- مسیحیت؛ 3- یهود؛ 4- سایر ادیان؛ 5- مطالعات دینی (به‌طور کلی). البته برخی مجلات در دو یا چند دسته قرار می‌گیرد که در این نگارش سعی می‌شود هر مجله تنها در یک دسته‌بندی موضوعی ذکر شود. پیش از پرداختن به بحث اصلی، ذکر توضیحی درباره اعتبارسنجی مجلات ضروری می‌نماید. با توجه به اینکه ممکن است اعتبار مجلات تغییر کند، پژوهشگران قبل از اقدام به انتشار مقاله، باید اعتبار مجله را بررسی کنند. به همین منظور، وب ‌سایت‌هایی را در این کتاب معرفی شده که می‌توان با درج کد آی‌اس‌اس‌ان هر مجله در آن به‌راحتی اعتبار آن را سنجید. 1- ژورنال‌چکر دات‌ای‌آرjournalchecker.ir ؛ 2- ایمپکت فاکتور دات‌ای‌آر impactfactor.ir؛ 3- سامانۀ منبع‌یاب وزارت بهداشت rsf.research.ac.ir؛ 4- سایمگو scimagojr.com؛ 5- وب‌ آو ساینس ip-science.thomsonreuters.com/mjl؛ 6- ای‌اس‌سی isc.gov.ir/en؛ 7- اسکوپوس scopus.com؛ 8- دوآج doaj.org؛ 9- ایمپکت‌فاکتور مجلات bioxbio.com در این اثر تلاش شده است که عناوین مجلات انگلیسی را ترجمه و عنوان انگلیسی آن در پاورقی بیاید؛ اما برخی از عنوان‌های مجلاتی که به زبان‌های آلمانی و اسپانیولی و عربی و غیره است، ترجمه نشده و همان عنوان مجله ذکر شده است. در این کتاب، مجلات بر اساس موضوعات گفته‌شده، معرفی می‌شود. در بخش اول این کتاب 127 مجله در حوزه اسلام، در بخش دوم 183 مجله در حوزه مسیحیت، در بخش سوم 35 مجله در حوزه یهود، در بخش چهارم 18 مجله در حوزه سایر ادیان و در بخش پنجم 198 مجله که در حوزه مطالعات دینی به طور کلی فعالیت می کنند؛ معرفی شده است. در انتها نیز، مجلات به همراه کد Issn آن ها ذکر شده است. هدف اصلی این نگارش، معرفی مجلات خارجی در حوزه مطالعات دینی است تا مخاطبان بتوانند از آخرین مطالب منتشر شده در این مجلات در حوزه مطالعات دینی باخبر شوند و هم اگر پژوهشگر یا محقق هستند بتوانند مقالات خود را جهت انتشار به این مجلات ارسال کنند.

کتاب تحف‌العقول عن آل‌الرسول (ص) اثر حسن‌بن‌شعبه حرانی دربردارنده روایات طوال و قصار رسول خدا (ص) تا امام حسن عسکری (ع) است که مشخصه اصلی آن‌ها ارسال در سند است. افزون بر ارسال اسانید، مطابق تصریح مؤلف، جملات حکیمانه هم‌سنخ با روایات ائمه (ع) نیز در این کتاب نقل شده و مؤلف آن‌ها را به ائمه (ع) نسبت داده است. استناد این اقوال به ائمه (ع)، ضرورت بازیابی این دسته از روایات و تبارشناسی آن‌ها در جهت تعیین وضعیت آن‌ها را روشن می‌سازد. به همین منظور در این مقاله 638 روایت قصار حضرت علی (ع) تا امام حسن عسکری (ع) در تحف‌العقول جمله به جمله بررسی شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد در انتساب دوازده روایت از مجموع روایات قصار تحف‌العقول به ائمه (ع) شواهد متقنی وجود ندارد. بعضی از این عبارات در قالب حکمت‌هایی از حکما، شاعران، زاهدان است یا از سوی راوی مجهول در دیگر مصادر ثبت شده است. بعضی دیگر نیز، نقل تاریخی یا ضرب‌المثلی است که به امام (ع) نسبت داده شده است. همچنین بیش از 14درصد روایات، پیشینه‌ای در منابعِ موجود ندارند و برای اولین‌بار در تحف‌العقول نقل شده‌اند. مقاله حاضر به روش توصیفی در صدد ریشه‌یابی تاریخی روایات تحف‌العقول است.