جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر به بررسی شرایط شکل‌گیری "انجمن حجتیه" از تشکل‌های ضد بهائیت که مقارن با کودتای 28 مرداد 1332 توسط "شیخ محمود حلبی" تاسیس شد ابعاد فکری و اعتقادی این انجمن، عملکرد انجمن از بدو پیدایش، بعد تشکیلاتی، روابط انجمن با رژیم پهلوی، موضع‌گیری انجمن نسبت به نهضت امام خمینی (ره) و تحرکات اخیر انجمن حجتیه اختصاص یافته است. به تصریح کتاب: "از دید انجمن، اعتقاد به حضرت حجت خلاصه شده است در محبت و ولایت امام عصر و به تبع آن صرفا بعد عبادی و نماز خواندن برای حضرت که نطق‌های آقای حلبی گواه آن است به دیگر جنبه‌ها و فرازهای اعتقاد به ولی عصر (عج) اگر التفاتی بیابند با دیدی سطحی و فرعی می‌نگرند و به هیچ وجه به وجوه دیگر موضوع مهدویت نمی‌پردازند. خلاصه‌ی تفکر انجمن این است که انقلاب امام قایم به دو چیز بستگی دارد: 1- زمینه‌های منفی موجود در جامعه مثل تبهکاری‌ها و ستمگری‌ها. 2- ایمان و اعتقاد مردم به اسلام که باید این دو عامل را تقویت کرد و ضمن ترویج زمینه‌های منفی، اسلام را به توده‌ها شناساند و دست به یک رشته اصلاحات اعتقادی زد. بنابراین رسالت انسان منتظر در دوران غیبت عبارت است از تلاش برای سازندگی خود و دیگران و اصلاح محیط و به راه آوردن گم‌گشتگان و منحرفان از اسلام". از جمله اقدامات اخیر این انجمن، می‌توان این نمونه‌ها را برشمرد: ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی، ظهور گروه‌های مشابه نظیر گروهک مهدویت و نفوذ در تشکیلات نظام.

زندگی انسان‌­ها با حرکت تاریخی خود، تحت تأثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه­‌ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن می­‌شود. با بررسی در نهج­‌البلاغه دیده می­شود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل­‌دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می­‌کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده مؤید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می­‌کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته­­‌های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه­‌انگیزی عالم­ نمایان و... به تصویر می­‌کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه­‌سازی واقعیت‌ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی می­‌شود.

شناخت مفهوم دقیق اصطلاحات هر بحث علمی، امری لازم و ضروری است یکی از مباحث علمی پیرامون مهدویت، علائم ظهور است علائم ظهور به معنای نشانه­های ظهور است که قبل از ظهور حضرت مهدی7 اتفاق خواهد افتاد. نوشتار پیش رو به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه اصطلاحاتی درباره علائم ظهور وجود دارد؟ و این اصطلاحات به چه معنایی می‌باشند؟ روش جمع‌آوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای بوده و روش تحقیق، توصیفی تحلیلی می‌باشد. پس از بررسی‌های مشخص شد که کلماتی مانند: حدیث، روایت، علائم، آیه، خروج، ظهور، بعث، قیام، ملاحم، فتنه، اشراط الساعه، آخرالزمان، حتم(محتوم) و شرایط ظهور مرتبط با بحث علائم ظهور هستند که در این نوشتار مفهوم دقیق آنها بررسی و بیان شد. مفهوم این عبارت‌ها براساس کتب لغت و آیات و روایت بیان شده که سبب مشخص شدن معنای دقیق و تفاوت معنایی آنها و جلوگیری از خلط معنایی این کلمات و عبارت­ها می­شود.

برخی از روایات شأن نزول در تفاسیر شیعه، منبع شیعی ندارند و از منابع اهل سنت به تفاسیر شیعه منتقل شده‌اند. با توجه به جایگاه و نقش روایات شأن نزول، به عنوان قراین منفصل در فهم محتوای آیه، ضروری است ملاک‌های شناسایی روایات منتقله شأن نزول به‌دقت بررسی شود؛ چراکه شناخت اصالت و ملاک‌های شناسایی این روایات، در پذیرش، نفی و نقد آنها تأثیر جدی دارد. نوشتار حاضر با بررسی استقرایی و تحلیل منابع تفسیری و روایی و تأمل در محتوای برخی از روایات شأن نزول منتقله در تفاسیر شیعه، در نهایت، چهار ملاک و معیار برای شناخت روایات شأن نزول منتقله کشف و شناسایی می‌کند که وجود هر یک از این ملاک‌ها، انتقال روایات شأن نزول از اهل سنت به تفاسیر شیعه را محتمل می‌داند. این ملاک‌ها عبارت است از: تصریح برخی مفسّران به نقل روایت از منابع اهل سنت؛ تقدّم تاریخی نقل روایت در منابع نخستین اهل سنت؛ وجود رجال و راویان اختصاصی اهل سنت در سند حدیث؛ و سازگاری محتوایی روایت با باورهای خاص اهل سنت.

جستار حاضر، موانع و چالش­های اطاعت زنان از شوهر و راهکارهای برون­رفت از این چالش­ها را بر اساس آیات و روایات تبیین کرده است. از آنجایی که تنظیم شیوه زندگی بر اساس سبک زندگی اسلامی، موجب سعادت در دنیا و آخرت می­گردد، این پژوهش با استفاده از سبک زندگی اهل بیت(ع) و سیره آن بزرگواران در خصوص چالش‌های اطاعت از شوهر، دارای اهمیت فراوانی است. هدف این پژوهش، یافتن راهکارهایی برای درمان چالش­ها و اختلافات زندگی مشترک همسران می­باشد. لزوم احیای سنت و سیره اهل بیت(ع) در خانواده­ها، انجام این تحقیق را ضروری می­نماید. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده در نهایت بدین نتیجه رسیده که قرآن و اهل بیت(ع) راهکارهای متنوعی برای برون رفت از آن، مانند محبت و تمکین و تأمین نیازهای جنسی، توجه به ثواب اطاعت و عقاب عدم اطاعت از شوهر، بصیرت افزایی نسبت به حقوق زوجین، تغافل زوجین نسبت به ضعف­های هم، حسن ظن، انتخاب همسر شایسته، ارائه کرده است.

در این پژوهش، آیات قرآنی که دلالت بر «عدم اِسماع اموات» دارد، از دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته تا دیدگاه صحیح در این خصوص از صدر اسلام تا به حال مشخص شود و روشن گردد که دیدگاه‌های انحرافی از چه زمانی به اعتقادات مسلمانان وارد شده است. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با بررسی آیات قرآنیِ مورد استدلال منکران قدرت شنیداری مردگان و تفاسیر شیعه و اهل سنت به این نتیجه رسیده که واژه «موت» و «سمع» دارای معانی مختلفی بوده و در آیات مورد نظر، «موت» به معنای مرگ قلب و نیروی عاقله بوده و واژه «سمع» نه به معنای شنیدن حسی، بلکه به معنای فهم و درک می‌باشد و این آیات اشاره دارد به عدم فهم و درک آیات الهی توسط کسانی که دل آن‌ها مرده است. حاصل پژوهش این است که تا قرن هفتم، هیچ مفسری ادعای عدم شنیدن مردگان را نکرده و این اندیشه، بعد از آن و پس از ترویج و اشتهار تفکرات ابن تیمیه به مباحث اسلامی راه پیدا کرده و یک باور اصیل اسلامی نیست و بر فرض که چنین دلالتی در آیه باشد، صیغه «لا تسمع» بر عدم شنیدن مردگان دلالتی ندارد، بلکه بر عدم قدرت صدازنندۀ مردگان بر اِسماع و شنواندن آنان دلالت خواهد کرد و هیچ ملازمه‌ای بین عدم قدرت اِسماع با عدم توان سماع مردگان وجود ندارد.

زمینه و هدف: یکی از نیازهای بشر، شادی و سلامت معنوی است. شادی و سلامت معنوی متکی به کیفیت شناخت، گرایش و رفتار و به نوع نگرش فرد بستگی دارد. شادی و سلامت معنوی از عوامل مختلف؛ از جمله نگرش انسان به عالم هستی، اثر می‌پذیرد. هدف اصلی این مقاله؛ بررسی سازوکار تأثیر ‌نگرش‌الهی بر تحقق شادی و سلامت معنوی‌ از منظر آیات و روایات است. روش تحقیق در این نگارش توصیفی- تحلیلی بوده و روش گردآوردی اطلاعات کتابخانه ای می باشد. یافته‌های تحقیق نشان داد؛ از نظر قرآن کریم، ‌نگرش‌الهی عامل مهم سلامت روانی و شادی انسان بوده که با رضایت از گذشته و ایجاد اطمینان به آینده، شادی حال را رقم می‌زند. بحث و نتیجه‌گیری: آدمیان یا اندوه گذشته را می‌خورند یا نگران آینده‌ای نیامده هستند. از این رو در الگوی شادی معنوی، مومنان آینده و گذشته‌ی خویش را تحت اراده و تدبیر خدای می‌بینند و هیچ اندوهی از گذشته و ترسی از آینده ندارند «أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛«إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا» و به آنچه خدا اراده نموده آرام و خشنودند. آخرین کتاب آسمانی، شادی عمیق انسان را به فضل عام الهی بر همه‌ی انسان‌ها و رحمت خاص الهی بر مومنان منحصر و وابسته نموده «قُلْ بِفَضْلِ اَللّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ». است. به این ترتیب تمام ابعاد شخصیت یک مؤمن و حالات و هیجانات او از جمله شادی، تحت عملکرد ایمان قرار گرفته و آرامشی الهی و شادی معنوی و الهی نصیب وی می‌گردد.

در روایات شیعی به نشانه‌های حتمی قیام امام مهدی(ع) توجه شده است که ضرورت دارد تعداد و مصادیق واقعی آن‌ها مشخص شود. مقاله پیش‌رو به این مسئله پرداخته و پس از بررسی روایات شیعی، تصویر روشنی از‌ نشانه‌های حتمی قیام امام مهدی(ع) ارائه نموده است. پس از واکاوی 17 نشانه‌ی نقل شده در روایات، این نتیجه به دست آمد که در منابع روایی شیعه و مطابق ملاک‌های خاص برای تشخیص علامت‌های حتمی از غیر حتمی، تنها به حتمیت چهار نشانه؛ 1ـ خروج سفیانی، 2ـ خسف بیداء، 3ـ قتل نفس زکیه و 4ـ ندای آسمانی، تصریح شده است و قابل اعتنا هستند، لکن حتمی بودن 1ـ یمانی، 2ـ خسف‌های دیگر غیر از بیداء، 3ـ دجال، 4ـ اختلاف بنی‌العباس، 4ـ نزول حضرت عیسی(ع)، 5ـ فریادی در ماه رمضان، 6ـ خروج آتشی از عدن، 7ـ ظهور دستی در آسمان، 8ـ دخان (دود)، 9ـ ظهور خورشید از مغرب و 10ـ واقعه‌ی احجار الزیت، بر اساس این روایات و ملاک‌ها، مورد نقد جدی قرار گرفته است؛ برخی از آن‌ها دلیل روایی قابل اعتنایی ندارند و برخی از آن‌ها از نشانه‌های قیامت هستند و به اشتباه یا تسامح، نشانه‌ی ظهور تلقی شده‌اند.

«اخلاق شادي»، به مطالعة ارزش‌هاي حاكم بر فعل شادي مي‌پردازد و در سه حوزة رابطة انسان با خدا، خود و ديگران بحث مي‌کند. ارزش‌هاي حاکم بر ارتباط انسان با خود در مقولة شادي، هنجارهاي فردي حوزة اخلاق شادي هستند که در اين پژوهش، با روش توصيفي تحليلي و از نوع اسنادي و بر اساس منابع اسلامي و متون اخلاقي مورد مطالعه قرار گرفت. اين پژوهش، به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که هنجارهاي فردي اخلاق شادي از ديدگاه اسلام کدامند. يافته‌هاي تحقيق نشان داد كه انسان مؤمن براي داشتن شادي فضيلت‌مند، تکاليف اخلاقي خاصي در ارتباط با خود دارد و بايد به پاره‌اي فضايل آراسته گردد. اين هنجارها از ديدگاه اسلام؛ حق‌گرايي، دورانديشي، بلندهمتي، خويشتن‌داري، کرامت، عفت و قناعت هستند.

دانش وجوه و نظائر یکی از دانش‌های مهمی است که زیرشاخه‌ دانش تفسیر شمرده می‌شود و به تحلیل معناشناختی واژگان قرآنی نظیر همدیگر می‌پردازد. در طول تاریخ علوم قرآنی، کتاب‌های گوناگونی در موضوع دانش وجوه و نظائر به رشته تحریر درآمده است. نویسندگان این آثار، در تحلیل‌های معناشناختی واژگان قرآنی از قواعد گوناگون تفسیری بهره جسته‌اند، ولی جز در موارد بسیار اندک، هیچ‌یک، قواعد این دانش را به‌صورت جداگانه بیان نکرده و مورد بررسی قرار نداده‌اند. ضرورت تحلیل و واکاوی قواعد دانش وجوه و نظائر، از آن روست که می‌تواند زمینه را برای تحلیل‌های معناشناختی منطقی و نظام‌مند از واژگان قرآنی نظیر هم، فراهم آورد و از این رهگذر، مفسران را در پرده‌برداری از مدلول مطابقی و موضوع‌له یا مدلول التزامی و مستعمل‌فیه واژگان نظایر یاری رساند. در جستار حاضر، با شیوه توصیفی- تحلیلی و با روش استقرائی، برخی از مهم‌ترین قواعد دانش وجوه و نظائر با رجوع به برخی از مهم‌ترین آثار، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان، قواعد مرتبط با دانش وجوه و نظایر نیز در دو دسته درون متنی (قاعده منع ترادف، قواعد بلاغی، سیاق، وضع الفاظ برای روح معنا و قاعده شناخت اشیاء با اضدادش) و برون متنی (مانند تطور لغت و اسباب نزول) استخراج گردیده است.