جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سال­های اول حملة مغول، علم و تمدن دچار رکود شد؛ اما با حضور دانشمندان و وزرایی همچون خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی در دورة ایلخانان و تأسیس مرکز علمی ربع رشیدی در تبریز و متمرکز کردن علوم و دانشمندان سرزمین­های مختلف در آن، دورة جدیدی از رونق آموزش و پژوهش علوم مختلف در تمدن اسلامی به وجود آمد. هدف: پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعة موردی مرکز علمی ربع رشیدی، انگیزه‌های تجدد و احیای علمی را بررسی کرده است. روش: روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع دست اول در تاریخ و تمدن و آثار خواجه رشیدالدین است و ابزار پژوهش، فیش‌برداری بود. یافته‌ها: در بررسی تجدد علمی در دورة ایلخانان با تأسیس مرکز علمی ربع رشیدی، نقش انگیزه‌های معنوی، علمی، سیاسی- مذهبی و اقتصادی بسیار برجسته است. نتیجه‌گیری: ایلخانان در ایجاد برخی انگیزه‌های توسعة علمی نقش اساسی داشتند. انگیزه‌های درونی شخص خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی نیز سبب تجدد آموزش و پژوهش و تأسیس مرکز مهم و مؤثر علمی ربع رشیدی شد. بی‌شک در هر دوره‌ای، اگر انگیزه‌های عام‌المنفعه در افراد جامعه وجود داشته باشد و حاکمان نیز این انگیزه‌ها را تقویت کنند، اسباب ترقی ملت و دولت آن جامعه فراهم می‌شود.

عدالت از موضوعات مهم اعتقادی و اجتماعی است که پیامبران الهی برای اقامه آن مبعوث شده‌اند. عدالت همواره مورد توجه مفسران و اندیشمندان مسائل اجتماعی بوده است و زیربنای مسائل مهمی چون آزادی، قانون و مالکیت است. درباره عدالت تعاریف مختلفی از سوی صاحب‌نظران ارائه شده است. این مقاله می‌کوشد با جستاری در آیات قرآن کریم، معنای عدالت تبیین گردد و بر پایه آن، دیگر تعاریف مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعریف عدالت، به عنوان وصف و یا به‌عنوان یک رفتار، بستگی به موصوف یا متعلقی دارد که عدالت وصف و یا متعلق آن قرار می‌گیرد. بر این اساس عدالت در قرآن به معانی: رعایت تساوی، رعایت استحقاق و اهلیت، صداقت یا عمل مطابق با واقع، رعایت انصاف در صلح و آشتی دادن در چارچوب قوانین الهی، دوری از افراط و تفریط، قرار گرفتن هر چیز در جایگاه مناسب، رعایت مصالح و مفاسد واقعی و رعایت قانون حق آمده است.

معرفی موضوع: عدالت سازمانی از موضوعات بسیار مهم اجتماعی است که به موضوع تعاملات بین روسای سازمان با زیردستان می‌پردازد و در صدد اصلاح قوانین و رویه‌ها و اقدامات و رفتارهای بین آنها با شاخص عدالت است. این نوشته از دیدگاه قرآن و احادیث، به این موضوع می‌پردازد.اهمیت و کاربرد: سازمان، مهم‌ترین پدیده اجتماعی معاصر است و برقراری عدالت در آن، باعث حل شدن مهم‌ترین مسئله در سازمان؛ یعنی ظلم و نیز باعث افزایش کارایی کارمندان و بهبود وضعیت روحی آنها می‌شود. سازمان به حدی در جامعه امروزی توسعه یافته است که به جرئت می‌توان گفت اصلاح سازمان؛ یعنی اصلاح جامعه. تا به حال مباحثی که در خصوص عدالت سازمانی ارائه شده، اکثراً برگرفته از منابع غربی بوده و با توجه به اینکه عدالت از جمله موضوعاتی است که در جامعه اسلامی به خصوص شیعی به طور عام تبیین و تشریح می‌شود، اسلامی و بومی بودن این مباحث ضروری‌تر است.هدف تحقیق بررسی موضوع عدالت سازمانی در منابع اسلامی است تا به کمک آن الگویی اسلامی در خصوص توسعه عدالت سازمانی ارائه دهد. لذا از جمله تحقیقهای کاربردی محسوب می‌شود.روش تحقیق: روش تفسیر قرآن به قرآن و قرآن با احادیث و با استفاده از تحلیل محتوا.روش گردآوری اطلاعات: روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و مطالعه اسناد و مدارک و مصاحبه با خبرگان است.نتایج و یافته‌ها: ‌عدالت همانند حق در تعریف و توصیف، معنایی وسیع دارد و در قرآن، متأثر از موصوف، عدالت دارای هشت معنی است.عدالت در سازمان، به دو بخش «سازمان عادل»، که شامل عدالت در تمام اجزای نرم و سخت سازمان است و «عدالت سازمانی»، که شامل رفتارها و روابط سازمان با خداوند، خود و دیگران است تقسیم می‌شود. لذا بحث از عدالت در سازمان؛ یعنی بحث از اهداف عالی عادلانه، ساختار عادلانه، راهبرد عادلانه، نیروی انسانی عادلانه، نظامهای عادلانه، سبکهای مدیریتی عادلانه، رابطه عادلانه با خداوند، رابطه عادلانه با دیگران و رابطه عادلانه با خود (عدالت توزیعی، رویه‌ای و مراوده‌ای). عدالت در سازمان از دیدگاه قرآن و روایات، توحیدمحور و حق‌مدار و دارای آرمان است.

در خصوص امکان، ضرورت و چگونگی برنامه ریزی فرهنگی، دیدگاههای متعددی مطرح شده است. گروهی با پذیرش امکان مدیریت فرهنگ و تاکید بر ضرورت آن، با هدف همسان سازی اجتماعی، به مدیریتی تمام عیار دست می زنند که با سلب آزادی و اختیار بشری نیز همراه است. در نقطه مقابل این رویکرد تمامت خواه، رویکرد لیبرالی، امکان مدیریت کلان فرهنگ را به خاطر گستردگی مؤلفه های موجود در آن و نیز تعدد ورودی ها و به عبارتی؛ وجود محیط باز، نفی می کنند و قائل به نظم خود انگیخته در این حوزه می باشند. مقاله حاضر بر آن است تا ""نگاه معقول اسلامی"" را از منظر حکمت متعالیه در این خصوص مورد بحث و بررسی قرار دهد و به این پرسشها پاسخ دهد که: اولاً، برنامه ریزی فرهنگی با توجه به دو مسئله محیط تربیتی باز و آزادی و اختیار انسان، چگونه امکان پذیر است؟ ثانیاً، با فرض امکان، چه ضرورتی در این خصوص وجود دارد؟ بدین منظور، اشاره خواهد شد که فرهنگ از سه لایه اصلی مظاهر فرهنگی، ارزشها و عقاید تشکیل می شود. رکن اعتقادی به عنوان لایه زیرین است. در این لایه، مؤلفه تعقل به عنوان مؤلفه ای کلیدی می باشد؛ بدین معنا که تاثیر بر آن به تاثیر بر کل حوزه فرهنگ می انجامد. از این رو، برنامه ریزی عقل محور، امکان مدیریت فرهنگ را در فضای باز موجود، توام با حفظ اختیار و آزادی، به سمت فرهنگ مطلوب فراهم خواهد کرد و امکان «مقاومت فرهنگی» در برابر فرهنگهای مهاجم را نیز ایجاد می کند.

فرهنگ، کلیتی پیچیده از اندیشه و عمل است که همه اعتقادها، باورها، آرمانها، ارزشها، فنون و آداب و رسوم جامعه را در بر می گیرد، کیفیت زندگی را نمایان می سازد و شخصیت جامعه انسانی به شمار می رود. به طور خلاصه مدیریت فرهنگ فرایندی است شامل شناخت و استفاده بهینه از فرهنگ موجود، تغییر یا تضعیف باورها و هنجارهای ناخواسته، تقویت باورها، ارزشها و هنجارهای خواسته و تثبیت فرهنگ مطلوب. فرهنگ را می توان به دو نوع مطلوب و موجود تقسیم کرد. فرهنگ مطلوب به فرهنگی گفته می شود که مشتمل بر ادراکات، انتظارات، باورها، آرمانها و رفتارها در خصوص آنچه باید باشد است، به عبارت روشن تر؛ فرهنگی است که الگوهای رفتاری آشکار و رسماً تایید شده را در بر می گیرد، اما فرهنگ موجود به عملکردها و رفتارهای موجود در جامعه و آنچه عملاً بر جامعه حاکم است، اشاره می کند. الگوهای تبیین فرهنگ متعددند و مدیران فرهنگی باید بر اساس یکی از آنها و در چارچوب همان الگو، راهبرد مناسبی را از بین راهبردهای فرهنگی تغییر، انتقال و فراگیری، تثبیت، تقویت، حفظ، توسعه و تکامل طبیعی، پرورش و ایجاد فرهنگ انتخاب کنند. این سیاستها و راهبردها نیز به نوبه خود با یک یا چند روش از روشهای اجرایی که عبارتند از: آموزش، تغییر افراد کلیدی، داستان، الگوسازی، تشویق و تنبیه و قوانین و مقررات اعمال می شوند.