جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشته حاضر، ترجمه‏اى است از مقاله‏اى که دکتر درو.سى.گلدنى در سمپوزیوم بین‏المللىِ «اسلام در جنوب شرق آسیا و چین: فرقه‏ها و جرثومه‏هاى محلى در امت جهانى» (28 نوامبر ـ 1 دسامبر 2002) در دانشگاه هنگ کنگ ارائه کرده است. پروفسور دکتر درو.سى.گلدنى استاد انسان‏شناسى و مطالعات آسیایى دانشگاه هاوایى مانوا، داراى دکتراى انسان‏شناسى اجتماعى از دانشگاه واشنگتن در سیاتل است. وى دوبار به عنوان محقق نمونه انتخاب شده و تحقیقات وسیع و تخصصى درباره چین، آسیاى مرکزى و ترکیه داشته و نویسنده کتاب‏هایى از این قبیل است: 1.Muslim Chinese : Ethnic Nationalism in the People's Republic (Harvard University press , 1991). 2.Ethnic ldentity in China : The Making of a Muslim Minority Nationality (Harcourt Brace, 1998). 3.Making Majorities: Constituting the Nation in Japan , China , Korea , Malaysia , Fuji , Turkey , and the U.S. (Editor , Stanford Uniersity press, 1998). 4.Dis locating China : Muslims , Minorities, and Other sub-Altern Subjects (London , C.Hurst , ( زیر چاپ دکتر گلدنى در مقاله حاضر ضمن طرح کلیاتى از سابقه امپراتورى‏هاى ترک و مسلمان در چین به معرفى اقوام گوناگون مسلمان چین پرداخته و با توجه به شرایط تاریخى و تحولات روز، از دیدگاه‏هاى فرهنگى، دینى، اقتصادى و سیاسى، میزان همگرایى یا تجزیه‏طلبى هریک را بررسى کرده است.

تلفیق تاریخ و نظریه از جمله روش‏هایی است که از جانب بسیاری از پژوهشگران، بویژه مورّخین و جامعه‏شناسان به کار گرفته­ شده است. ابن­خلدون(808-732ق/ 1406-1332م) از جمله نخستین مورخ-جامعه‏شناسانی بوده که سعی کرده الگوهایی برای تبیین پدیده­های تاریخی-اجتماعی جوامع انسانی ارائه دهد. وی در بخش­های آغازین کتاب خود معروف به «مقدمه» به شناخت جوامع کوچ­رو و یکجانشین و هم­چنین مناسبات آن­ها با یکدیگر پرداخته و الگویی در شناخت و تکوین این جوامع نشان داده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و بررسی دگرگونی شیوه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ی زیست مغولان از کوچ‌روی به یکجانشینی در ایرانِ سده­های هفتم و هشتم هجری براساس نظریه ابن­خلدون است. ابتدا مفاهیم مرتبط با دگرگونی مورد نظر ابن­خلدون چون اقلیم، شیوه معاش و عصبیت؛ شناسایی و شرح داده شده­، سپس بر اساس این مفاهیم به روند یکجانشینی مغولان در ایران پرداخته می‏شود. روش مورد استفاده در این پژوهش «تحلیل تاریخی» است؛ و یافته‏های حاصل اینکه، دیدگاه ابن‌خلدون نه تنها می­تواند دگرگونی شیوه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ی زیست مغولان در ایران را تبیین کند؛ بلکه می­تواند به عنوان الگویی شایان توجه برای تبیین و فهم دگرگونی شیوه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ی زیست دودمان­های کوچ­رو در ایران بویژه از سلجوقیان تا پیش از صفویه مورد استفاده قرار گیرد و چگونگی یکجانشین شدن کوچ­روان و دور شدن آنان از زندگی کوچ­روی را تبیین کند.

سادات به عنوان خاندان پیامبر9، در تاریخ اسلام و ایران دوره اسلامی، به عنوان گروهی متمایز جایگاه ویژه­ای داشتند. انتساب آن‌ها به خاندان پیامبر9 سبب شد که در میان جامعه ایران نیز مورد احترام قرار گرفتند. با شکل­گیری نهادی به نام نقابت، سادات به صورت یک گروه کاملاً مشخص و سازمان‌دهی‌شده درآمدند. که از منزلت خاصی برخوردار بودند. با حمله چنگیز به ایران و سپس برچیده ‌شدن خلافت عباسی، سادات جزء افرادی بودند که نه‌تنها دچار ضعف جایگاه نشدند بلکه بالعکس نفسی تازه کرده و حتی دوباره منصب نقابت که کار آن رسیدگی به امور سادات بود، احیا شد. هدف از این پژوهش، بررسی جایگاه و منزلت سادات در ساختار حاکمیت ایلخانی است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، به این پرسش پاسخ می‌دهد که با توجه به جایگاه سادات در دوره ایلخانان و گرایش اولجایتو به تشیع و سادات، آنان چه جایگاهی در ساختار حاکمیت به دست آوردند؟ یافته­های پژوهش، نشان می­دهد که منزلت این گروه در جامعه­ ایرانی و خودآگاهی درونی سادات در بالا بردن جایگاه خویش در دستگاه حکومت ایلخانی نقشی به‌سزا داشت، ولی با وجود تکریم سادات، این گروه در دوره ایلخانی به ندرت توانستند به پست­های مهم و حساسی مانند وزارت و یا صاحب­دیوانی دست یابند و به نظر می‌رسد، این نتیجه ساختار دیوانی با غلبه­ مذهب سنتی است که، اجازه نمی­داد سادات به این عرصه وارد شوند.

انقلاب مشروطه یکی از مهم ترین رخدادهای سیاسی تاریخ معاصر ایران است که با ظهور آن، ایران دستخوش تحولاتی عظیم در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد. یکی از ثمرات ماندگار این انقلاب تأسیس مجلس و قانون مداری در امور کشورداری بود. ملک الشعرای بهار، از شاعران برجسته این عهد، علاوه بر شاعری، در حوزه سیاست نیز حضوری مؤثر داشت. او شش پادشاه قاجار و پهلوی را درک کرد، پنج دوره به مجلس راه یافت، روزنامه های متعددی در جهت بیداری مردم چاپ کرد و در میان احزاب سیاسی نیز چهره ای شاخص بود؛ از این رو شعر او، یکی از مهم ترین منابع تحقیق در جامعه سیاسی عهد مشروطه است. در این جستار کوشش شده ابعاد و وقایع مختلف پنج دوره مجلس در شعر او بازنمایی شود. در این راستا از نظریه های گردش نخبگان و انقلاب و دیکتاتوری برای درک وقایع آن روزگار پر آشوب بهره گرفته شده است.

مکتب علمی سمرقند حاصلِ تکامل مکاتب علمی بغداد، مراغه و تبریز بود که در روزگار الغ بیگ گورکانی(854- 812 ه.ق) شکوفا گشت. یکی از دانشمندان فعال در این محفل غیاث الدین جمشید بن مسعود کاشانی بود که برای تاسیس رصدخانه سمرقند و فعالیت در آن، به سمرقند دعوت شد. برخی تحقیقات، نقش و تأثیر وی را در مکتب علمی س مرقند تا این حد ارزیابی کرده اند؛ اما چنان که از آثار غیاث الدین بر می آید، وی بیش از این نیز در مکتب علمی سمرقند فعال بوده (832- 816 ه.ق) و دست آوردهایی داشته است. نوشته حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که غیاث الدین جمشید کاشانی چه جایگاه و تأثیری در مکتب علمی سمرقند، به ویژه در علم نجوم و حساب، داشته است؟ فرضیه ی تحقیق آن است که وی هم به کمک ابداعات وسیع خود در علومی چون حساب(اعشارکسری)، علم الحیل(مکانیک) و هندسه، طراح اصلیِ رصدخانه ی سمرقند و استخراج کننده ی زیج الغ بیگی بود؛ و حتی بیش از آن، نوعی سیاست گذاری و مدیریت علمی را در رصدخانه و مکتب علمی سمرقند اعمال کرد.

ابوجعفرمحمد بن محمدبن حسن بن ابوبکر طوسی معروف و مشهور به نصیرالدین طوسی در سال 597ه.ق در طوس بدنیا آمد.شناخت اندیشه ها وعملکردهای سیاسی وفرهنگی وی بدون درک مناسبی از فضای سیاسی، فکری واجتماعی دوران حیات او امکان پذیر نیست .زیرا وی شاهد وقایع سیاسی و اجتماعی نظیر حملات مغولان واستیلای آنان وانقراض دولت اسماعیلیان و خلافت عباسیان بود.به همین جهت برای به ثمر رسانیدن هدفهای سیاسی وفرهنگی خود در دورانی مملو از هرج ومرج سیاسی، دست به کارهای دیوانی وسیاسی ودر نتیجه ملازمت امراء وپادشاهان زد.نخست حضور وی در دستگاه اسماعیلیان وسپس مغولان دلیل روشنی براین مدعاست.البته همراهی وی با آنها صرفا به این جهت نبود که تحت نفوذ آنها قرار بگیرد,بلکه برای اصلاح وهدایت آنها بود، تا از اقتدار آنها جهت پیشبرد اهداف خود بهره ببرد.لذا ضمن تحقیق وتألیف که آن را مبنای کار خویش قرار داده بود، رصدخانه ای را در مراغه تأسیس کرد که مهمترین اقدام علمی وفرهنگی وی به شمار می آید. البته خواجه نصیر همزمان که توجه اش به امر دانش وقدرت بود,به سیاست نیز معطوف بود ودر زمینه های سیاسی ومدیریت سیاسی دارای نظریه های خاص است.که با عملکردهای سیاسی وفرهنگی وی منطبق هستند.به نحویکه کتابی در این زمینه بنام اخلاق ناصری را به رشته ی تألیف در آورد که مباحثی پیرامون سیاست وحکومتداری راطرح میکند.همین امرنشان ازاهمیت طرح اندیشه سیاسی وی در تاریخ اندیشه های اسلامی می باشد.در این پژوهش سعی می گردد تا بازتاب اندیشه های خواجه ورابطه ی معنا دار آنها با کنش های سیاسی و فرهنگی او مورد واکاوی قرار بگیرد.

چنان که از عنوان مقاله حاضر برمی آید، محتوای آن متضمن تاکید بر روابط ایران و چین در قرن نهم هجری قمری، به ویژه سفارت غیاث الدین نقاش از سوی سلان شاهرخ تیموری به چین، و تاثیر آن در هنر نگارگری ایرانی است. مقاله حاضر با روش تحقیق و دیدگاهی تاریخی و عمدتا با استناد به منابع تاریخی به پژوهش در این باب پرداخته شده است و در پی یافتن پاسخ پرسش زیر است: زمینه ها و سیر تاریخی اثرگذاری نقاشی چینی بر نگارگری ایرانی در عهد تیموری چگونه بوده است؟ فرضیه حاکی از آن است که نگارگری ایرانی از حیث ارتباط با نقاشی چینی، از ابتدای دوره تیموری روندی را از تقلید صرف، تمرین، اصلاح، تکمیل و بومی سازی نقش مایه ها و مضامین نقاشی چینی پیموده است.