جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علائم وقف سجاوندی شامل علامت وقف لازم (م)، وقف مطلق (ط)، وقف جایز (ج)، وقف قبیح (لا) و وقف مجوّز (ز) است. علاوه بر کاربردهایی که در تجوید و قرائت قرآن کریم دارند، نقش قابل‌ملاحظه‌ای را در فهم صحیح آیات الهی ایفا می‌کنند. پژوهش حاضر درصدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، نقش علائم وقوف سجاوندی را در سوره «یس» که سوره‌های مکی و مشتمل بر آموزه‌های متنوعی همچون اصول سه‌گانه دینی اسلام یعنی توحید، معاد و نبوت است، بر فهم قرآن کریم موردبررسی و واکاوی قرار دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد انواع نشانه‌های وقف و ابتدا در این سوره با هدفی خاص، آیات این سوره را به گزاره‌هایی تقسیم‌بندی کرده است که ملاحظه این علائم، می‌تواند به فهم صحیح آیات قرآن کریم، توجه شایانی نماید. به‌عنوان‌مثال با عدم رعایت وقف لازم در آیه 76 این سوره، مفهومی کفرآمیز از آیه برداشت می‌شود و یا با وقف نمودن بر آیاتی از سوره «یس» که در آن‌ها از علامت وقف «لا» یا وقف قبیح استفاده شده، مقصودی ناقص از کلام خداوند متعال برداشت می‌شود که به فهم نادرست منجر می‌گردد

از علائم مهم و دقیق وقف و ابتدا در قرآن کریم که رعایت آن نقش مهمی در فهم صحیح آیات الهی ایفا می‌کند، علامت وقف لازم یا «میم» است. نقش این وقف را علاوه بر تجوید و روان‌خوانی قرآن کریم، می‌توان در تفسیر و تبیین مراد الهی از آیات قرآن کریم دریافت. پژوهش حاضر درصدد است با اتخاذ روش توصیفی - تحلیلی، گفتمان الهی در آیاتی مشخص را در سوره‌های نخست قرآن کریم در مرحله تحلیل گزاره‌ای که پس از مرحله تحلیل معناشناختی و واژه‌ای است، بررسی نموده و نقش این علامت را در فهم بهتر آیات الهی تبیین نماید. بررسی‌ها نشان می‌دهد، اکثر آیاتی که در آن‌ها وقف لازم به‌کاررفته، در حوزه مسائل اعتقادی هستند. در صورت عدم رعایت وقف لازم، فهمی ناقص و چه‌بسا عکس مراد اصلی الهی به دست می‌آید و در برخی موارد، به معنایی کفرآمیز منجر می‌گردد. همین امر موجب شده تا وقف لازم، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین علائم وقف و ابتدا مطرح و عاملی مهم برای برون‌رفت از کژفهمی‌های احتمالی از آیات قرآن کریم محسوب شود.

مکتب ساختارگرایی از جمله دانش های مربوط به نشانه شناختی است که به تحلیل محتوای متون(از جمله متون مقدس) و به ویژه بررسی و تحلیل عناصر داستان ها و قصه ها می پردازد. شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگاره های مورد نظر، روایت و به تصویرکشیدن وقایع در قالب «قصه» است که اهداف بسیاری را با خود به همراه دارد. این پژوهش در تحلیل عناصریکی از داستان های مشترک در قرآن و نهج البلاغه یعنی داستان خلقت آدم(ع) با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته و با استفاده از روش های جزئی دانش نشانه شناختی، داستان خلقت آدم(ع) را در خطبه های نهج البلاغه مورد واکاوی قرار می دهد. طرح و پیرنگ خطبه ها در موضوع خلقت آدم(ع) مبتنی بر رابطه علت و معلول است و حوادث داستان در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر هستند. زاویه دید در داستان به صورت روایت گری است؛چرا که حضرت به عنوان فرد غایب از صحنه و راوی، داستان را تبیین می کنند. شخصیت های داستان هر کدام ویژگی های خاصی دارند، عبارت اند از آدم(ع)، فرشتگان و شیطان. کنش های داستان بر دو محور اصلی شیطان و آدم(ع) رخ می دهد که هر دو از فرمان الهی سرپیچی می کنند گفت و گوهایی میان اشخاص حاضر در داستان صورت گرفته که به داستان جلوه هنری خاصی می بخشد صحنه پردازی در دو قالب زمان و مکان، به تصورات ذهنی خواننده جهت ملموس سازی داستان کمک می کند. هریک از عناصر قصه، با هدف تربیتی خاصی، ایفای نقش می کنند که در نهایت هدف اصلی داستان یعنی بعد هدایتی را محقق می سازند.

سبک شناسی، یکی از جدیدترین و دقیق ترین مکاتب نقد ادبی است که در سده ی اخیر، ادیبان و سخنوران توجه ویژه ای به آن نشان دادند. سبک شناسی ادبی برای شناخت نکات ظریف ادبی، با هدف تحلیل رابطه فرم و محتوای متن و شناسایی کیفیت زیبایی شناسیک آن انجام می شود. خطبه های نهج البلاغه از جمله متونی است که در قالب بهترین الفاظ و به صورتی هنرمندانه بیان شده است، که توجه ی بسیاری از ادیبان و نویسندگان از جمله صابی و ابن نباته را به خود جلب نموده است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی درصدد است که تأثیر سبک ادبی خطب نهج البلاغه را در خطبه های این دو نویسنده نشان دهد. نتایج حاصل از این پژوهش این است که صابی و ابن نباته به لحاظ سبک ادبی از نهج البلاغه تأثیر پذیرفته اند و بیشترین تأثیرپذیریشان در گزینش واژگان و تصویرسازی مفاهیم ذهنی به امور حسی و نظم بیانی متن همچون تکرار، تقدیم و تأخیرها و برگزیدن کلام آهنگین بوده است.

آواهای یک واژه از نگاه نشانه شناسی واحدهای بی مفهوم نیستند بلکه نشانه هایی اعتباری از مدلول های معنایی و قرائن متصل لفظی هستند که در جهت فهم بهتر مقصود گوینده نقش دارند. دانشی که عهده دار تبیین ارتباط آوایی – معنایی است، معناشناسی آوایی نامیده می شود. قرآن کریم به عنوان قسمتی از معماری سخن از نشانه های آوایی در زمینه های مختلف جهت فهم بهتر مقصود خود بهره برده که لازم است انواع و کاربردهای آن ها تبیین گردد تا فهمی دقیق تر از مفاهیم قرآنی صورت گیرد. انواع به کار گیری نشانه های آوایی در نظام معنایی در قرآن را می توان در سه سطح: شناخت لحن در سطح افقی، فهم دقیق مدلول و تصویرسازی ذهنی مفاهیم برای مخاطب متصور دانست. این پژوهش با عنوان “کاربردشناسی نشانه های آوایی در نظام معنایی قرآن تحلیل موردی سوره مرسلات” قصد دارد تا با روش تحلیلی و به شیوه ی کتابخانه ای ابتدا به تبیین دانش معناشناسی آوایی در سطح قرآن بپردازد و انواع کاربردهای نشانه های آوایی و ارتباط آن ها با معنا را با بررسی مواردی از سوره مرسلات در قرآن تبیین کند. نتایج به دست آمده نشان خواهد داد که نشانه های آوایی در نظام معنایی قرآن در تصویرگری حوادث عظیم قیامت و کیفر مجرمان، همچنین در تصویرسازی حال مؤمنان در سوره مرسلات سهمی سترگ دارند.

مقاله حاضر به بررسی آثار مکتوب و مدون فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با محوریت آراء و افکار ادبی حکیم ترمذی در کتاب «الفروق الصغیر فی منع الترادف» با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. امروز در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران، تلاش‌های مهم و گران‌سنگی در جهت احیاء و تصحیح و تحقیق این میراث گران‌بها، صورت گرفته است. این مقاله علاوه بر بررسی و شناخت ابعاد مختلف کتاب «الفروق الصغیر فی منع الترادف» حکیم ترمذی، به آشنایی بیش‌تر و بهتر شخصیت ادبی برجستهو میراث کهن وی که میراث غنی ادبی، علمی، عرفانی، انتقادی و اجتماعی است، به محافل علمی و پژوهشی پرداخته است. از دیگر هدف در این نوشته، تلاش به منظور شناخت شیوه‌های سلوک معنوی در این اثر که وی با نگاه اصلاحی و انتقادی آن‌ها را دنبال می‌کند است. روش مورد نظر در این مقاله روشی پژوهشی و تحلیلی با استناد به منابع معتبر و غنی علمی به ویژه با استناد به آیات قرآن کریم است. به نظر می‌رسد بررسی ودقت نظر در آراء و دیدگاه‌های ارزشمند حکیم ترمذی در این اثر، دستاورد و نتیجه‌ای سازنده برای اصلاح جوامع بشری به ویژه اسلامی در پی خواهد داشت.

فضل خدا قطره‌هاي زلال باران رحمت الاهي است كه بر همگان مي‌بارد و هم‌چون غذايي نيروبخش است كه يك دانشمند نيك سرشت براي تعليم و تربيت و دانش‌افزايي از آن نيرو مي‌گيرد و يك ستمگر براي بيدادگري بيشتر از آن سود مي‌برد. این مقاله به عنوان «مفهوم فضل الاهي و عوامل برخورداري از آن در قرآن كريم» به رشته تحرير درآمده است. فضل به معناي افزوني و زيادتي در خير و عطای بیش از استحقاق گیرنده است. شناخت معنای فضل و گستردگي آن در قرآن كريم مي‌تواند در بهره‌مندي و صعود انسان نقش مؤثري داشته باشد. سعي اين پژوهش بر آن است كه معنای فضل را بررسی و مهم‌ترین عوامل فضل را نشان داده و بیان دارد که عوامل فضل و برخورداري از آن الطاف خداوند در جهان برای بهره‌مندی و آسایش بندگان می‌باشد و کافر و مؤمن هر دو را در بر می‌گیرد. مقاله‌ حاضر به روش كتابخانه‌اي و شيوه‌ي توصيفي و تحليلي سامان يافته است كه در صدد پاسخگويي به این سؤالات است که مفهوم فضل در قرآن چيست؟ و عوامل برخورداري از فضل از منظر قرآن كدامند؟ در پایان نیز به این نتیجه خواهیم رسید كه فضل الهي دائم مانند باران رحمت در حال ريزش است و جذب و دريافت آن به ظرف وجودي بندگان بر مي‌گردد.

استاد بیان دکتر سید امیر محمود انوار از مفاخر قرآنی علمی، ادبی و عرفانی معاصر ایران و از جایگاهی رفیع در جامعه علمی دانشگاهی برخوردار بود. وی از زمره پژوهشگرانی بود که عمری طولانی را در کار درس، مطالعه، نگارش و تدریس ادبیات عربی و فارسی و علوم قرآنی و اسلامی گذاشت. انوار در عرصه دانشگاهی کم نظیر و ممتاز در حوزه عرفان و علوم قرآنی و شاعری ذولسانین محسوب می گشت. معرفی آثار این شخصیت بزرگ و دانشمند ارجمند بی تردید خدمتی به جامعه علمی کشور است، لذا این مقاله با عنوان «بازتاب قرآن و حدیث در اشعار دکتر انوار» در صدد است که اثرپذیری وی را از قرآن و حدیث نشان دهد. پس از بررسی اشعار دکتر انوار این نتیجه به دست آمد که او از این «مائده آسمانی» و احادیث، کلام خود را مزین نموده و بدین سبب بر غنای سخن خویش افزوده است. و ترکیبات قرآنی و روایی در اشعارش از بسامد بالایی برخوردار است.