جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی­زدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهره­گیری آگاهانه از آن‌ها، کلام را از شیوۀ معمول خارج ساخته و مفاهیم موردنظرش را با زبانی ناآشنا ارائه می‌دهد تا با انحراف از زبان معیار و به تأخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذّت ادبی مخاطب شود. خطبۀ 221 نهج­البلاغه از جمله خطبه­های مهم و تأثیرگذاری است که امیرمؤمنان با بهره­گیری از زبان ادبی و با تصرّف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشنایی­زدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبۀ مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و می­توانـد زوایای نهفتۀ هنری و بـرجـستگی­های آن را فرادید مخاطب قرار دهد. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی و با الهام از مؤلفه­های آشنایی­زدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبۀ یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام(ع) در حوزۀ معنایی و در محور جانشینی با به‌کارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزۀ ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیم‌وتأخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم موردنظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام(ع) با گریز از مؤلفه­های شناخته شدۀ معنایی و نحوی و با به تأخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشنایی‌زدایی و به‌تبع آن برجستگی خطبه شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است.

بدون شک مواد اصلی شکل دهنده یک لغت نامه چیزی جز کلمه و لغت نمی تواند باشد و از آن جایی که بشر ذاتا نیازمند به تعامل با یکدیگر است. بنابراین، می توانیم به این نکته اذعان کنیم پیدایش لغت یا خلقت و آفرینش انسان و صوت همراه بوده است تا جایی که گام بر جای پای پیشرفت و ترقی انسان گذاشت و دارای مرگ و میر و زاد و ولد گردید به نحوی که با گسترده شدن نیازهای بشر به دانستن و فهمیدن علوم و اکتشافات تازه ایی به وجود آمد که هر یک از آنان، کلمات و اصطلاحات خاص خود را به همراه داشته اند از این رو، دانشمندان لغت نیز از آغاز درصدد جمع آوری کلمات و شرح و معانی آن ها برآمدند تا با تحولات و تغییرات گوناگون در طول دوره های مختلف به شکل کنونی دست یافته اند.

صبر و مقاومت از اصول اولیه زندگی بشری است کهخداوند متعال در فطرت هر انسانی قرار داده است و در پی آن ادبیّاتی به نام ادبیّات مقاومت شکل گرفته است . صبر و مقاومت، هم در برابر دشمن درونی و نفس امّاره و هم در برابر ظلم و ستم و متجاوزین خارجی-که در میدان نبرد رخ می دهد- است. این ادبیّات، ادبیّاتی عدالت محور و مردمی است.امروزه صبر و مقاومت بیش از پیش حائز اهمیت است چراکه تهاجم و حملات کشورهای بیگانه بر سر هر ملتی ممکن است وجود داشته باشد و ضروریست که نظریه امام (ع) را درباره ی صبر و قداست مقاومت دانست تا شیعیان و مخاطبان به اهمیّت آن پی ببرند و همچنین این پژوهش به منظور روشن کردن این فضایل صورت گرفته است و اینکه چگونه پایداری در خطبه ها و حکمت های حضرت تجلی یافته است و به روش توصیفی – تحلیلی نوشته شده است.کتاب مقدس نهج البلاغه که منتخبی از سخنرانی‌ها و نامه‌ها و حکمت‌های امام علی (ع) است، را می‌توان نمونه‌ای بارز از ادبیّات پایداری دانست؛ چراکه دعوت به مقاومت و ایستادگی به وفور در بیانات مولای متقیان به چشم می‌خورد. علی (ع) در بسیاری از سخنانشان یاران و مخاطبان خود را به مقاومت در برابر خواهش‌های نفسانی و همچنین جهاد و مقاومت در میدان جنگ، خواندند. ایشان در اغلب فرمایش‌های خود به ایجاد ترغیب و تحریض به مقاومت، پرداختند.

یکی از موضوع های مورد توجه در پژوهش های لغت شناسی معانی الفاظ و پدیده های تحول معنایی مربوط به آن و عل ‌های این تحول است که در علمی به نام «معنا شناسی» بررسی می شود. کارمعنا شناسی، کشف ساز و کارهای معنا با بررسی نقش و جایگاه یک کلمه در جمله و با مطالعه‌ی علمی است. این علم در مطالعات قرآنی نیز وارد شده است و نقش مهمی در درک معنا و مقصود کلام الهی دارد. از آنجایی که قرآن دارای بافتی منسجم و ساختاری بی‌نظیر است و هر کلمه در جای خود می تواند دربردارنده ی معانی متعددی باشد که با توجه به ساختار جمله شخص مخاطب را تحت تأثیر خود قرار می دهد پژوهش حاضر بر آن شده است تا تأثیر معنایی را از طریق انواع دلالت در آیات سوره مریم (س) مورد ارزیابی قرار دهد و شیوه های متنوعی که در این سوره جهت تأثیرگذاری برمخاطب به کار رفته است بیان دارد و با توجه به تحقیقات به عمل آمده در این پژوهش دلالت های صوتی، صرفی، نحوی و واژگانی به طور متعدد وجود دارد.

در اسلام، یکی از کلیدهای اصلی ایمان، «صبر» معرفی شده است، ولی دامنه معنایی این واژه در عرف عام، به قدری محدود شده که تنها در معانی «مکث، تحمل سختی ها و قانع شدن در برابر وضع موجود» ظهور یافته است. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است که در یک فرآیند تدریجی، با لحاظ معنای وضعی، مفهوم اخلاقی و معنای عرفی متداول در عصر نزول قرآن و پس از آن با نگرشی فراگیر به کل متن قرآن، به تحلیل و بازیابی معنای صبر بپردازد. بررسی معنای صبر در دستگاه خاص قرآنی، مورد تاکید این پژوهش است، زیرا معناشناسی واژگان قرآن در دستگاه خاص معناشناختی آن، از جمله مباحثی است که در نوع آثار لغوی و تفسیری، کمتر بدان توجه شده است. در خصوص بافت قرآن کریم، باید گفت که این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا می کند، بر این اساس، تبیین ارتباط صبر با مفاهیم جدید نظیر ایمان، تقوا، اسلام، یقین، بر و ... از دیگر مباحثی است که در این مقاله مورد توجه قرار می گیرد.