جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی­زدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهره­گیری آگاهانه از آن‌ها، کلام را از شیوۀ معمول خارج ساخته و مفاهیم موردنظرش را با زبانی ناآشنا ارائه می‌دهد تا با انحراف از زبان معیار و به تأخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذّت ادبی مخاطب شود. خطبۀ 221 نهج­البلاغه از جمله خطبه­های مهم و تأثیرگذاری است که امیرمؤمنان با بهره­گیری از زبان ادبی و با تصرّف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشنایی­زدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبۀ مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و می­توانـد زوایای نهفتۀ هنری و بـرجـستگی­های آن را فرادید مخاطب قرار دهد. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی و با الهام از مؤلفه­های آشنایی­زدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبۀ یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام(ع) در حوزۀ معنایی و در محور جانشینی با به‌کارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزۀ ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیم‌وتأخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم موردنظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام(ع) با گریز از مؤلفه­های شناخته شدۀ معنایی و نحوی و با به تأخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشنایی‌زدایی و به‌تبع آن برجستگی خطبه شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است.

جبران خلیل جبران در اصل لبنانی بود اما بیشتر سالهای عمرش را در آمریکا و چندسالی را نیز در فرانسه گذراند. او دوازده ساله بود که به خاطر فقر اقتصادی به همراه خانواده‌اش مجبور به مهاجرت به امریکا شد. زندگی دوران کودکی او در کنار مسلمانان لبنان و بعد از آن کنار مسیحیان امریکا و یهودیان فرانسه اثری از این دینها در ذهن او باقی گذاشت . او به همه ادیان به دیده احترام می‌نگریست و خواهان تسامح دینی بود و از تعصب دینی بدش می‌آمد. جبران معتقد بود که دین حقیقی در سینه مردم جای دارد و به همین خاطر به کشیشانی که دین را وسیله‌ای برای تسلط بر دیگران قرار داده بودند، حمله کرد و در مقابل کشیشان نیز او را به کفر متهم کردند. بر خلاف دیگر مسیحیان که مسیح (ع) را انسانی ضعیف می‌دانند، جبران او را انسانی قوی می‌داند که به هنگام مرگ ابهت بسیاری داشت . جبران آثار زیادی به دو زبان عربی و انگلیسی دارد که (النبی : پیامبر)شاهکار او به حساب می آید. جبران پیشرفت خود را مدیون زنان است بخصوص مادر و خواهرش و ماری هاکسل زنی که هزینه تحصیل او در فرانسه را تامین نمود و کمک فراوانی در راه ترقی جبران کرد. جبران معتقد است که خدا در تمام هستی وجود دارد و برای پیداکردن او نباید به حل چیستان پرداخت بلکه خدا در اطراف ما وجود دارد. او به مسیح (ع) و پیامبر اسلام (ص) و علی (ع) به دیده احترام می‌نگرد. جبران در فلسفه خود از دانشمندان و ادبای مشرق‌زمین بخصوص مولوی تاثیر پذیرفته است .

در قرآن برای بیان اهمیّت یک موضوع و انتقال پیامی که در خود دارد از شیوه های مختلفی از تأکید استفاده شده است که، از جمله مهمترین آنها اسلوب حصر و قصر است که یکی از باب های علم معانی در میان اقسام علم بلاغت و از کارآمدترین آنها است. اصطلاح حصر و قصر به معنای اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر و یا منحصر کردن چیزی در چیز دیگر است که به روش های مختلفی صورت می گیرد. لذا با توجّه به اهمیّت این شیوه از تأکید و تعدّد کاربرد آن در قرآن، در این پژوهش بر آن شده ایم که طرق مختلف آن را در گزیده ای از آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار داده و ضمن ذکر خصوصیات هر یک از آنها، نحوه ی کاربرد آنها را مورد تحلیل قرار دهیم تا دریابیم که هر یک در چه مواقع و مواضعی به کار می روند و به وسیله ی آنها به چه موضوعاتی اشاره شده و چه اهدافی مورد تأکید قرار گرفته اند و آیا رابطه ای بین مفهوم یک آیه و ادات حصر به کار رفته برای آن وجود دارد. و در نهایت در این پایان نامه نتیجه می گیریم که ادات حصر معمولاً برای اثبات خبر یا حکمی می آیند که مخاطب منکر آن است و یا منکر نیست بلکه نسبت به صحّت آن دچار شک و تردید می باشد و یا نسبت به آن آگاهی ندارد و به وسیله ی آنها به موضوعاتی چون، نظم در گستره ی هستی، تأکید بر اصول دین، مبارزه با انحرافات عقیدتی و اخلاقی و ... اشاره شده است. همچنین می بینیم که مهمترین عقائد دینی و مواعظ اخلاقی و تربیتی اعمّ از تحذیر ها و ترغیب ها به وسیله ی این اسلوب مورد تأکید قرار گرفته و هر یک از ادوات اهداف خاصی چون: تعریض، تحدید، تهدید، ترغیب، تعظیم، اقرار، استهزاء، اغراق و موعظه و ..... را دنبال می کنند.واژهای کلیدی:قرآن، بلاغت، حصر، راههای حصر، هدف های حصر

قرآن کریم، کلام جاویدان آسمانی است، که از هر سو به آن بنگریم، جلوه‌ای بدیع از پرتو حسنش بر ما آشکار می‌گردد. اعجاز این کتاب هستی‌بخش، به اندازه‌ای است که منشأ پیدایش دانش‌های فراوانی گشته است.یکی از جلوه‌های زیبا و جذاب از قرآن کریم، علم سبک‌شناسی است. سبک‌شناسی از بهترین علومی است که با دانش‌های دیگری چون: بلاغت و ادبیات، نحو و تصویرآفرینی به کشف سبک و اسلوب می‌پردازد. در حقیقت سبک‌شناسی، روابط زبانی موجود در متن ادبی را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. به دلیل دامنه‌ی وسیع علم سبک‌شناسی، این پژوهش بر آن است که سوره‌ی یس را در سه سطح ادبی، نحوی و تصویرپردازی با تأکید بر برخی آراء و نظرات توصیفی، نقش‌گرا و ساخت‌گرا بررسی کند.سطح ادبی، نحوی و تصویرپردازی با نظم و هنر ویژه‌ای در آیات این سوره جلوه‌گر شده است. در سطح ادبی متن آیات این سوره، از حیث ادبی به کمک ابزارهایی بلاغی چون تشبیه، استعاره، کنایه و... مورد تحلیل سبکی واقع شده است. در این سطح علم بلاغت با درگیر کردن عواطف و احساسات انسان، زیبایی خارق‌العاده‌ای به این سوره بخشیده است. در سطح نحوی، دقت در نحوه‌ی هم‌نشینی کلمات و ترکیب‌های آن‌ها، تقدیم و تأخیر، حذف، تکرار، ندا، استفهام از ویژگی‌های نحوی برجسته در این سوره است. سطح تصویرپردازی با استفاده از فنون بلاغی (تشبیه، استعاره، تمثیل) و فنونی چون تقابل، استفهام، تجسیم و نیز تصویرپردازی حقیقی به انتقال معانی و مفاهیم آیات و همچنین به تصویر کشیدن موضوعات و وقایع مختلف می‌پردازد، که مویّد این نکته است که تصویر با استمداد از ظرایف و فنون ادبی و هنری سبب انسجام و تناسب کلام و معانی می‌شود. این سه سطح در سبک آیات این سوره به اندازه‌ای تأثیرگذار است که با توجّه به اسرار نهفته در آیات قرآن، تبیین و فهم سبک آیات بدون آگاهی از این سطوح و قواعد امکان‌پذیر نیست.