جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب نفیس نهج‌البلاغه که گزیده‌ای از عالی‌ترین و زیباترین سخنان امام علیR است، حدیثی ذکر شده که می‌فرماید: «ردّوُا الحجرَ مِن حیثُ جاء، فإنّ الشرَّ لا یدفَعُه إلا الشّرُّ.» این روایت که پس از نهج‌البلاغه در منابع متعدد شیعه و اهل سنّت منعکس شده است، بر دفع بدی با بدی یا همان مقابله به مثل تذکر می‌دهد؛ درحالی‌که این معنا علاوه بر آنکه می‌تواند بستری برای ورود شبهۀ تلافی‌جویانه بودن آموزه‌های دین مبین اسلام فراهم آورد، با آیات و روایات متعددی که دالّ بر صفح و احسان در مقابل بدی و شر است، متعارض می‌نماید. در نگاشتۀ حاضر پس از ارزیابی سندی و اعتبارسنجی روایت مذکور و نیز شرح و تبیین کامل آن، تعارض این روایت با ادلۀ قرآنی و روایی دیگر نمایان شده و سپس از رهگذر تبیین رابطۀ منطقی میان دو قاعدۀ دفع شر با نیکی و مقابله به مثل، تعارض مذکور برطرف گردیده و در نهایت این نتیجه حاصل آمد که روایت مورد بحث نه‌تنها به هیچ رو دلالت بر انتقام‌جویی و یا تلافی ظالمانه ندارد، بلکه گاه در مواردی، اتخاذ هر موضع دیگری غیر از موضع مقابله‌ای، زیان‌آور و غیرمنطقی است.