جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرح‌واره‌های تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده می‌شود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهوم‌سازی قرآن می‌باشد. این نوشتار که نتیجه یک پژوهش است ازنظر هدف کاربردی است و از جهت سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- استنباطی و از جهت روش به روش کتابخانه متکی است. جمع‌آوری داده‌های موردنظر از طریق فیش می‌باشد. ابتدا موارد استعمال سوگندها در قرآن کریم استخراج شده است و بعد بر مبنای مقوله حجمی موردبررسی قرار می‌گیرد. نتیجه حاصل از تحقیق این شد که در مفهوم‌سازی سوگندهای قرآن کریم، کتاب قرآن و عقل نمادی برای هدایت معنوی در تاریکی‌های جهل و گمراهی هستند که انسان خسران زده نشود. خورشید و ستارگان آسمان در تاریکی‌های دریا و خشکی هدایت‌کننده حسی هستند تا انسان به سمت حق خروج کند؛ و اگر انسان باوجود همه نمادهای هدایتی ملموس و دیدنی، به سمت نور نرود؛ ظلمت و تاریکی ظلالت، این قبیل افراد را فرا می‌گیرد.

دین به عنوان یک فرآیند اجتماعی، از نگاه انسان‌شناسی نمادین، موضوعی برای بررسی است ؛ از این رو انسان‌شناسان نمادگرا، به دنبال بررسی دین، در پی فهم قرآن نیز برمی­آیند و در طی این فرآیند، از روش انسان‌شناسانه برای تفسیر، بهره می‌گیرند. به همین جهت، این پرسش مطرح می‌‌شود که روش انسان‌شناسی نمادین، در تفسیر قرآن، تا چه اندازه موثر است؟ ضرورت بحث این مسئله در این است که میان اندیشمندان اختلاف وجود دارد و آن اینکه آیا زبان دین، زبان نمادین است و یا خیر؟ با بررسی نقش انسان‌شناسی نمادین در تفسیر قرآن، می‌توان دریافت که نمادگرائی تا چه اندازه، در درک مفاهیم قرآنی کاربرد دارد . با مشخص شدن میزان تاثیر آن، مشخص می‌شود که آیا همه جنبه‌های زبان دینی نمادین است یا خیر. با بررسی انجام شده مشخص شد، این دو گرایش، در مقابل نگاه تفسیر قرآن به قرآن قرار می‌گیرد و در هر دو رویکرد، برای شناخت معنای هر نشانه، حتما باید بافت برو‌ن‌متنی آن را مشخص نمود؛ با این تفاوت که در نگاه گیرتز، بافت برون‌متنی، فرهنگ و فرد است و درنگاه ترنر، نظام معنائی اجتماعی. از این رو به صورت کلی نشانه‌ها به صورت فردی فاقد معناست.

در قرآن کریم آیات فراوانی ناظر به بحث ایمان وجود دارد. در این آیات زوایای گوناگونی مطرح شده که در یک نگاه می‌توان آنها را چنین طبقه‌بندی کرد: یک، برشمردن ویژگی‌های ایمان و مؤمنان، دو، رهآورد یا آثار ایمان و عمل مؤمنانه که خود شامل دنیا و آخرت نیز می‌شود و سه بحث از تقابل ایمان با کفر یا اهل ضلالت و به طور کسانی که ایمان ندارند. حال مفسران فریقین اسلام و روایات اهل بیت (ع) هر کدام از سویی در باب مسائل ناظر به ایمان بحث تفسیری نموده و زوایای آن را شرح دادند. این تحقیق که در زمره کلان پروژه‌ی مقایسه‌ی نگاه‌های تفسیری مفسران و احادیث امامیه است رسالت خویش را در مقایسه‌ی موضوع ایمان قرار داده است. برای این تحقیق که با روش مقایسه‌ای صورت گرفته است، دو مفسر برجسته فخر رازی از مفسران اهل سنت و علامه طباطبایی از مفسران شیعی انتخاب شدند تا وجه برجستگی این طرف حفظ شود. در روایات نیز مهم‌ترین میراث حدیثی به جای مانده که معمولاً آثار مدرسه قم می‌باشد مورد توجه قرار گرفته است. در موضوع "ایمان" تفاوت‌های نظری اندکی مابین مفسران با روایات وجود دارد. بلکه تفاوت ایشان عموماً در جزئیات حقیقت ایمان است. به علاوه اگرچه در نگاه مفسران گاه ادبیات کلامی، فلسفی یا عرفانی مورد توجه و استفاده بوده است ولی تأثیر شگرفی در تبیین "ایمان" نداشته است. لازم به ذکر است که در پایان پژوهش به این نقطه دست می یابیم که تعریف ایمان از منظر علامه طباطبایی به صواب نزدیک تر است چرا که از منظر ایشان ایمان تصدیق قلبی است که بدون التزام عملی ره به جایی نمی برد و این نوع نگاه با غایت هدایت بشری همسانی بیشتری دارد.

کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم‌ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع‌البیان به حساب می‌آید. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ارائه شده است و در مقام بررسی، آرای وی در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع ارزیابی شده است. بر اساس بخش‌هایی از کتاب، نویسنده بر این باور است که طبرسی آیات قرآنی را مطابق با عقیدة خویش تفسیر کرده است و باورهای وی نقش تعیین‌کننده‌ای در تفسیر مجمع‌البیان دارد. در ادعایی دیگر نیز مجمع‌البیان را رونوشت و کپی‌برداری از تبیان شیخ طوسی دانسته که غالباً همان کلمات با اندک تغییری جایگزین شده‌اند. در این مقاله، به نقد و بررسی ادعاهای مذکور پرداخته شده است.

در این پایان نامه با هدف بررسی دیدگاه قرآن در مورد حقانیت و تحریف کتاب مقدس (با تأکید بر نقد دیدگاه های یوسف دره حداد) تلاش شده است نظریه‌های موجود درباره حقانیت و تحریف کتاب مقدس تبیین شود. در کنار بیان نظریه های مختلف، استدلال های دو طرف و نقاط قوت و ضعف آنها نیز بررسی شده است. یوسف دره حداد ، کشیش و مستشرق لبنانی آثار زیادی در زمینه قرآن، اندیشه های اسلامی و ارتباط آنها با مسیحیت، نگاشته است. وی قرآن را برگرفته از نصرانیت می داند و مبنای اندیشه او بر پایه «دیدگاه اقتباس» است که دیگر مستشرقان نیز بدان پرداخته اند. هدف پژوهش بررسی دیدگاه قرآن در مورد حقانیت و تحریف کتاب مقدس (با تأکید بر نقد دیدگاه های یوسف دره حداد)می باشد. این پژوهش با روش تحلیل اسنادی انجام شده و روش تحلیل داده ها کیفی است. جامعه تحقیق متنی می باشد که به صورت هدفمند و در راستای سوالات تحقیق انجام گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که اندیشه جمع شریعت موسی(ع) و عیسی(ع) در قرآن و تبلیغ قرآن برای نصرانیتی که معتقد به جمع این دو شریعت است، مقدمات حداد برای فهم متشابهات قرآن را تشکیل می دهد. نتیجه این نگاه آن است که حداد برخی آیات مکی قرآن را سندی بر پیوستن حضرت محمد(ص) به نصاری و همراهی نصاری در دعوت قرآنی با ایشان می داند. همچنین وی با به استناد برخی آیات مدنی ادعا می کند که پیامبر(ص) و دعوت او نصرانی بوده و نصاری نیز به همراه او به این اسلام نصرانی ایمان آورده اند. آنچه که موجب شده حداد قائل به نصرانیت دعوت پیامبر(ص) شود، تفسیر به رأی، تأویل نا به جای آیات، بی توجهی به آیات مکمل بحث، نگاه خلاف قرآن به وحی و ادعای خلاف تاریخ در همراهی وسیع نصاری با دعوت قرآنی است.

بحث اسماء و صفات الهی از دیرباز تا کنون مورد توجه متکلمان و مفسران بوده است. در جای جای قرآن مجید این اسماء قابل شهود است و در این میان بخش قابل توجهی از آیات به یک یا دو اسم و صفت خداوند ختم شده‌اند. اینکه مراد جدی گوینده این آیات چه می‌باشد و در لایه‌های بافتی آن؛ یعنی بافت درون‌زبانی، مسائلی چون همنشینی و ارجاعات و در بافت برون‌زبانی، مخاطب، فضای نزول، مقام سخن، حتی لحن کلام با چه کنشی مورد نظر گوینده چه بوده است، قابل بررسی می‌باشد. با توجه به تفاسیر مختلف ارتباط بین اسماء الهی در اختتام آیات با محتوای همان آیه و با آیات قبل و بعد آن احساس می­شود، ما را بر آن داشت که با روش کاربردشناسی با تکیه بر منابع تفسیری از طریق مشخص نمودن مؤلفه‌ها و عناصر کارگفت، ارتباط دو اسم «لطیف خبیر» در کنار هم و در اختتام آیات با متن آیه و آیات دیگر را بررسی کنیم.

درطول تاریخ وبه ویژه درچند سال اخیر،یکی ازموضوعاتی که غربی‌ها و مسیحیت تبشیری همواره به عنوان نقطه ضعف اسلام در تبلیغات خود علیه اسلام استفاده کرده‌اند، مسأله خشونت‌طلبی اسلام هم به لحاظ شعائری و احکام و هم به جهت دوری حکومت‌های اسلامی از تساهل و تسامح نسبت به پیروان ادیان دیگر بوده است . یکی ازعوامل بسیار موثر در متهم ساختن اسلام به عنوان دین خشونت ، عدم معرفی واقعیت احکام اسلام است.از دعوت عمومی آیه208بقره،که همه مومنان را بدون استثنا ازهرزبان و نژاد و منطقه جغرافیایی و قشر اجتماعی، به صلح و صفا دعوت می‌کند، استفاده می‌شود که در پرتو ایمان به خدا، تشکیل حکومت واحد جهانی که صلح در سایه آن همه جا آشکار گردد امکان‌پذیر است.روابط میان جهان اسلام با غیر مسلمان بر اصل متینِ صلح مبتنی بوده که درصورت تعرض نظامی به سرزمین اسلامی برخورد با متجاوزان در قالب حق دفاع مشروع و قانونی ، توجیه می شود و دفاع مشروع نیز حقی است که در حقوق بین الملل هم پذیرفته شده است.حضرت عیسی علیه السلام مهلت جنگ با کفّاررا نیافتند،آن حضرت با اصل جنگ وجهاد منطقی مخالفتی نداشته اند که اگر غیر از این بود ، حضرت عیسی فقط ناصح و واعظ به شمار می آمدند وبه نبوّت ایشان لطمه وارد می شد.بنا براین،آن حضرت به عنوان نبی ، هم طرفدار صلح بوده وهم به جنگ وجهاد اهمیّت می داده واین در حالی است که پیامبر اسلام مهلت جنگ با کفّار ومشرکان ومنافقان را داشتند و به فرمان خدا عمل می کردند.همه شعائر و احکام به ظاهر خشن اسلام مانند: جهاد ، قصاص ، اعدام ، سنگسار، قطع دست سارق ، شلاق زدن و...... ‌ که از سوی معاندان و اسلام ستیزان برای متهم کردن اسلام به خشونت مطرح شده است دارای حدود و فلسفه اجرایی بوده و توجیه عقلانی و منطقی دارند.آنچه که امروزه تروریسم دینی نامیده می شود و مسلمانان را عامل جنگ و کشتار معرفی می کند، اساسا با دین ارتباطی ندارد.اینها ازاسلام حقیقی و قرآن چیزی نمی دانند.در حقیقت نسبت دادن خشونت ها و کشتارها به مسلمانان توسط استکبار جهانی به خاطر اسلام هراسی آنان است. واژگان کلیدی : تسامح - تساهل - خشونت - اسلام - مسیحیت

یکی از شاخه‌های مهم در دانش زبان‌شناسی، کاربردشناسی است؛ که برشناسایی منظورگوینده یا نویسنده متمرکز شده و ابزار مهم آن عناصر بافت درون زبانی و برون زبانی است. از طرفی یکی از موضوعات چالشی در دانش علوم قرآن و تفسیر، موضوع اختتام آیات و ارتباط معنایی آن‌ها با محتوای آیه یا سوره است، به گونه‌ای که گاهی جملات واحد در پایانه آیات با یک صورت در کاربردهای مختلف دارای نقش‌های گوناگون می‌گردد و هر یک مقصود متفاوتی را منتقل می‌کند. این پژوهش در پی آن است که با استفاده از برخی اصول و مؤلفه‌های دانش کاربردشناسی، به تحلیل آیات قرآن با اختتام اوصاف انسان‌های رستگار پرداخته و ابعاد موضوعی این آیات و تفاوت‌های مفهومی آن‌ها در سطح مراد جدی و مقصود نهایی را بر اساس نظریات آستین و سرل در خصوص نظریه کارگفت آشکار سازد. روش پژوهش بکار گرفته شده تحلیلی- توصیفی با استفاده از برخی مؤلفه‌های بافت درون زبان و برون زبان، یعنی روابط هم‌نشین و جانشین، فضای نزول، لحن‌کلام و مقام سخن است؛ هر کجا از این پایانه استفاده می‌شود موضوع تقوا، دعوت به سوی خیرات، تبعیت از حکم پیامبر و... مد نظر است.

یکی از موضوعات مورد توجه مستشرقان موضوع جمع قران است. یکی از این مستشرقان هارالد موتسکی است وی دیدگاه های مستشرقانی چون ونزبرو و مینگانا و جان برتن وشوالی را مطالعه و بیان نموده است و دیدگاه های این مستشرقان را در 4 دیدگاه خلاصه می کند:شوالی جمع قرآن در دوران عثمان، خلیفه‌ی سوّم می داند. مینگانا به دوره‌ی خلافت عبدالملک در پایان قرن نخست هجری اشاره می کند ونزبرو به جمع قرآن در آغاز قرن سوّم معتقد استبِرتُن آن را به زمان حیات پیامبر نسبت می‌دهد. که به هرکدام از این دیدگاه ها نقدی وارد است.موتسکی پس از تبیین دیدگاه های مستشرقانی که در بالا ذکر شد روش های آنان را در بررسی جمع قرآن به صورت کلی رد نموده و آن را نا درست می داند و روشی جدید برای تبیین این مسئله ابداع می نماید که این روش را از زبان خودش عنوان می کنیم:وی در مقاله اش اینگونه بیان می کند: ((در زمینه‌ی روش‌شناسی دو پیشرفت اساسی را باید خاطر نشان کرد: نخست تحلیل اسناد برخی روایات خاص که ابزاری کارآمد در امر تحقیق است و نخستین بار خوتیر ینبُل از این روش بهره برد. دوم تحلیل متن احادیث که با بررسی گونه‌های مختلف یک روایت و تلفیق این رویکرد با تحلیل اسناد تکمیل شده است. از میان محققانی که با این روش پژوهش می‌کنند، باید به ینبُل، گرِگور شولِر و خودم اشاره کنم.)) (پارسا، فروغ، خاورشناسان و رویکردهای نوین در جمع قرآن)او معتقد است برای پی بردن به تاریخ جمع قرآن باید احادیث را در نظر گرفت و اسناد احادیث را دنبال کرد تا بتوان حلقه ی مشترک نقل این احادیث را یافت و بر اساس تاریخ وفات آن حلقه ی مشترک تاریخ جمع قرآن را بیان کرد وی پس از انجام این کار محمد بن شهاب زهری را حلقه ی مشترک نقل احادیث جمع قرآن ذکر نموده است.او اینگونه نتیجه می گیرد که محمد بن شهاب زهری منبع واقعی نقل این رشته احادیث است و با توجه به زمان وفات وی، در سال 124 ق، می‌توان گفت حدیث جمع ابوبکر در ربع نخست سده دوم رواج داشته است.او در پایان مقاله به عنوان تاییدی بر نظریات مسلمانان خاطر نشان می کند که روایات مسلمانان قدیمی تر است و از لحاظ تاریخی به زمان جمع قرآن نزدیکتر می باشد اما آنچه تا کنون پژوهشگران غربی عنوان کرده اند بسیار دور از واقعیت است.برخی از نقد هایی که بر نظریات وی وارد است عبارتند از:جعل حدیث پدیده ایست که تمام عالمان در طول زمان با آن رو به رو بوده اند و در مصنف عبدالرزاق نیز که یکی از کتب مورد استناد موتسکی است صورت گرفته است که متاسفانه موتسکی به گونه های جعل حدیث در این کتاب توجهی نکرده است.(پارسا، فروغ، درآمدی بر مطالعات حدیث شناختی موتسکی)همچنین وی برای مطالعه ی احادیث جمع قرآن و یافتن حلقه ی مشترک نقل احادیث رجوعی به کتب شیعه نداشته و صرفا بر اساس منابع اهل سنت مثل صحیح بخاری و مسند ابن حنبل ومصنف عبدالرزاق و ... نتیجه گیری نموده است در حالی که بهتر بود برای جمع بندی و ارائه نظری جامع از کتب شیعی نیز بهره می برد.به طور کلی در این نوشتار نقد نظریات وی در دو بخش انجام خواهد شد:1-نقد روش‌شناختی: به این صورت که روش وی در اعتماد بیش از حد بر روایات اهل‌سنت با استفاده از قرائن تاریخی و نه شخصیت راوی با نقدهای جدی روبروست.2- نقد محتوایی: ادعای وی در مورد وثاقت و درستی روایات جمع ابوبکر و عثمان و دلائلی که ذکر می‌کند قابل مناقشه است.