جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مضامین اصلی در آموزه‌های مانی، که آشکارا در ادبیات مانوی بازتاب یافته، رنج است. در این دین رنج با امتزاج خیر و شر، یا به بیان بهتر با اسارت نور در بطن تاریکی آغاز می‌شود و تا فرجام جهان استمرار می‌یابد. در حقیقت، این رنج، رنجی کیهانی است که باید تحت فرآیند خاصی با گذر از آن به رهایی و رستگاری دست یافت. از این‌رو، بشارت‌دهنده‌ای از سوی پدر بزرگی، خدای متعال مانوی، فرود می‌آید تا روح را از این رنج اسارت برهاند. از همین‌رو است که تعالیم سخت‌گیرانه‌ای در مانویت آموزش داده می‌شود تا برگزیدگان و پارسایان مانوی نیز، همسو با ایزدان، در کار رهایی انوار ایزدی از بطن تاریکی مشارکت کنند. این تحقیق که به روش تحلیلی‌توصیفی و با محوریت سروده‌های ایرانی مانوی نگاشته شده، در صدد است به ماهیت انگاره رنج در مانویت بپردازد و به درک بهتر ما از فلسفه و عرفان مانوی جهت دهد

رنج، مسئله محوری فلسفه‌های بودایی است. از سخنان بودا و تحلیل‌های سنت‌های بودایی می‌توان دریافت که رنج از دو ساحت متفاوت برخوردار است: یکی رنج روان‌شناختی و دیگری وجودشناختی. بنابراین، رنج محدودة وسیعی از زندگی انسان، از فشارهای شدید روحی و جسمی گرفته تا تجربه‌های محدود و گذرندة زندگی، به آرزو نرسیدن، و نیز گرفتاری در چرخ وجود را در بر می‌گیرد. مدعای بودایی این است که رهایی از هر دو سطح امکان‌پذیر است. این جستار با نگاه مفصل به نظریه‌های فلسفی مکتب‌های بودایی، رنج را در ساحت اول بررسی می‌کند. همة سنت‌های بودایی خود را درمانگر می‌دانند؛ نخست علت را می‌یابند و سپس روش درمان را پیشنهاد می‌دهند. اینان مدعی‌اند فنونی که برای درمان رنج به ‌کار می‌برند نادانی و تشنگی را در هر دو سطح از میان می‌برد. اما تحلیل‌های روان‌شناختی از نظریه‌های فلسفی بودایی نشان می‌دهد که کارآمدی آموزة بودایی محدود به سطح اول است.

بخش عمده کردارهای بودایی، در حوزه اخلاق بودایی قرار دارد. دستورهای بودایی مجموعه‌ای است از قواعد اخلاقی که وظیفه فرد را در قبال خود و دیگران معین می‌کند. قانون «اَهیمسا»، به معنای نیازردن خود و دیگران، محوری‌ترین آموزه اخلاقی بودایی است. «پنج تعهد» این‌گونه آغاز می‌شود: تعهد می‌کنم به خویشتنداری از آزار جانداران، دزدی، بی‌عفتی، دروغ‌گویی و می‌خواری. حال آیا می‌توان حقوق بشر را در دل این آموزه‌ها نشان داد؟ آیا ماده‌های اعلامیه جهانی حقوق بشر با مطالبات اخلاق بودایی مطابقت دارند؟ آیا تأکید بر حقوق دیگری روی وظیفه دینی فرد پرده نمی‌کشد؟ نویسنده در این نوشتار، پاسخ‌های متفاوت دانشمندان بودایی را بررسیده است. وی همچنین نقدهای بوداییان بر اعلامیه جهانی حقوق بشر را نیز ارائه می‌کند.