جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مکاشفه از منظر برون‌دینی یعنی آشکارگی امر مقدس بر مبنای فیض الهی بر انسان که بروندادش تجربۀ عرفانی، وحدت، معرفت و حیاتی نو و دیگر است. بر این اساس، پدیدار مکاشفه را می­توان در سه ضلع؛ یعنی تجلی امر مقدس، انسان و نقش مکاشفه بررسی کرد. از‌آنجا‌که بنیاد نوشته­ های روزبهان بقلی و هیلدگارد بینگنی بر شالودۀ تجربیات مکاشفه ­ای استوار شده، نگارنده در پیِ آن است که انگارۀ مکاشفه را برمبنای سه ضلعِ مکاشفه در میان یافته­ های عرفانی این دو عارف واکاوی کند. روش مقایسه­ ای به­ کاررفته در این پژوهش به‌جای بهره ­بردن از قالبی به نام تشابه و تفاوت (ذات­گرایی و ساختارگرایی)، این است که ابتدا مشخصه ­های اصلیِ هر ضلع را بررسی می‌کند، سپس مانند دو آیینه آنها را روبه­روی هم قرار می دهد. یافته­های ما نشان می ­دهد که روزبهان طالب تجربه ­ای وجودی از خداست و در مکاشفه با خدا مشارکت می ­جوید؛ درحالی‌که هیلدگارد در مکاشفه، به سرّ الهی معرفت می‌یابد و به­ عنوان نفر سوم آن را برای جامعۀ مسیحی روایت می­ کند.

چگونگی و چرایی پیدایش خانقاه در فرهنگ اسلامی همواره مورد بحث پژوهشگران و شرق‌شناسان بوده است. عده‌ای این پدیده را آداب اسلامیزه‌شدۀ رهبانیت بودایی، مسیحی و یا مانوی دانسته و عده‌ای نیز بن‌مایۀ آن را اسلامی و یا شبهۀ اسلامی دانسته‌اند. این مقاله به بررسی آداب و کارکرد این پدیدار دینی، آن‌گونه که در متون متصوفه بدان اشاره شده است، می‌پردازد. هدف تحقیق، پاسخ به این سؤال است که آیا فلسفۀ وجود خانقاهی و آدابی که ناظر بر آن هستند، در فضای مدرن جهانی تغییری داشته‌اند یا خیر؟ در این راستا آرای متصوفه دربارۀ کارکرد، کاربرد و فلسفۀ پیدایش خانقاه و همچنین آداب‌ورسومی که ناظر بر هویت خانقاهی است و می‌توانند مورد تفسیر قرار گیرند، شناسایی و احصا شده‌اند. این بررسی با رویکردی تطبیقیِ دو برهۀ زمانی، یعنی تا قرن هشتم هجری قمری و همچنین تصوف معاصر را مدّ نظر قرار داده است. در تصوف معاصر آرای مکتوب سلسلۀ نعمت‌اللهی ذوالریاستین، و در تصوف متقدم اهمّ آثار کلاسیک، به‌صورت توصیفی و تحلیلی، به صفت‌یابی و تفسیر مقایسه‌ای‌ گذاشته شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که به غیر از تأثیرهای مدنیت معاصر در سازمان‌دهی ساختاری خانقاهی معاصر و تغییر برخی کاربردهای آن به نوعی سمبول فرهنگی، سایر کارکردها و فلسفۀ بهره‌برداری از خانقاه در این دو گونۀ تاریخی از تصوف یکسان و شبیه است، از جمله این شباهت‌های ساختاری، بهره‌برداری از این نهاد برای تمایز، استقرار و اشاعۀ جماعت صوفیان به‌عنوان یک گروه دینی و عقیدتی مستقل با تکیه بر اعمال و تبلیغات مردم‌دارانه است.

مفهوم «نفس» از موضوعات مهمی است که در بین متفکران ادیان و مکاتب فلسفی مختلف بحث مفصلی دربارة آن مطرح شده است. به دلیل اهمیت آن، فیلسوفان و متألهان در زمينة ماهیت و خصوصیات نفس به نزاع و کشمکش پرداخته‌اند. سعدیا گائون، فیلسوف یهودی قرون میانه، از جمله عالمان یهودی است که به این مسئله پرداخته است. دیدگاه وی در خصوص مسئلة نفس، یکی از مناقشه‌برانگیزترین نظریات سعدیاست که اختلاف‌نظر را در بین پژوهشگران به‌وجود آورده است. وی پس از بیان دیدگاه‌های فیلسوفان یونانی، با استدلال عقلی و اشارات نقلی به رد نظریات ایشان می‌پردازد و سپس نظریة خویش را دربارة نفس بیان می‌کند. در نوشتار پيش‌رو به بررسی آرای سعدیا گائون در زمینة نفس، و بسترهای فکری او و همچنین میزان وام‌داری یا اصالت تفکر وی در موضوع مورد بحث می‌پردازیم. آن‌گونه که به نظر می‌رسد، وی در مواجهه با مسئلة نفس رویکرد تلفیقی (سنتتیک) دارد.

این مقاله در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا می‌توان برای انگارۀ «زمان انفسی» یا «زمان لطیف» تفسیری فلسفی و خردپسند به دست داد؟ البته این پرسش سرآغاز طرحی بود که هانری کربن شیعه‌شناس و پدیدارشناس معاصر دیرزمانی آن را دنبال می‌کرد و سخت در پی پیدا کردن رهیافتی در فلسفۀ مارتین هایدگر بود که از رهگذر آن، از افق تاریخمندی دازاین که حاصل واشکافیهای پدیدارشناسانۀ هایدگر از هستی دازاین بود، نقبی به افقهای فراتاریخی این «بود و باش» بزند. حکیمانی چون شهاب الدین سهرودی، شیخ جعفر کشفی، سید احمد علوی و قاضی سعید قمی خیلی پیشتر از این بزرگواران به افقهایی از این دست پی برده بودند و کوششهای فلسفی خود را برای بازنمود و بازگو کردن آنها به خرج داده بودند. به منظور پیکربندی کردن چنین مبحثی، مقاله پس از صورتبندی مسئله، به سراغ انگارۀ زمان انفسی در آثار حکیمان مسلمان رفته ودر پی آیند آن، پدیدۀ تاریخمندی را در کتاب هستی و زمان هایدگر دنبال می‌کند، آنگاه نوشته‌های هانری کربن را می‌کاود تا نشان دهد که او چگونه از فلسفۀ هایدگر کلیدی برای فهم و تفسیر ایدۀ زمان لطیف بهره برده است. این موارد از بروندادهای این مقاله است:گفت و گوی فلسفی حکیمان خاور و باختر زمین‌ـ‌چیزی که برخی آن را فلسفۀ تطبیقی می‌خوانند؛ پیگیری کوششهای پدیدارشناسانۀ مارتین هایدگر و دست پیدا کردن به افقهایی ورای تاریخمندی دازاین؛ به دست دادن رهیافتی معقول و فلسفی برای فهمیدن برخی داده‌های دشوار فهم و پیچیدۀ متنهای مقدس خاصه قرآن کریم.

فاقد چکیده

گرایش اسماعیلیان و صوفیان به تأویلات باطنی و زمینه های مشترک فکری ایشان، این دو طریقه را در دوران پسا الموت به هم نزدیک کرده است؛ در واقع مشایخ صوفیه از اندیشه های منسوب به اسماعیلیه بهره بردند و نزاریان نیز شیوه های ظاهری زندگی صوفیان را بکار گرفتند. بدین ترتیب نزاریان ایران در دوران پس از الموت، با تظاهر به صوفی نمایی، آموزه های دینی خود را در آثار اندکی که به زبان فارسی نوشته شده است، حفظ و بیان کردند. از جمل? این کتابها می توان آثار منظوم نزاری قهستانی؛ هفت باب ابواسحاق قهستانی؛ و پندیات جوانمردی، اندرزهای مستنصر بالله دوم از امامان نزاری، را نام برد. در پژوهش حاضر، آموزه های عرفانی در این آثار نزاری در دوران پسا الموت، بررسی شده است. در اشعار نزاری انواع تمهیدات روایی، چون استعاره، تمثیل، رمز پردازی، و همچنین اصطلاحات متنوع عرفانی، برای بیان تعالیم باطنی اسماعیلیه به کار گرفته شده است. به طور کلی، در این آثار شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، چگونه نزاریان ایران پس از حمل? مغول در سای? تظاهر به تصوف، به حفظ سنت های مستقل و اعتقادات دینی خود پرداختند. نویسندگان این آثار با هوشمندی، از آموزه های مشترک میان نزاریان و صوفیان استفاده کرده، ولی در حقیقت تعالیم اصلی نزاریان را بیان کرده اند. تعالیمی که پس از قیامت القیامت به برتری باطن بر ظاهر انجامید، و دشمنی دیرین? اسماعیلیه و اهل تسنن، را در سای? آموزه های عارفانه و اصطلاحات صوفیان? دور قیامت، به زمینه های صلح نزاریان و صوفیه که اغلب سُنی مذهب بودند، تبدیل کرد.

چکیده: آخرالزمان، دوره ای از حیات تاریخ بشر است که طی آن دوره کنونی عالم به پایان رسیده و دوره ای جدید با ساختاری نو جایگزین آن خواهد شد. دوره ای که طی آن بعد از انحطاط همه جانبه عالم و انسان، خداوند متعال به عنوان نجات بخش بشر خود به مداخله در حیات بشر پرداخته و وی را به نجات ابدی و پایدار رهنمون می سازد که غالبا این فعل نجات بخشی را توسط منجی که برگزیده اوست انجام خواهد داد ، به همین دلیل از این آموزه تحت عنوان منجی گرایی و آینده گرایی یاد می شود. این آموزه بخش مهمی از باورداشت های ادیان بخصوص ادیان آسمانی را در برگرفته است و آیین یهود و دین اسلام نیز هر یک بخش اعظمی از عقاید خود را به این موضوع اختصاص داده اند. در این میان آنچه قابل توجه و حائز اهمیت است وجود شباهت ها و اشتراکات ضمن افتراقاتی است که این ادیان توحیدی در این زمینه دارند که این خود خبر از الهی بودن و وجود منشأ مشترک را دارد.

رهیافت معنا رهیافت غنی و پیچیده است که انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان برای تبیین دین و بیان ویژگیها و خصوصیت‌های آن و کارکردهایش در اجتماعی این رهیافت را به کار گرفتند. طرفداران رهیافت معنا معتقدند دین‌دارای ابعاد و ساحتهای گوناگونی است به همین منظور آنها برای توصیف دین علاوه بر بعد جامعه‌شناسی بعد عقلانی و عاطفی را نیز در نظر می‌گیرند. آنها پس از به کارگیری این رهیافت‌ها به این نتیجه می‌رسند که مهم‌ترین کارکرد و خصوصیت دین معنابخشی آن است، یعنی گزاره‌های دینی به گونه‌ای هستند که جهان را برای انسان‌ها معنادار می‌سازند و این عامل را یکی از مهم‌ترین ویژگیهای دین دانسته‌اند. از سوی دیگر محمد حسین طباطبایی نیز که از منظر دینی، به دین نگریسته و آنرا توصیف کرده‌ است، معتقد است دین دارای جنبه‌های مختلفی است. وی در جای‌ جای آثارش از تأثیرات فردی (تأثیراتی که دین در روحیه و روان انسان‌ها دارد) و تأثیرات اجتماعی دین سخن گفته است. و در کل تبیینی را که از دین ارائه داده است، تبیینی عقلانی است هر چند وی همانند انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان رویکرد خاصی برای تبیین دین ارائه نکرده است اما بکارگیری استدلالهای منطقی و عقلانی در توصیفش از دین و توجهش به بعد فردی و اجتماعی دین نشانگر توجه وی به ابعاد گوناگون دین است و نظراتش را با طرفداران نظریه معنا که برای توصیف و تبیین دین همه ابعاد آن را مورد توجه قرار می‌دهند نزدیک ساخته است. نظراتی که وی در مورد خصوصیات و ویژگیهای دین و تأثیراتی که دین بر روی انسانها و اجتماع دارد نشان‌دهنده این است که وی نیز به دین به عنوان یک جریان و عامل معنابخش و هدفدار در زندگی انسان‌ها نگریسته است.

فاقد چکیده

چکیده : هدف از انجام این پژوهش شناسایی و شناخت مراسم گذار و نمادهای این مراسم در شهرستان بهشهر است . در این تحقیق همچنین محقق به دنبال بررسی و مطالعه ی میزان تأثیر پذیری مراسم گذار از فرهنگ و تحول زیستی و تعیین نقش جنسیت در این مراسم است . روش انجام تحقیق کتابخانه ای – میدانی بوده و محقق سعی نموده از طریق یک پژوهش میدانی به دنبال پاسخ به سؤالات تحقیق پیرامون مراسم گذار در شهرستان بهشهر باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش فیش برداری، مشاهده ی مستقیم و مطالعه ی اسناد و مدارکی است که پیرامون آئین های گذار در شهرستان تاریخی بهشهر وجود دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که آیین های گذار، آیین هایی است که گروه در زمان های بحران زندگی مبادرت به انجام آن می کند تا اعضای گروه را از چالش به وجود آمده در حرکت گروهی برهاند. همچنین یافته های تحقیق بر نقش پررنگ زنان نسبت به مردان در این آیین ها تأکید می کند. به عنوان مثال در آئین تولد از زمان زایمان و حتی قبل از آن در چله بری مراسم شب شش، مراسم حمام روز دهم و غیره، این زنان هستند که بازیگران اصلی این آیین هستند و مردان در بهترین حالت نقش های تدارکاتی را ایفا می کنند. رساله ی حاضر در چهار فصل تنظیم گردیده است. در فصل نخست کلیات تحقیق نظیر بیان مسأله ، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، فرضیه ها و سؤالات تحقیق و تعریف متغیرها مطرح شده است. در فصل دوم به ادبیات تحقیق نظیر تعاریف مربوط به تشریفات مذهبی، نماد ، اسطوره، آیین، آئین های گذار و ... اشاره شده است. فصل سوم به ویژگیهای جغرافیایی و مردم شناختی شهرستان بهشهر و فصل چهارم و در واقع فصل پایانی رساله به گزارش و تحلیل مطالعه ی میدانی آیین های گذار در دو روستای شهید آباد و گرجی محله اختصاص داده شده است . در انتهای رساله نیز جمع بندی و نتیجه گیری از مباحث مطروحه، پیشنهادات کاربردی و بیان مشکلات و محدودیت ها و تحقیق بیان شده است. کلید واژه : آیین، آیین های گذار، فرهنگ عامه، شهرستان بهشهر.