جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه با گسترش تحقیقات و تعمّق‌های علمی در میراث گرانبهای ادبیات فارسی، اذهان اغلب جویندگان علم و ادب، فرصت را برای پیگیری و ادام? مطالعات تطبیقی و مقایس? این آثار از جنبه‌های مختلف مغتنم می‌شمرد. نگارنده نیز در این تحقیق در پی مقایس? محتوایی دو اثر ارزشمند و مهم در زمین? ادبیات عرفانی، یعنی حدیقه‌الحقیق? سنایی غزنوی و مرصادالعباد نجم‌الدین رازی بوده است. از انگیزه‌های اصلی انجام این پژوهش از سویی باید به بررسی روند تحوّلات مربوط به موضوع عرفان و تصوّف در زمان تقریبی یک قرن (اوایل قرن ششم تا اوایل قرن هفتم) اشاره کرد و از سوی دیگر نیز باید تأثیر ساختار نظم و نثر در نحو? بیان موضوعات عرفانی و به عبارت بهتر، تأثیر ساختار ظاهری بر معنا و مفهوم یک اثر را مطرح نمود.نگارنده معتقد است با مقایسه این دو اثر می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که سنایی از دیدگاه معرفت‌شناسانه، حدیقه‌ را می‌سراید و نجم‌الدین بر پای? مبانی هستی‌شناسی به تألیف کتاب خود می‌پردازد. گرایش هر دوی اینها در تصوّف، گرایش به مکتب بینابین عابدانه و عاشقانه است. بنا بر ساختار منظوم، حدیقه، زهدگریزتر و بنا بر ساختار منثور، مرصادالعباد زهدپذیرتر به نظر می‌رسد. تمایل سنایی به بیان موعظه‌های حکیمانه بیشتر از تمایل نجم دایه به این امر است. ابوالمجد به شدّت طرفدار آموز? بی‌تعصّبی در دین است و نجم رازی سخت گرفتار تعصّبات بی‌جای مذهبی. سنایی در موضوع پیروی از مُراد، از پیری روحانی که سرشار از معنویت‌های درونی است، سخن می‌گوید و نجم‌الدین، از شیخی که بیشتر درگیر رعایت موازین مذهبی و خانقاهی است یاد می‌کند. در باب مرید و تعلیمات راه سلوک مفاهیم مطرح شده از جانب نجم رازی، دقیق‌تر، جزئی‌تر و منظم‌تر است. در پایان در نتیج? انجام مقایس? محتوایی بین این دو اثر، نگاه قلندری و آزادمنشان? سنایی در ارائ? عرفانی همه‌پسند، کارآمد و مطابق با زندگی روزمره را درک کردیم و در مقابل؛ با رویکرد خانقاهی، مدرسی و سرشار از چارچوب‌های جزئی نجم دایه برخورد نمودیم.