جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دو نظریۀ اعیان ثابته و ‌‌صُور مُرتسمه که برای تبیین علم پیش از ایجاد، ارائه شدند و نقش ویژه‌ای در حوزۀ جبر و اختیار و قضا و قدر ایفا کرده‌اند، از سوی اندیشوران بسیاری تحلیل و بررسی شده‌اند؛ برخی این نظریه‌ها را پذیرفتند و برخی نیز به نقد آن‌ها پرداخته‌اند. ملاصدرا از میان این دو نظریه، از اعیان ثابته دفاع و از ‌‌صُور مُرتسمه انتقاد کرده است. این نوشتار برآن است تا با بیان چیستی و چگونگی پیدایش اعیان ثابته و تبیین علم الهی توسط آن‌ها و نیز بررسی کیفیت علم الهی توسط ‌‌صُور مُرتسمه ابن سینا - با یافتن وجوه اشتراک دو نظریه اعیان ثابته و ‌‌صُور مُرتسمه - اشکالات ملاصدرا بر ‌‌صُور مُرتسمه را به نقد نشیند و نشان دهد که اشکالات ملاصدرا در صورتی‌‌‌که ‌‌صُور مُرتسمه، ماهیت باشند و موجب حلول صور در ذات خداوند ‌‌‌شوند وارد است؛ حال آن‌که با بررسی انجام شده آشکار می‌‌‌شود ‌‌صُور مُرتسمه همانند اعیان ثابته، لوازم ذات و اموری وجودی‌‌‌‌‌اند که ذات به آن‌ها متصف می‌‌‌شود و علم تفصیلی خداوند همان‌گونه که توسط اعیان ثابته قابل تبیین است، به‌واسطه ‌‌صُور مُرتسمه نیز تحلیل‌پذیر است تا آن‌‌‌جاکه اطلاق علم تفصیلیِ خداوند بر آن احق از اطلاق علم بر اعیان ثابته است.