جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از براهین قابل اعتماد نزد غالب فیلسوفان اسلامی برای اثبات خدای متعال، برهان «وجوب و امکان» است. ابن سینا در کتاب الاشارات و التنبیهات به نحوه خاصی این برهان را ارائه داده است، که به نظر خویش در این برهان، خلق، واسطه اثبات حق قرار نگرفته، بلکه با نظر به خودِ وجود، وجودِ خدا را اثبات کرده و این نوع از برهان را «صدیقین» نامگذاری کرده است. به نظر می­رسد فلاسفة متأخر همین اصطلاح را پذیرفته­اند و با معیار خودِ ابن سینا به نقد صدیقین بودن این برهان پرداخته­اند. دو اشکال اساسی که در نقد قرار گیری عنوان «صدیقین» بر این برهان طرح شده است یکی ابتنای این برهان به ابطال دور و تسلسل و دیگری ابتنائش به مفهوم موجود و حیثیت ماهیت است. در این مقاله با بررسی این دو اشکال معلوم می­شود که این برهان مبتنی به ابطال دور و تسلسل نیست ولی آن­چنان که شیخ الرئیس ادعا می­کند بر وجوبِ وجود از خودِ وجود استفاده نشده است و مفهوم موجود و حیثبت ماهیت در این استدلال نقش بازی می­کند. در نتیجه اگر چه این برهان را در دستگاه فلسفی صدرا نمی­توان «صدیقین» نامید ولی در دستگاه فلسفی مشا، بی­واسطه ترین برهان بر اثبات وجود خداست.