جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله امکان تربیت اخلاقی کودکانی که در سنین اولیه −تولد تا هفت سال− قرار دارند و براساس حدیث حضرت رسول(ص) سیادت دارند، با تأکید بر آیات و روایات بررسی می‌شود. برای این منظور ابتدا با روش تحلیلی با توجه به مفهوم تربیت اخلاقی متأثر از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان تعریفی از تربیت اخلاقی برای کودکان تا هفت سال ارائه و سپس با تأکید بر آیات و روایات به این دوره با روش تحلیلی−استنتاجی این امکان تبیین شده است. یافته‌ها نشان از آن دارد که در آیات و روایات نمونه دلایلی مانند وجوب تربیت اخلاقی، لزوم رفع ضرر اخلاقی، امکان آموزش، وجود موانع تربیت و لزوم رفع آنها در این دوره، مؤید امکان تربیت اخلاقی کودکان تا هفت سال است.

این مقاله امکان تربیت اخلاقی کودکان در دوره نخست کودکی را −هفت سال اول زندگی که براساس احادیث مراحل تربیت، دوره سیادت نامیده می‌شود− بررسی می‌کند. برای این منظور با روش توصیفی−تحلیلی نظر اندیشمندان درباره تربیت اخلاقی کودکان بررسی و تحلیل گردید و با کاربرد روش تحلیلی−استنتاجی تعریف و امکان آن تبیین شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که بیشتر اندیشمندان، تربیت اخلاقی را برای دوره سیادت می‌پذیرند و دلایلی مانند فعال بودن ذهن شهودی، تأثیر محیط، مناسبات اجتماعی و الگوهای اخلاقی، امکان تحقق مراتبی از شناخت، انتخاب و عمل را برای کودکان در این دوره، به‌عنوان مهم‌ترین شواهد امکان تربیت اخلاقی کودکان مطرح می‌کنند.

هدف پژوهش حاضر تبیین تربیت اخلاقی کودکان سرور -کودکانی که در محدوده سنی تولد تا هفت سال هستند و بر اساس روایت حضرت رسول اکرم  در این دوره سیادت دارند- بر اساس آموزه‌های اسلام است. در همین راستا بر اساس روش تفسیری شهید صدر آیات و روایات نمونه انتخاب شد و با استفاده از روش تحلیل مفهومی و روش استنتاجی مفهوم، امکان، عوامل و اهداف تربیت اخلاقی کودکان در دوره سیادت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که: سیادت کودکان به معنی رهایی مطلق آن‌ها از فرایند تربیت و عدم امکان تربیت آن‌ها در این دوره نمی‌باشد بلکه لازمه سیادت کودک در این دوره، بهره‌مندی او از تربیت کریمانه‌ای است که در آغوش گرم والدین به خصوص مادر یا مربی شایسته و مهربان با توجه به ویژگی‌ها، نیازها و حقوق تربیتی‌اش از طریق آموزش‌های ضمنی و عملی در حین بازی و ارتباط شایسته، از همان آغاز تولد حتی قبل از آن آغاز می‌شود. با توجه به تحلیل‌های انجام شده درباره مفاهیم: سیادت، تربیت و اخلاق برای کودک تا هفت سال اینطور استنباط شد که، تربیت اخلاقی کودک در دوره سیادت عبارت است از: فرایند تعامل عاطفه محور بین مربی (به خصوص والدین) و کودک در راستای شکوفاسازی و تقویت استعدادهای اخلاق ذاتی او و یاری رساندن به او جهت کسب برخی فضایل اخلاقی در دو بعد فردی و اجتماعی و پیشگیری از تحقق برخی رذایل اخلاقی است که به وسیله زمینه سازی، آموزش‌های مستقیم و غیر مستقیم (به خصوص آموزش‌های غیر مستقیم و عملی) و مراقبت عاشقانه‌ی متناسب با ظرفیت وجودی کودک، با استمداد از الطاف الهی و واسطه‌های فیض او محقق می‌شود و باعث حفظ و نگهداری کودک از هر خطر اخلاقی خواهد شد تا بتوان بر محور حب عبودی، کودک را در مسیر حیات طیبه هدایت کرد تا به سمت هدف غایی خلقتش یعنی قرب الهی حرکت کند. بر اساس آیات و روایات نمونه با ارائه دلایلی همچون؛ آیه وقایه (وجوب تربیت اخلاقی فرزندان در دوره سیادت)، لزوم رفع ضرر اخلاقی از کودکان، آیه ائتمار (لزوم مشورت والدین در امور فرزندان)، آیات و روایات دال بر امکان آموزش در دوره سیادت، آیات و روایات دال بر وجود موانع تربیت و لزوم رفع آن‌ها، از امکان تربیت اخلاقی کودکان سرور دفاع شد. عوامل موثر در سه گروه: فرا انسانی، انسانی، غیر انسانی معرفی و تصریح شد. در این دیدگاه تاثیر عوامل فرا مادی قبل از تولد در قالب تمهیدات تربیتی شروع شده و در فرایند تربیت نقش اساسی ایفا می کند. نقش تربیتی والدین به خصوص مادر در تربیت اخلاقی کودکان سرور، بسیار پررنگ است. هدف غایی تربیت اخلاقی کودکان سرور قرب و رضوان الهی می‌باشد. اهداف واسطی برای این دوره در چهار بعد الهی، فردی، اجتماعی و زیست محیطی شناسایی و ارائه شد. نکته مورد توجه این بود که توحید محوری در تربیت اخلاقی کودک سرور از جایگاه خاص برخوردار است. هر چند فراوانی اهداف واسطی در بعد اجتماعی و محیطی بیشتر است؛ اما اهداف الهی و فردی از جایگاه اساسی‌تری برخوردار هستند.