جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هستی‌شناسی قوه خیال و اثبات کارکردهای ادراکی آن، یکی از اساسی‌ترین معضلات علمی در علم‌النفس فلسفی است و هر یک از مکاتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه، رویکردهای متفاوتی درباره تجرد یا مادی‌انگاری خیال، مدرک‌بودن و ماهیت صور خیالی برگزیده‌اند. در مقاله حاضر، هستی‌شناسی خیال از دیدگاه حسن‌زاده آملی بررسی شده است. خیال در دیدگاه وی، صرفاً در قوه‌ای باطنی که حافظ صور باشد، محدود نمی‌شود ومتأثر از مبنای وحدت شخصیه، محدوده‌ای فراتر از تعاریف رایج مشائی و صدرایی دارد. ابعاد ماهوی خیال و کارکردهای این قوه نیز متأثر از این نوع نگاه، متمایز از سایر دیدگاه‌ها است. در دیدگاه حسن‌زاده آملی، فاعلیت قوه خیال در پرتو مقام انشائی آن معنا می‌یابد که بدون دریافت‌های شهودی حاصل نمی‌شود. تبیین مقام انشاء اسمایی این قوه، از اساسی‌ترین کارکردهای خیال از نگاه او است. در دیدگاه وی، صور خیالی موجود در عالم خیال نفسانی با عوالم ماورایی رابطه‌ای دوسویه دارد.