جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه ایمانوئل کانت اندیشه فلسفی جامع در پی تعریف و تدقیق همه امور انسان در پاسخ به سه پرسش است:چه میتوانم بدانم؟چه باید بکنم؟به چه چیزی می‌توانم امید داشته باشم؟آنچه که او در بنیاد تفکر خویش محور پاسخ به این سه پرسش قرار می‌دهد مفهوم آزادی است.در نظر او هویت انسان با آزادی است که از امور دیگر جدا می‌شود.بنابراین برای اینکه انسان،انسان باشد لازم است که آزادی خود را در همه ابعاد زندگی خویش محقق کند.بعدی از انسان را زندگی اجتماعی و محور تنظیم آن یعنی حقوق تشکیل می‌دهد.در این پژوهش با گذری به مفهوم فلسفی آزادی و مقدمات آن،چگونگی طرح و تحقق این مفهوم در اندیشه حقوقی با محوریت اصل آزادی بیرونی پرداخته شده و تبیین می‌گردد که از این اصل است که کل اندیشه حقوقی کانت توسعه و تکوین می‌یابد.در نهایت بیان می‌شود که حفظ و تضمین آزادی نیازمند خروج از وضعیت طبیعی انسان است که در آن آزادی وجود دارد اما ناپایدار و تضمین نشده است.وضعیت جایگزین وضعیت حقوقی نامیده می-شود که خود نیز به لحاظ مفهومی در پرتو اصل آزادی بیرونی شناخته می‌شود.وضعیت حقوقی اقتضای ایجاد یک نهاد در عالم واقع به نام دولت دارد تا فرآیند حفظ و تضمین آزادی به صورت انضمامی ضمن کارکردی که برای آن تعریف شده صورت پذیرد.دولت برآمده از ایده وضعیت حقوقی دارای سه ضابطه شکلی و یک ضابطه ماهوی و اقضائاتی از قبیل تفکیک قواست.ضابطه ماهوی در نهایت به مثابه پلی است که بین نهاد واقعی دولت و اندیشه مفهومی آزادی وجود دارد و همواره پاسدار اندیشه آزادی است تا صورت انضمامی دولت به سوی وضعیت استبدادی که درآن هویت انسانی نقض و مخدوش می-شود، منحرف نشود.

حکمرانی خوب مثل هر مفهوم دیگری در حوزۀ علوم اجتماعی محصول شرایط زمان و مکان خواهد بود. این اصطلاح که در سال پایانی دهة 1980 برای اولین بار مطرح شد، در دو سه دهۀ اخیر به ‌صورت فزاینده در ادبیات حقوق عمومی، حقوق بشر، اقتصاد، مدیریت و اسناد بین‌المللی به‌کار برده می‌شود. حکمرانی خوب گفتمان جدیدی است که با مؤلفه‌هایی مانند قانونمندی، مشارکت، مسئولیت‌پذیری، پاسخگویی، شفافیت، اثربخشی و کارایی تعریف می‌شود که در سال‌های اخیر مورد توجه فراوان قرارگرفته است. در مقالۀ حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع معتبر کتابخانه‌ای، تلاش شده است به‌طور اجمالی مفهوم این اصطلاح و زمینه‌های پدید آمدن و گسترش آن را روشن کند. در این راستا ابتدا مفهوم و بسترهای شکل‌گیری حکمرانی خوب، اهداف و پیامدهای آن بررسی خواهد شد. آنگاه به بررسی مؤلفه‌های حکمرانی خوب در اسناد بین‌المللی و سپس به نسبت حکمرانی خوب و حقوق بشر پرداخته می‌شود. در انتها رابطۀ این مفهوم با حقوق بشر به‌عنوان معیار ماهوی حکمرانی خوب به ‌اختصار بیان ‌شده است.

حکمرانی یکی از اساسی‌ترین نیازهای جوامع بشری است که ضرورت آن بر کسی پوشیده نیست. البته، اختلاف نظرهای جدی در کم و کیف آن وجود دارد، با این حال دغدغه­ی اصلی اغلب نظریه پردازان این حوزه، اجرای عدالت و جلوگیری از استبداد، خودکامگی و برقراری نظم و امنیت است. قانون اساسی هر کشوری ضمن تعریف اصول اساسی، ساختار، سلسله مراتب، جایگاه و حدود قدرت سیاسی دولت، به تعیین و تضمین حقوق شهروندان و تنظیم روابط قدرت می‌پردازد. حکمرانی خوب گفتمان جدیدی است که با مؤلفه‌هایی مانند قانونمندی، مشارکت، مسئولیت­پذیری، پاسخگویی، شفافیت، اثربخشی و کارایی تعریف می‌شود که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله تلاش دارد با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین مفهوم و مؤلفه‌های حکمرانی خوب، آن را در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد واکاوی قرار دهد و در پایان پیشنهاداتی در راستای ارتقای حکمرانی خوب در ایران بیان شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر این است که هر یک از مؤلفه‌های حکمرانی خوب به گونه‌ای در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید بسیاری بوده است و در عرصه عمل نیز شاهد فراز و نشیب این شاخص‌ها پس از انقلاب هستیم. اما تحقق مؤلفه‌های حکمرانی خوب حکایت از آن دارد که پیاده سازی آن مستلزم مدل بومی در کشور است.