جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم انسان و رشد و تعالی او از دو منظر اسلامی و غیر اسلامی قابل مطالعه است که در رویکرد اسلامی این موضوع در حوزه معارف اسلامی و الهیات و در رویکرد غیر اسلامی این مسئله در علم روان‌شناسی به عنوان یک علم تجربی جدید مطرح می‌شود. از دیدگاه اسلام، انسان موجودی در حال رشد است که در دوران زندگی خود از مراحل و دوره‌های مشخصی عبور می‌کند. در روان‌شناسی نیز که برآمده از فلسفه و زیست‌شناسی است مباحث مربوط به رشد و تعالی انسان به دورهمتفکران یونان قدیم نظیر ارسطو و سقراط باز می‌گردد. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه می‌توان تلفیقی از دیدگاه اسلامی و روانشناختی از کمال انسان را ارائه داد. بدین لحاظ در تحقیق حاضر کوشش شده است مساله‌ رشد و هدایت انسان و انگیزه‌های موثر بر این رشد با توجه به کلام وحی و از دیدگاه قرآن و رویکردهای نظری روان‌شناسانه در این زمینه مورد نقد بررسی قرار گیرد.هدف اصلی این جستار می‌باشد، پاسخگویی به این سوال است که «قرآن و روان‌شناسی درباره‌ی انگیزه‌های رشد و تعالی انسان چه دیدگاهی دارند؟»، بنابراین، این سوالات مطرح می‌شود که دیدگاه‌ قرآن و دیدگاه‌های روان‌شناسی در مورد رشد و تعالی انسان چیست؟ و رابطه بین دیدگاه قرآن و روان شناسان در مساله رشد و انگیزه‌های آن چگونه است؟ روش تحقیق در این پژوهش با توجه به اهداف و ماهیت آن، توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش با توجه به هدف و ماهیت تحقیق که بررسی انگیزه‌های رشد و تعالی انسان از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی می‌باشد، راهبردی است؛ به این ترتیب، در سازماندهی و انجام تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی تلاش می‌گردد با استفاده از اصول منطقی و علمی به تبیین و توصیف دقیق فرضیات مورد بحث پرداخته شود. از این منظر این پژوهش توسعه‌ای، نظری و بنیادی است.نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ۱-در هر دو دیدگاه اسلام و روان‌شناسی برای انگیزه و رشد پرداخته شده است که برخی از آنها اشتراک داشته و بعضی از آنها هم دارای تفاوت می‌باشد. ۲-توجه به خلقت فراطبیعی در انسان، به عنوان یک امر مجرد غیرمادی، در دیدگاه اسلام، از جمله مباحث اختلافی در دو دیدگاه است. ۳- در رویکرد اسلامی بیشتر تعریف‌ها و مفهوم‌ها بصورت سازه بیان شده‌اند که تعریف‌های آنها بصورت ذهنی و مفهومی، با عبارات و مفاهیم کلی و عمومی بیان شده است؛ در حالیکه در روان‌شناسی، آن مفاهیم بیشتر بصورت عملیاتی تعریف شده‌اند که غالبا آن متغیرها، دارای پارامترهای عینی و عملیاتی می‌باشند.۴- مفاهیم مرتبط با انگیزه و رشد در متون اسلامی دامنه محدودی نداشته و تقریبا با تمام توانایی‌ها و کارهای انسان در ارتباط است. در حالیکه تعریف‌های استفاده شده در روان‌شناسی، بیشتر به حوزه‌ها و کاربردهای خاصی محدود می‌باشد. ۵- در متون اسلامی بیشتر با روش ها، موضوع‌ها و مسایل فلسفی و کلامی بیان شده است؛ لیکن در روانشناسی بیشتر با روش علمی و تجربی، و غالبا با شیوه‌های همبستگی بررسی شده است. همچنین محتوای بررسی شده در روان‌شناسی، به زندگی مادی و موضوع‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و امثال آن می‌پردازد و به مسایل مربوط به ماوراء الطبیعه اشاره‌ای نشده است؛ در حالیکه اکثر مطالب و مسایل مطالعه‌های اسلامی به این موضوع‌ها اشاره دارند. ۶- در مطالعات روان‌شناسی بیشتر به جنبه توصیفی و تکوینی