جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی تهدیدات امنیت اقتصادی جامعه در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بر اساس اندیشه‌‌های اقتصادی امام خمینی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که غفلت از اندیشه‌‌ها و توصیه‌های امام خمینی، در بروز تهدیدات امنیت اقتصادی در دهه دوم انقلاب، نقشی اساسی داشت. در دوره مورد بررسی توسعه نامتوازن، گرایش به اقتصاد سرمایه‌‌داری، غفلت از عدالت اجتماعی، وابستگی به نفت، فاصله طبقاتی، فساد اداری و مدیریتی، افزایش واردات و ترویج مصرف‌‌گرایی، بیکاری، انحراف در خصوصی‌‌سازی، امنیت اقتصادی جامعه را تهدید می‌نمود که در صورت توجه به اندیشه امام خمینی، جامعه اسلامی با چنین تهدیداتی مواجه نمی‌‌شد.

فاصله، پدیده‌ای بلاغی و اعجازی در پایان آیۀ قرآن است که از نظر لفظی و ظاهری به موضوع زیباشناختی و موسیقایی آیات یک سوره مربوط می‌شود؛ اما از جنبۀ دلالی و معنایی نیز عبارات و جملات پایانی آیات یک سوره با محتوای آیه خود ارتباط معنایی محکم و وثیقی دارند. اکنون می‌توان پرسید که گونه‌های جملات و عبارات پایانی آیات در یک سوره قابل شناسایی هستند؟ آیا روابط آن­ها را می‌توان تحت یک قاعده بیان کرد؟ با دقت نظر حداقل چهار نوع از فواصل دلالی در یک سورۀ قرآن قابل بازشناسی است: آیات و فواصل یکسان؛ آیات متفاوت و فواصل یکسان؛ فواصل به هم نزدیک معنایی و فواصل دیگر. اما یک فاصله می‌تواند علاوه بر رابطۀ معنایی با آیۀ خود، یکی یا بیشتر از روابط را در سوره داشته باشد: رابطه با محتوای سوره، رابطه با سیاق، رابطه با آیۀ بعد، رابطۀ فاصلۀ آیۀ اول با محتوای سوره و رابطۀ فاصلۀ آیۀ آخر با محتوای سوره. برای هر کدام از گونه‌ها و روابط، نمونه‌هایی از آیات با توجه به تفاسیر یاد شده است. این پژوهش با روش نقلی – وحیانی و شیوۀ توصیفی-تحلیلی، در صدد بیان انواع فاصلۀ آیات و روابط و مناسباتی است که فواصل در یک سوره دارد.

در این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی به مسئله اجتماع دو قادر بر یک مقدور از دیدگاه معتزله و امامیه پرداخته می‌شود و استطاعت و قدرت خداوند و انسان نیز مورد کاوش قرار می‌گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد؛ معتزله و از جمله عبدالجبار در عین اعتقاد به تقدم استطاعت انسان بر فعل، به قدرت خداوند نیز نسبت به جمیع ممکنات معتقدند. اما در تعارض میان قدرت خداوند و قدرت انسان نسبت به یک فعل، تنها انسان را قادر دانسته و به تفویض گرایش پیدا کرده‌اند. در امامیه، برخی از متکلمین نخستین (از اصحاب ائمه^) هم خداوند و هم انسان را قادر می‌دانند. بدین‌صورت که استطاعت انسان مشروط به سلامتی اعضا و جوارح و صحت جسم است و تحقق فعل وابسته به سبب وارد ـ از سوی خداوند ـ می باشد. برخی همنوا با معتزله و برخی نیز از اقوی بودن قدرت خداوند سخن گفته‌اند. متکلمین معاصر با طولی دانستن قدرت انسان، هم از قدرت خداوند و هم از قدرت انسان دفاع کرده‌اند.

غالب مفسّران شیعه و اهل سنّت در آیه «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» گفته‌اند که مراد از «ذبح عظیم»، «کبش» «قوچ» است و از آن‌جایی‌که در قرآن وصف عظیم در چند مورد بیشتر به کار برده نشده است؛ برای خدا «رَبِّکُمْ عَظیم‏»، برای قیامت «نَبَأٌ عَظیم‏»، برای عرش خدا «الْعَرْشِ‏ الْعَظیم‏» و سرانجام برای اخلاق پیامبر اسلام| «خُلُقٍ عَظیم‏» به‌کار رفته است. به‌نظر می‌رسد برخی از عالمان و مفسران با چنین پرسشی در ذهن خود مواجه شده‌اند که چگونه قربانی کردن گوسفند، ذبح عظیم است؟ ازاین‌رو، تأویلات گوناگونی را بر اساس روایات ذکر نموده‌اند. در این پژوهش تلاش شده است به‌روش تحلیلی ضمن بررسی اصل مسئله، مراد اصلی «ذبح عظیم» تبیین گردد. بر اساس روایت پیامبر گرامی اسلام (ص) که می‌فرماید: «أنا من حسین» با توجه به قبول امام حسین× در عالم ذر، ایشان آن قربانی عظیم است.

اختیار انسان و دامنه آن از دیدگاه سارتر در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در تبیین چیستی اختیار از دیدگاه سارتر باید گفت، وی معتقد به تقدم وجود بر ماهیت در انسان است. وجود انسان از سوی خداوند نیست، چراکه در این صورت موجب جبر در انسان خواهد شد. به اعتقاد او انسان همان اختیار و آزادی است و اختیار نیز همان انسان است. اما این دیدگاه صحیح نیست، زیرا: وجود هر موجود ممکنی، بدون علت خلاف بداهت است. خوب و بد نسبی و وابسته به خواست انسان خواهد شد. بین ماهیت نوعیه انسان و کمالات وجودی او خلط شده است. وجود طبیعت در انسان، علت تامه صدور افعال نیست. اصالت انسان به روح او است و خدا نیز امری واقعی است. ضمانت اجرایی‌ای برای عمل به صفات شایسته انسانی وجود نخواهد داشت. پژوهش پیش رو با روش تحلیلی توصیفی در پی بررسی و نقد چیستی اختیار انسان از دیدگاه ژان‌پل‌سارتر است.

چکیدهامام کاظم - علیه‌السّلام -‌ از یک طرف با سلطه و اختناق سیاسی عباسیان روبه‌رو بود و از طرف دیگر، افتراقات و دیدگاه سیاسی شیعیان و ظهور و بروز مذاهب مختلف فکری و کلامی، شرایط پیچیده‌ای را در جامعه‌ی اسلامی به وجود آورده بود.مبنای اندیشه‌ی سیاسی امام، همچون پدران بزرگوارش؛ باور به تشکیل حکومت دینی بر پایه‌ی حاکمیت الهی و نه انسانی، و نفی حاکمیت‌های خاندانی، قبیله‌ای و قومی بود. بر این مبنا بود که امام موضع‌گیری می‌کرد و به بیان مواضع سیاسی برگرفته از قرآن و سنّت حضرت رسول - صلی الله علیه و آله - که در تعارض با ماهیت خلافت عباسیان بود، می‌پرداخت و در عین حال از تقابل آشکار سیاسی در برابر خلفای‌عباسی پرهیز می‌کرد امّا این کناره‌گیری از مواجهه با عباسیان، مانع از اتّخاذ مواضع اصولی و بیان معارف و ترویج فرهنگ ناب سیاسی اسلامی نمی‌شد. به همین دلیل هم، هارون، خلیفه‌عباسی که مواضع و دیدگاه‌های آن حضرت را در تقابل با مشروعیت و مقبولیت خلافت خاندان عباسی می‌دید، ایشان را زندانی کرد و سرانجام به شهادت رساند.انشعابات فرقه‌ای ‌این دوره، ظهور و بروز مذاهب مختلف فقهی و کلامی و مباحث فکری و کلامی، مشکل دیگری بود که اتحاد و یکپارچگی شیعیان را تهدید می‌کرد. از این رو امام متناسب با این شرایط، سیاست‌های فرهنگی خود را سامان داد. به گونه‌ای کهایشان بامجاهدت خویش و کمک شاگردانش توانست شبهاتی که از سوی جریانات فقهی، کلامی و تفسیری ‌ایجاد شده بود، مرتفع نموده و راه روشنی را فرا‌ روی جامعه‌ی اسلامی بگشاید. با توجه به وجود دانشمندان عالم و متعهد فراوان گردِ امام، سازماندهی و اعزام آنان به شهرهای مختلف و ارجاع شیعیان در موارد گوناگون به ایشان و ...، حضرت توفیقات بیش‌تری را نسبت به پدر و جد بزرگوارشان در جهت اشاعه و گسترش فرهنگ اسلام ناب، نشر احادیث و معارف اهل‌بیت کسب نمود که در این تحقیق با مستنداتی به اثبات این موضوع پرداخته شده‌ است.روش تحقیق در این پژوهش روشی توصیفی - تحلیلی است. واژگان کلیدی: امام کاظم (ع)، سیره‌ی سیاسی، سیره‌ی فرهنگی، خلفای‌عباسی، زمانه، شیعیان، فرقه‌ها، زیدیه.

یکی از مسائل مطرح شده درباره امام حسن(ع)، مطلاق بودن ایشان است. مسئله اصلی این پژوهش، بررسی تاریخی ـ روائی این نسبت و علل و اسباب تاریخی آن است. به نظر می‌رسد، این نسبت، ریشه در خصومت خلفای عباسی با حسن بن علی(ع)، (به دلیل قیام‌های حسنیان) دارد؛ زیرا که در احادیث و اسناد تاریخی معتبر قبل از دوره عباسی، اثری از این اتهام به چشم نمی‌خورد. اختلاف فراوان در شمار همسران، نبود نام و نشان از آنان در تاریخ و دیگر دلایل عقلی و نقلی، گواه نادرستی این انتساب است. افزون بر این اگر چنین بود، دستگاه تبلیغاتی اموی از این مستمسک علیه امام(ع) سود می‌جست. در پژوهش پیش رو تلاش شده است تا ضمن بررسی اصل مسئله، در دو حوزه تاریخ و حدیث، علل نادرستی آن، به روش تحلیلی ـ انتقادی مورد بررسی و علل رواج این انتساب مورد اشاره قرارگیرد. طبیعی است منابع این پژوهش، ترکیبی از منابع حدیثی، تاریخی و کلامی باشد.

غیر از شناخت گفتمان سیاسی امامان معصوم شیعه^ که در تعارض با گفتمان سیاسی امویان و عباسیان بود، توجه به عنصر مقتضیات زمانه یا فضا و شرایط حاکم بر دوره آنان ضرورت تام دارد. زیرا تأثیر این عنصر، سبب اختلاف در مواضع و عملکرد سیاسی آنان در دوره های مختلف تاریخی است. در این پژوهش برآنیم با استناد به شواهد تاریخی و تحلیل آنها، تأثیر عنصر زمانه را به لحاظ سیاسی، بر مواضع سیاسی امام موسی کاظم(ع) بررسی کنیم و نشان دهیم که هرچند آن حضرت متناسب با زمانه سیاسی دوره امامت خود، سیاست تقیه را اتخاذ و از هرگونه همکاری با عباسیان و یا اقدام بر ضد آنان کناره گیری کرد، اما بنا به ضرورت و بر مبنای گفتمان سیاسی پدران خود، نسبت به حکومت عباسی، به اعتراضِ آشکار یا ضمنی می پرداخت، و سرانجام همین مواضع و مبارزه با سلطه و اقتدار بلامعارض سیاسی عباسیان در عصر خلافت هارون بود که به حبس و شهادت آن حضرت انجامید.