جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫امامت از مسايل مهم علم کلام، و تنها اصل اساسي است که شيعيان را از ديگر مذاهب اسلامي متمايز مي‌کند. پژوهش حاضر ديدگاه مکاتب گوناگون کلامي را درباره امامت مورد بررسي قرار داده و نقاط اختلاف آن‌ها با ديدگاه کلامي اماميه را تبيين نموده است. غير از اماميه، نزد ساير مکاتب کلامي، امامت از جايگاه والايي برخوردار نيست. اهل سنت امامت را به رياست عمومي در امور ديني و دنيايي تعريف کرده‌اند، درحالي‌که به اعتقاد اماميه، اداره شئون دنيوي مردم از پايين‌ترين مقامات امام است، زيرا امام واجد تمام شئون پيامبر‌(، به جز وحي و لوازم آن، مي‌باشد. به‌همين دليل و بر اساس ادله قرآني و روايي، امامت نزد شيعيان از اصول دين محسوب شده، و بر اساس قاعده لطف، ضرورت امامت از مستقلات عقليه به حساب مي‌آيد. اما اهل سنت، امامت را از فروعات فقهي به‌شمار آورده و ضرورت آن را نيز تنها شرعي مي‌دانند. آن‌ها حق نصب امام را از آن مردم مي‌دانند، و براي گزينش امام، انتخاب اهل حل و عقد، يا معرفي امام پيشين را کافي مي‌دانند. مبناي دليل آن‌ها در انتخاب اهل حل و عقد، عدالت صحابه است؛ و دليل صحت مشورت در امر امامت را نيز اقدام عمر در تشکيل شورا مي‌دانند. در مقابل، اماميه تنها طريق گزينش امام را نص صريح پيامبر و يا آن‌چه قائم مقام آن است، مي‌دانند. اماميه با ادله قرآني و تاريخي، نظريه عدالت تمام صحابه را رد نموده، و مشورت در امري را که دستور صريح از جانب خدا دارد صحيح نمي‌دانند. عبدالجبار معتزلي، ابوبکر باقلاني، ابن‌تيميه و محمدبن عبدالوهاب، شرايطي مانند اسلام، حريت، عقل، بلوغ، عدالت ظاهري، قرشي بودن و تدبير در امور را از شرايط امام دانسته‌اند. عبدالجبار افضليت و اعلميت را لازم نمي‌داند؛ اما باقلاني و ابن‌تيميه افضليت را در صورت فقدان مانع، از شرايط امام دانسته‌اند؛ همچنين ابن‌تيميه اعلميت را نيز ضروري مي‌داند. آن‌ها عصمت را نيز شرط امامت نمي‌دانند؛ اما شيعيان، عصمت، افضليت مطلق و اعلميت را از ويژگي‌هاي لازم براي امام دانسته‌اند.

سوال اصلی این تحقیق دیدگاه عبدالجبار معتزلی، ابوبکر باقلانی، ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب در باره امامت است و اینکه چه نقاط اشتراک و اختلافی با دیدگاه امامیه دارند. رساله در قالب چهار فصل تنظیم گردیده‌است. فصل اول کلیات، فصل دوم مباحث و فصل سوم به راه‌های گزینش امام از دیدگاه چهار شخصیت مورد نظر وامامیه پرداخته‌است. فصل چهارم شرایط و صفات امام مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. در این رساله ابتدا نظرات شخصیت‌های مورد نظر تحقیق ، بررسی و سپس مورد نقد قرار گرفته و در موارد اختلافی به اثبات نظریه امامیه پرداخته است.