جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چرخش زبانی یعنی تغییر نگرش ابزارانگارانه نسبت به زبان، به نگرش هستی‌شناسانه نسبت به آن. زبان با چرخش زبانی دیگر ابزار بیان اندیشه محسوب نمی‎شود، بلکه خود اندیشه است. به تعبیر آروین این جان‎مایه، به معنای تغییر مسئله‌ی فلسفه از معرفت و آگاهی به فهم و معناست.

این مقاله در تلاش است از طریق کاربرد یک رویکرد تطبیقی درونی که معطوف به تشابه شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان امور مورد مقایسه است و از طریق یک مفهوم‌پردازی بوردیویی در قالب «منازعه بر سر سرمایه نمادین» که از دیدگاه بوردیو محرک اصلی کنش و واکنش در حوزه علم یا به عبارتی پویایی آن است، شاخص‌هایی را برای سنجش دقیق‌تر وضعیت فعلی علوم اجتماعی دانشگاهی در ایران طرح کند. از دیدگاه بوردیو نوع سرمایه مورد منازعه در هر میدان است که وجه تشابه یا تمایز آن میدان از دیگر میدان‌ها است. بر این مبنا دو میدان علوم اجتماعی دانشگاهی و روشنفکری اجتماعی در ایران به‌رغم تفاوت در اهداف و روش‌ها به دلیل تشابه در نوع سرمایه‌ مورد منازعه یعنی سرمایه‌ نمادین قابل مقایسه با یکدیگر دانسته شده‌اند. بررسی منازعه بر سر سرمایه نمادین در دو میدان یاد شده نیز از طریق بررسی شواهد در قالب شاخص‌های پنج‌گانه‌ای پیشنهاد شده‌ است که عبارتند از: شکل‌گیری و تثبیت مکاتب فکری رقیب در داخل میدان، منازعه بر سر مالکیت نمادین پارادایم‌های نظری، تمایز و تشخص نشریات بر مبنای رویکردهای نظری، میزان تاثیر بر میدان فکری هم‌جوار و با حوزه موضوعی مشابه و سرانجام میزان تاثیرگذاری بر تحولات سیاسی- اجتماعی جامعه. در این مقاله چارچوب مفهومی و روش‌شناختی مذکور به منظور بررسی انتقادی وضعیت علوم اجتماعی دانشگاهی در ایران پیشنهاد شده و فرضیه­ هایی بر مبنای مطالعات اکتشافی طرح شده است؛ اما بررسی نظام‌مند شواهد در قالب این چارچوب مفهومی و روش‌شناختی و آزمون فرضیه ­های منتج از آن به پژوهش دیگری موکول شده است.

هدف این مقاله، به دست دادن اصولی از نوعی روش شناسی تلفیقی در حوزه علوم اجتماعی است که بر مبنای خوانش آرای ویتگنشتاین، هایک و گادامر در افق فکری یکدیگر شکل گرفته است. در ابتدا و پس از بیان مساله و ضرورت پرداختن به آن، ادبیات بحث به طور خلاصه مرور شده است و سپس به طور اجمالی امکان تلفیق آرایاین سه متفکر مورد بحث قرار گرفته است. این امکان با مرور شش شباهت مهم در قالب معادل یابی واژگان کلیدی هر متفکر در بازی زبانی متفکران دیگر مورد بحث قرار گرفته است، این شباهت ها عبارت اند از: وجود بستر اجتماعی قاعده مند در پس زمینه کنش های فردی؛ اصالت فعالیت عملی و ناآگاهانه در مقابل فعالیت نظری و آگاهانه؛ کاربرد استعاره بازی به معنای حفظ وجهی از عاملیت در بستر ساختار؛ آغاز از مبنایی سوبژکتیویستیدر عین دست یابی به عینیتی فراتر از افراد؛ محدودیت شناخت و رد موضع ناظر؛ و درنهایت، تلاش برای به دست دادن معیاری به منظور پرهیز از نسبی گرایی. این شباهت ها همزمان اصول بنیادین روش شناسی تلفیقی پیشنهادی را نیز شکل داده اند. در آخرین قسمت مقاله، این اصول در پاسخ به پرسش های سه گانه چیستی موضوع علوم اجتماعی، چگونگی مطالعه آن (الزامات روش شناختی) و هدف از انجام یک مطالعه اجتماعی مورد تصریح و صورت بندی قرار گرفته اند. بر این مبنا، موضوع علوم اجتماعی «نظم های زبانی - تاریخی» عنوان شده است که در آن نظم به تعبیر هایک، زبانی بودن به تعبیر ویتگنشتاین و تاریخی بودن به تعبیر گادامر به کار رفته است و هدف از انجام یک مطالعه اجتماعی، «انکشاف» این نظم ها به تعبیر هایدگری - گادامری کلمه و همچنین به دست دادن پیش بینی های محدود برمبنای این انکشاف عنوان شده است؛ بر مبنای این موضوع و هدف، الزامات روش شناختی انجام یک مطالعه اجتماعی نیز مورد بحث قرار گرفته است.