جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرگ، قانون فراگیر برای همه موجودات ماسوی الهی و جمیع آدمیان است و مرگ پذیری، سیر تکاملی موجودات و حرکت استکمالی وخروج از قوه به فعل آنها است و آن هنگام که مرگ در افق اندیشه امام علی (علیه‌السلام) و از زاویه نهج البلاغه نگریسته می‌شود، دروازه‌ای از معنا و معرفت به سوی انسان ‌گشوده می‌شود و موضوع علمی و عملی آدمی را نسبت به هستی و حیات، عمق و تکامل می‌بخشد. دیدگاه امام علی (علیه‌السلام) نگاه کردن به سیمای مرگ‌، مرگ را زیبا و دوست داشتنی می‌سازد و مرگ را سیر صعودی و حرکت تکاملی و ضرورت حیات این جهانی می‌نماید و عرفان و عشق به عالم و آدم را بیشتر و شدیدتر می‌کند. بنابر این، جا دارد نگرش‌ها و بینش‌های امام علی (علیه‌السلام) در تفسیر ماهیت و حقیقت مرگ و مرگ اندیشی از لایه‌های مختلف نهج البلاغه استخراج شود و به بررسی تطبیقی آن با مبانی اعتقادی مشابه موجود درباره مرگ در کتاب مقدس (عهد جدید و عهد قدیم) یهود و مسیح پرداخته شود تا با روشن شدن معنای حقیقی مرگ و اندیشیدن به آن، بیان ظاهر کیفیت ملک الموت و حال محتضر در هنگام مرگ و ... طرز تلقّی انسان و تفسیر آدمی از حیات تغییر پیدا کند زیرا حیات شناسی در مرگ شناسی و مرگ آگاهی در حیات آگاهی تأثیر متقابل و معنا بخش خواهد گذاشت. پژوهش حاضر شامل چهار فصل است، در فصل اول به بیان کلیات طرح از جمله تبیین موضوع، پیشینه تحقیق، اهداف و ضرورت‌های پژوهش و مفاهیم اصطلاحات مرتبط با موضوع که نیازمند دانستن مفهوم لغوی و اصطلاحی آنان هستیم، ‌پرداختیم. مسئله مرگ و اعتقاد به جهان پس از مرگ، معاد و قیامت از مسائل اعتقادی و اصول دین ما مسلمانان است که دارای ابهام است، چنان‌که در قرآن و روایات بسیاری از معصومان (علیهم‌السلام) به وصف لغوی و عرفی آن پرداخته‌اند. لذا بسیاری از پژوهشگران متقدم و متأخر برای روشن کردن معنا و مفهوم مرگ، اجل، روح، کیفیت قبض روح شدن و ملک‌الموت و... و توجه دادن به درجه اهمیت این مسئله، کتاب‌ها و مقالاتی با موضوع مرگ و مرگ اندیشی در نهج‏البلاغه و یا در کتاب مقدس تألیف کرده‌اند. اما وجه تمایز پژوهش‌ فوق با این تألیفات در این است که با بررسی تطبیقی مرگ و مرگ‌اندیشی در نهج البلاغه و کتاب مقدس و استخراج مشابهت‌ها، وجه تمایز و نکات اصلی و کلیدی ازآن‌ها، به سوالات موجود در این باره پاسخ دهد و نشان دهد نهج البلاغه که دربردارنده سخنان گوهربار از امام علی (علیه‌السلام) است، بسیار بالاتر از عهدین است و این نشان دهنده تحریفات موجود در کتاب مقدس است. فصل دوم این تحقیق را با عنوان حقیقت مرگ نگاشته‌ایم. در این فصل بیان کردیم که مرگ به معنای ترک تعلق و قطع ارتباط روح انسان با بدن دانسته شده و به بیان ویژگی‌های مرگ در نهج‌البلاغه و بیان حقیقت مرگ در تورات و انجیل پرداختیم. در این فصل یادآور شده‌ایم که هر انسان عاقلی که سفری در پیش داشته باشد، از مدت‌ها قبل، آمادگی‌های لازم و زاد و توشه این سفر را فراهم می‌آورد تا بتواند در کمال موفقیت و سلامت این سفر را پشت سر بگذارد. حال این سوال مهم مطرح می‌شود که آیا شایسته نیست انسان برای مهم‌ترین و حساس‌ترین سفری که در زندگی پیش روی خود دارد، زاد و توشه‌ای نیکو و شایسته فراهم کند؟! اما فصل سوم این تحقیق را به بیان یاد مرگ و ارزش آن اختصاص داده‌ایم. در این فصل متذکر شده‌ایم که مرگ از انسان غفلت نمی‌کند. انسان چه بخواهد و چه نخواهد، مرگ و اجلش فرا خواهد رسید و هرگز برای همیشه در این دنیا زندگی نخواهد کرد. حتی انبیای الهی که بهترین بندگان خداوند بودند، پس از چند سال زندگی در این دنیا، از این جهان رخت بربستند. لذا اندیشیدن درباره مرگ و یادکردن از آن بر همه لازم است، امام علی (علیه‌السلام) درباره ارزش یاد مرگ و توجه به مرگ و عدم غفلت فرمودند: «أُوصِیکُمْ بِذِکْرِ الْمَوْتِ وَ إِقْلَالِ الْغَفْلَهِ عَنْهُ؛شما را به یاد کردن مرگ و به کم کردن غفلت و بى خبرى از آن وصیّت مى‏کنم». لذا گذشت زمان و گذر عمر، به انسان‌ها هشدار می‌دهد که خویشتن را هر لحظه، برای کوچ کردن از این سرای فانی آماده سازند، زیرا عالم قبر، برزخ و پس از آن قیامت، منزلگاه‌های بسیار حساس و مهمی است که بدون آمادگی برای انسان‌ها بسیار سخت و وحشتناک خواهد بود. در این فصل متذکر شده‌ایم در کتاب مقدس درباره یاد مرگ و ضرورت توجه به آن و آثار یادمرگ نکات قابل تأملی بیان نشده است و آیه و یا آیاتی به صراحتا درخصوص اندیشیدن درباره مرگ در کتاب مقدس بیان نشده است ولی اندیشمندان یهود سعی کرده‌اند تا وحشتی را که به هنگام یادکردن از مرگ بر فرد حادث می‌شود را کم کنند. فصل پایانی این تحقیق را درباره آثار و دستاوردهای فردی و اجتماعی مرگ‌اندیشی و تفکر کردن درباره آن و پیامدهای دوری از آن در نهج البلاغه پرداخته‌ایم. توجه کردن به مرگ و اینکه هر فردی با پایان رسیدن اجلش، خواهد مُرد، سبب می‌شود که انسان به دنیا به چشم زیبا بنگرد و از روزمرگری و ابتذال در دنیا رها شود و اینکه دنیا را تنها پلی برای رسیدن به آخرت و منزل جاویدان بداند و مرگ را پایان دهنده زندگی گذرای این جهان بداند و به دنبال عبرت از گذشتگان باشد.کلیدواژه‌ها: مرگ، موت، اجل، معاد، روح، دنیا، ملک‌الموت، آخرت