جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنر هخامنشی هنری درباری است که هدف آن نمایش اقتدار شاهان در زمینه های گوناگون هنری است. استفاده شاهان از هنر برای نمایش پایداری و قدرت پادشاهی بهترین رسانه به مخاطبان و مردمانی بود که درقلمرو پهناور هخامنشی ساکن بودند. در نتیجه پژوهش در نمادهای قدرت و تغییر و تحولات نمادهای پادشاهی در هنر هخامنشی؛ در شناخت تمدن، هنر، دین، اساطیر و اعتقادات هخامنشیان کمک نموده و اهمیت هنر را در رازگشایی برخی ناگفته های شاهان بر ما نشان می دهد. این پژوهش به روش تاریخی و توصیفی به بررسی نمادهای قدرت و سلطنت پادشاهان در هنرهخامنشی و تاثیر دین و سیاست در شکل گیری نمادهای پادشاهی می پردازد. آثار هنری هخامنشی مورد بررسی شامل کتیبه ها، نقوش برجسته ، مجسمه ها ، مهرها و سکه هامی باشد که دارای نقشمایه شاهان هستند و نیزآثاری که نقشمایه های نشان های سلطنتی و قدرت شاهان را در بر دارند.وجود یک نهاد سیاسی متمرکز و مقتدر شاهنشاهی برای به اجرا در آوردن کارکردهای مهم در دوره هخامنشی بصورت نظریه ای ذهنی انعکاس یافت که در آن مقام شاه تقدس می یافت. کاخ شاه تمثیلی از جهان هخامنشی بود و نشان های سلطنت نقوش برجسته آن همچون تاج، عصا ، کمان ، گل نیلوفر و .. شاه را نسبت به سایرین متمایز می کرد. معماری کاخها همچون سر ستونهای شیر و گاو و نقش ماه و خورشید در نقوش برجسته بیانگر تداوم فر و قدرت شاهی بود. پویایی نقوش برجسته هخامنشی با نقش خدایان و مردمان سرزمینهای تحت سلطه با مفاهیم گستردگی قدرت شاهنشاهی و نیز حمایت ووفاداری به شاه مرتبط است و شیوه های هنر درباری اقوام دیگر در آثار هنری هخامنشی نشان از تایید مقام شاهان هخامنشی نزد سایر اقوام دارد . اهمیت تبار و نیز حمایت اهورامزدا، از ملزومات پادشاهی بود. شاه نیز همانند اهورامزدا دارای قدرتی بود که می توانست بر دروغ ، دشمن و خشکسالی غلبه کند و این قدرت در نقوش برجسته شاه فاتح با تجسم وی به صورت روحانی ، جنگجو و محافظ سرزمین نمایان شده است. این جنبه ها برای تداوم فر ایزدی شاهان و رسیدن به سعادت الهی لازم بود و شاه با این صفات صلاحیت و پایداری پادشاهی خود را به نمایش می گذاشت.

آثار هنری بجامانده‏ ایران باستان جلوه‌های گوناگونی از فرهنگ و هنر ایرانی را انعکاس می‌دهند. در این زمینه آموزه‌های دین زرتشتی به طور چشمگیر خود را نمایان می‌کند. نمادهای اهورایی، موجوداتی هستند که در تمام دوران از کهنترین تمدن‌ها، حتی تا به امروز در آثار هنری دیده شده و می‌شوند. گاهی نمادها از ترکیبات مختلف به وجود آمدند و به گونه‌ای در دوره‌ای متجلی شده‌اند که در ارتباط با آیینها و باورها و افسانه‌های مردمان آن زمان بوده‌اند. این نمونه‌ها بر روی تمامی آثار هنری از جمله ظروف، مهرها، حجاریها، معماری و... دیده شده‌اند. در این پژوهش به شرح نمادهای اهورایی پرداخته شده که از لحاظ جغرافیایی سرزمین ایران باستان را شامل می‌شود. بدین وجه، خواننده بانمادهای اهورایی به خصوص در قوم‌های ماد، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان که نخستین شاهنشاهی جهانی را تشکیل دادند، آشنا خواهیم شد و همچنین نحوه استفاده‏این اقوام، از نمادهای اهورایی چگونه بوده است. از آنجا که‏این تحقیق در حوزه تمدن ایران باستان است لازم دیده شد که به محدوده‏ی سرزمین ایران در آن دوره اشاره شود. هدف از پرداختن به‏این موضوع شناخت و معرفی بن مایه‌های هنری در ایران باستان و علت پدیداری نمادهای اهورایی و شناخت فرهنگ ایرانی است. بررسی ریشه‏های برگفته شده‏این بن مایه‏ها و هم‏چنین نگرش هنری و اندیشه مردم دوران باستان را به نوعی می‏توان با توجه به‏این نقوش تحلیل نمود که منجر به شناخت ساختارهای فرهنگی و تمدنی و اجتماعی این دو دوره خواهد شد تا هنرمندان معاصر هنگام استفاده از این بن‏مایه ها با مفاهیم دقیق و روشن‏تری روبرو شوند و آن‏ها را در جای مناسب خود به کار برند. اما روش این تحقیق به صورت مطالعه‏ی منابع کتابخانه‏ای و پایان‏نامه‏ها بوده است. با توجه به آنچه در متن مطرح شده می‏توان گفت این فرضیه که نمادهای اهورایی صرفاً جنبه‏ی تزئینی نداشته، بلکه نقش آئینی، مذهبی و اسطوره‏ای را درون خود نمایان کرده است و نتیجه‏ی دیگر، روشن شدن نوع کارکرد نمادها در هنر دوره‏های باستان به لحاظ ظاهر یکسان بوده است و همچنین بیانگر عظمت، شکوه و روایتگری کشورگشایی ها و فتوحات می‏باشد. همچنین در برخی از آثار دوره‏های ایران باستان می‏توان تأثیرپذیری از تمدن‏های مجاور بین‏النهرین، روم و یونان را دید.واژگان کلیدی: ایران باستان، نمادهای اهورایی، نقوش، اساطیر، اوستا