جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پايان نامه در شش فصل تدوين گرديده است در فصل اول مباحث مقدماتي مانند معرفی تفسیر مجمع البیان ومفسر آن وبررسی ساختار آن مطرح گرديده است فصل دوم به بررسی روش تفسیری طبرسی درتوجه به قرائت صحیح مي پردازد. وچنین به نظر می رسد که مؤلف ضمن بیان قرائتها ی مختلف اعم از مشهور وغیر مشهور،وذکر دلایل این قراءات،تلاش نموده استدرترجیح یک قرائت ،خود را مقید به قرائت مطابق با رسم الخط کنونی مصحف شریف نماید.در فصل سوم تبییین مفردات از منظر طبرسي بررسي شده وبا تفحص در این تفسیر معلوم گردیده است که وی ،تمام لغاتی را که از منظر خودش نیاز به تبیین داشته ند معنا کرده است .و در فصل چهارم شیوه طبرسی درتوجه به قواعد ادبیات عرب مورد مداقه قرار گرفته ومشخص گردید که طبرسی از این قواعد استفاده کسترده ای کرده است وگاه برای توجیه اعراب مورد نظر خویش از دلایل عقلی یا روایی بهره گرفته است. فصل پنجم عهده دار بررسی شیوه نويسنده درتوجه به قرائن است که با وجود عدم تصریح مؤلف به ذکر نام بسیاری از این قرائن ،از آنها در تفسیر آیات کمک گرفته است .گاهی با کمک اسباب نزول تفسیر صحیح آیه را بیان می کند وگاه چند سبب نزول را ذکر می کند ولی به بررسی صحت وسقم آنها نمی پردازدودر مواردی خلط بین سبب نزول وشأن نزول آیه می کند.در برخی از آیات ،عادات وآداب ورسوم رایج در زمان نزول آیه را تشریح می نماید.ودر آیاتی که متضمن معانی باشند که موجب تجسیم در خداوند گشته ویا مخالف با شأن مخاطب آیات باشندباکمک قرینه ویژگیهای متکلم و یا مخاطب آیات ،ظهور آیه در آن معانی را بی اعتبار می داند همانطور که گاهی با کمک معرفتهای بدیهی وبرهانهای قطعی به رد نظرات خلاف واقع دیگران اقدام می کند .وبا توجه به اعتقاد وی نسبت به رجوع به پیامبر در تبیین آیات مجمل،از روایات وارده در تفسیر آیات بهره گرفته است گرچه در مواردی،منبع وسند را ذکر نکرده است.ونیز گاهی از آیات دیگر برای تبیین جنبه های مختلف یک موضوع یا تعیین معانی مفردات قرآنی استفاده نموده است. همچنانکه به سیاق آیه هم توجه داشته وگاه از آن به عنوان قرینه صارفه از معنای ظاهری ویا توجیه معنای صحیح مورد نظر خویش بهره برده است. و فصل نهايي در موضوع توجه به اقسام دلالتهاومعانی باطنی قرآن تدوين شده است. وبا توجه به احاطه علمی وی بر علوم پیش نیاز تفسیر، گاه چندین دلالت برای آیه بیان نموده است و با این که اعتقاد به وجود معانی باطنی در قرآن داشته، اما در بیان این معانی ، بسیار احتیاط کرده است تاگرفتار تفسیر به رأی نشود به طوری که در ذکر معانی باطنی، ملتزم به پیروی از روایاتی بوده است که یقین به صحت سند ومحتوای آنها داشته است. با تتبع در مطالب تفسیری آن معلوم گردید غالب مطالب مطرح شده از سوی مرحوم طبرسی درچارچوب قواعد تفسیری بیان شده است.واز آنجا که مفسر در تفسیر آیات به همه ی قواعدتفسیری کم وبیش توجه داشته است می توان آن را یک تفسیر اجتهادی جامعبشمارآورد.

چکیدهانسان موجودی است که از انس با امور ملایم با طبعش، آرامش می‌یابد. با گسترش زندگی ماشینی و مدرن، انسان امروزی بیش از هر دوره نیازمند به آرامش است. یکی از اموری که انس با آن می-تواند آرامش را برای انسان به ارمغان بیاورد، انس با قرآن، این کلام خالق هستی و انسان می‌باشد.مراد از انس با قرآن کریم، ارتباط نزدیک با این کتاب الهی است. انس با قرآن، مراتب گوناگونی دارد که هر کدام، اثر و یا آثار ویژه‌ای را در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخ مناسب برای این پرسش است که مراتب انس با قرآن و آثار هر یک چیست؟در بررسی مسئله، آشکار شد که مراتب انس با قرآن، عبارتند از: مسّ کردن قرآن، نگاه به قرآن، نگهداری قرآن، نوشتن قرآن، تعلیم و تعلّم قرآن، خواندن قرآن، شنیدن قرآن، حفظ قرآن، فهم و اندیشه در قرآن و عمل به قرآنانس با قرآن، آثار مثبت فراوانی را در حیات دنیوی و اخروی بر جای می‌گذارد. افزون بر آرامش روحی و معنوی، آثار متعدّد دیگری نیز دارد که در این مجموعه به موارد زیادی از آنها اشاره می-شود.انس با قرآن به عنوان موثّرترین عامل در بهره‌مندی از نعمت و رحمت الهی به شمار می‌آید؛ زیرا کمال کامیابی از زندگی دنیایی و آخرتی در سایه‌ی انس با این کتاب مقدّس حاصل می‌گردد.

از شمار مسائل مورد تحقیق عصمت پیامبر اکرم 7 و پاسخ به شبهات آن است. این مقاله در پی پاسخ به شبهاتی است که در باب عصمت حضرت با برداشت ظاهری و سطحی از آیات مطرح می‌شود.مطالب پایان نامه در پنج فصل تدوین شده است:فصل اولعصمت از ریشه عصم و در لغت به معنای منع و حفظ است و در اصطلاح حقیقت و بینشی است که دارنده آن را از ارتکاب به معصیت باز می دارد. قرآن کریم در 20 مورد از عصمت پیامبر اکرم 7 سخن گفته است. این آیات در سه دسته عصمت در امر وحی، عصمت در قول، فعل و تقریر و عصمت از سهو و نسیان و خطا دسته بندی می‌شود. پاره‌ای از آیات نیز در ظاهر موهم عدم عصمت پیامبر 7 هستند که دست‌آویزی برای منکران و دشمنان اسلام شده‌اند. با تدبر، تأمل و تحقیق دقیق در برخی کلمات کلیدی آیات و همچنین استفاده از وحدت سیاق بین آنها روشن می‌شود، آنچه که در نگاه اولیه به ظاهر آیات متبادر می‌شود، معنا و مفهوم اصلی و حقیقی این آیات نیست. وقتی که برای شیطان هیچ تسلطی نسبت به شخصیت پیامبر اکرم 7 وجود ندارد، چگونهمی‌تواند در آرزوی قلبی ایشان القاء کند؟ جز اینکه بگوییم شیطان تنها مردم را وسوسه می‌کند تا در برابر اهداف پیامبر 7 ـ که گسترش دین و ایمان آوردن مردم است ـ بایستند. آنچه که پیامبر 7 بر خود تحریم کرد جنبه شخصی داشت و حرمت آن را تشریع نکرد تا ملاک عمل مسلمانان قرار گیرد. بین گناه و فتح هم هیچ رابطه‌ای وجود ندارد، مگر آنکه منظور از گناهان پیامبر 7 را، آن بدانیم که قریش وی را به جهت کشتن سران آنها دارای جرم های سنگین می دانستند و در پی از بین بردن حضرت بودند، با فتح مکه آنها مسلمان و یا تسلیم شدند و این زمینه از بین رفت.وجود مبارک پیامبر اکرم 7 عاری از هر گونه نفوذ شیطانی بوده است و هرگز ایشان دچار فراموشی نشده است، تا دسیسه‌ای برای معاندان و منکران باشد. هر چند قرآن به صورت قضیه شرطیه بیان کرده است که اگر خدا بخواهد می‌تواند وی را دچار فراموشی سازد ولی این هیچ دلیلی بر اینکه در عالم واقع هم اتفاق افتاده باشد نیست. پیامبری که نماز را نور چشم خود می‌داند و در نماز تمام حالات و رفتار و حواسش به نماز ایستاده است، این تهمت نارواست که گفته شود نماز چهار رکعتی را در رکعت دوم سلام داده است. نمی‌توان جهل و جهالت را ( العیاذ بالله) به ایشان نسبت داد؛ زیرا حضرت عقل کامل هستند و آنجا که عقل باشد جهل راهی ندارد.

مسئله وحي از جمله مسائل مهم در حوزه علوم قرآني است. موضوعاتي چون نحوه ارتباط پيامبر با خداوند، چگونگي تفهيم مفاهيم وحي از سوي خداوند به پيامبرو نقش پيامبر در اين فرايند، از جمله موضوعات مطرح شده ذيل اين مسئله است. مبحث نقش پيامبر در وحي در سال‌هاي اخير و با ورود نظريه‌هاي دين پژوهان غربي بر سر زبان‌ها افتاد. اعتقاد عموم مسلمانان در اين زمينه به نقش قابلي و پذيرندگي پيامبر خلاصه مي شود؛ اما در اين زمينه نظريه‌هايي نيز وجود دارد كه با الهام از علوم جديد و يا نظريۀ تجربۀ ديني در غرب، پيامبر را فاعل و آفرينندۀ قرآن مي‌دانند. اين تحليل‌ها از وحي در بين روشنفكران مسلمان نيز طرفداراني پيدا كرده است که باعث رواج برخی شبهات و مستند کردن آنها به دیدگاه عرفا و فلاسفه اسلامی شده است. تبیین صحیح دیدگاه اندیشمندان مسلمان و نقد و بررسی شبهات در این زمینه لازم است. در اين پژوهش که در سه فصل به سامان رسيده است، پس از بيان کليات و مفهوم شناسي در فصل نخست، در فصل دوم به نقش قابلی پیامبر در وحی پرداخته و با استفاده از آیات و روایات به این نتيجه رسيديم که پیامبر به واسطه فضل الهی و وجود شاخصه‌هایی برتر، شایستۀ دریافت وحی الهی شد. آن حضرت در متن وحیانی قرآن هیچ دخل و تصرفی ننموده است. در ادامه این فصل دیدگاه عرفا و فلاسفه را با این نظر مطابقت داده‌ایم. در فصل سوم به نقش فاعلی پیامبر در وحی براساس برخی دیدگاه‌ها موجود در این زمینه پرداخته شده است. با بررسی این دیدگاه‌ها مشاهده می‌کنیم که ادعاهای مطرح شده با صریح آیات و روایات در تضاد است و همچنین برخی اصول عقلی در حوزۀ نبوت را زیر سؤال می‌برد.

در قرآن مجید، آیاتی وجود دارد که در عظمت و شأن اهل‌بیت? نازل شده است و یکی از مباحث مهم در تفاسیر شیعه و اهل سنت توجه به آیاتی است که راجع به فضایل این بزرگواران است. در این پژوهش دیدگاه ابواسحاق ثعلبی(م427ق) در مورد آیات نازله در شأن اهل‌بیت? مورد بررسی قرار گرفته است.فصل اول مربوط به «کلیات تحقیق» و «مفهوم شناسی اهل بیت» است. فریقین در این‌که منظور از اهل‌بیت رسول خدا? چه کسانی هستند دچار اختلاف شده‌اند؛ شیعه معتقد است که اهل‌بیت رسول خدا? دوازده امام معصوم و حضرت زهرا سلام الله علیها است؛ ولی اهل سنت مصادیق فراوانی از جمله همسران رسول خدا?، بنی هاشم، اهل مسجد و... را ذکر نموده‌اند.در فصل دوم زیست‌نامه مولف و تفسیر ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. ابواسحاق ثعلبی نیشابوری مفسر شافعی مذهب قرن پنجم از برجستگان در تفسیر، حدیث و ادب است. ایشان نزد اساتید بزرگی به فراگرفتن علم پرداخته است. ثعلبی دارای تألیفات متعددی است اما بیشترین شهرت وی مربوط به تفسیر ایشان است که در دوره‌های بعد، افراد بسیاری از این تفسیر تأثیر پذیرفتند.در فصل سوم به آیات امامت و ولایت از دیدگاه ثعلبی پرداخته شده است. ابو اسحاق ثعلبی در مورد آیات امامت و ولایت به سه روش عمل می‌نماید: در برخی از موارد آیه را در مورد امام? می‌داند و به دفاع از آن می‌پردازد. در موارد دیگری آیه را در مورد امام علی? می‌داند ولی مصادیق دیگری نیز همراه آن نقل می‌کند. سوم بدون این‌که بیان کند آیه در مورد امام علی? است، از آن عبور می‌کند.فصل چهارم مربوط به فضایل اهل بیت? در تفسیر ثعلبی است. ثعلبی در مورد آیات فضایل اهل بیت?و آیات فضایل امام علی? به همان شیوه پیش عمل نموده است؛ در مواردی آیه را در مورد اهل بیت? و امام علی? می‌داند و با ذکر روایات و اشعار آنها را تأیید و به دفاع می‌پردازد. در موارد دیگری علاوه بر نقل فضایل اهل بیت?، مصادیق دیگری نیز در ذیل آیات مربوطه بیان می‌کند.