جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نیایش از منظر «خداباوری کلاسیک» نوعی «تخاطب» با امرِ الوهی/ مقدس است. در برابر، «همه‌خداباوری» به دلیل نفی شخص‌وارگی امرِ الوهی از پذیرش این تعریف امتناع و آن را به «ژرف‌اندیشی» تعریف می‌کند. نیایش به معنای «ژرف‌اندیشی» با چالش‌هایی روبه‌رو است. این معنا از نیایش افزون بر ناسازگاری مفهومیِ الوهیتِ ناشخص‌وار، با فهم متعارف از نیایش و واقعیت میدانی رفتار مؤمنان نیز ناسازگار است. ازاین‌رو، ژرف‌اندیشی نه‌تنها «همه‌خداباوری» را در موضعی برتر از «خداباوری کلاسیک» قرار نمی‌دهد بلکه آن را در تعریف دین نیز دست‌خوش چالش می‌کند. اگر در تعریفِ یک دین نتوان جایگاه بایسته‌ای برای نیایش یافت، می‌توان به ناسازگاری آن حکم داد و این اشکالی است که «همه‌خداباوری» را، به طور جدی، تهدید می‌کند. در این مقاله با مرور معناشناسی نیایش در دو تصور «خداباوری کلاسیک» و «همه‌خداباوری» به بررسی نقدهای مطرح خواهیم پرداخت و در پایان ضمن نشان‌دادن قوت اشکالاتِ وارد بر معنایِ نیایش در «همه‌خداباوری» نشان می‌دهیم که معنایِ این مقوله در «خداباوری کلاسیک» قابل دفاع‌‌تر است.

روند حوادث در قرن بیستم انسان و شرایط زندگی او را در مرکز توجه فیلسوفان قرار داد. در میان این فیلسوفانگابریل مارسل چهره‌ای ممتاز است. وی به عنوان متفکری که به دنبال فلسفه‌ورزی نیست بلکه دغدغه‌ی انسان را دارد، برای یافتن راه نجات، مرزهای فلسفه‌ی سنتی را درمی‌نوردد و با نگرشی نامتعارف درصدد یافتن راهی برای احیای کرامت انسان معاصر است.مارسل آشکارا به تفکر مدرن می-تازد و آن را سبب از خودبیگانگی انسان معاصر معرفی می‌کند.وی این تفکر را با مفاهیم کارکرد و انتزاع تعریف می‌کند. مفاهیمی که سبب ازخودبیگانگی انسان، خروج او از جایگاه حقیقی‌اش در هستی و در نتیجه، غربت و تشویش او شده است.مارسل دریافت که برای احیای کرامت انسانی،باید در تعریف انسان تجدید نظر کرد. این تعریف مجدد، نیازمند پایه‌ریزی متافیزیکی است که بتواند انسان را در جایگاه واقعی‌اش بنشاند. چنین متافیزیکی با به رسمیت شناختن حقایقی که وی راز می‌نامد، به انسان این امکان را می‌دهد که خود و جهان را از طریق مشارکت در تجربه‌های درونی‌اش بشناسد. تجربه‌ای که این بارِ معنایی را خواهد داشت وفاست. در نوشتار حاضر به بررسی آموزه‌ی وفا از دیدگاه مارسل پرداخته می‌شود. وفا در جغرافیای فکری مارسل جایگاهی کلیدی دارد و اساساً راهبرد وی به تغییر است. وفا، تغییر در سه سطح از زندگی انسان را در برنامه‌ی خویش دارد. در سطح فردی، به انسان توان تعالی از آنات زمان و بازیافتن وحدت و هویت خویش را می‌دهد. در ساحت اجتماع، وفا روابط بیناشخصی را با الگوی عشق و تعهد سامان می‌دهد اما در همین ساحت و در پی تجربه‌‌های بیناشخصی صورت کامل خویش را در ساحت ایمان می‌یابد و در ارتباطی دو سویهوارد تجربه‌ی شخص متعال می‌شود.واژگان کلیدی: وفا، تعالی، دیگری، کارکرد، انتزاع.