جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«گناه» یکی از مسائل مهم فلسفی و کلامی است که با سعادت و سرنوشت انسان رابطه‌ای تنگاتنگ دارد. ملاصدرا از جمله اندیشه‌ورزانی است که در آثار متعددش با رویکردهای متنوع به این مسئله توجه نشان داده است و از نظر کلی آن را جز مخالفت با اوامر و نواهی الهی نمی‌داند. در این پژوهش به تعریف صدرایی گناه، عوامل و زمینه‌های پیدایش آن، تأثیر آن بر زندگی و ضمیر انسان و راهکارهای مقابله با آن پرداخته شده است. تعریف صدرا از گناه، تعریفی الهیاتی است و از آن با واژه‌هایی چون معصیت، ظلمت، حرام، مرض نفسانی و شرّ اخلاقی یاد می‌کند. او گناهان را به تأسی از متون دینی به کبیره و صغیره و ظاهری و باطنی تقسیم‌بندی کرده است تا بر جنبه‌های دیگر از این مفهوم پرتو افکند. هر گناهی دارای زمینه و عواملی متعددی است. از دید صدرا، به عواملی چون حب دنیا، هوی‌های نفسانی، شیطان، قلب و جهل می‌توان توجه کرد. هر یک از این عوامل به میزان شدت و ضعفشان در گرایش انسان به گناه تأثیر دارند.گناه دارای تأثیراتی بر انسان در دنیا و آخرت است. از مهمترین تأثیرات گناه در دنیا تأثیر آن بر معرفت انسان است که با ضربه زدن به منابع معرفت، انسان را از معرفت محروم می‌کند. مجازات اخروی انسان براساس نظر ملاصدرا، تجسّم و نمود خود گناه می‌باشد. اما او راهکارهایی را برای پیشگیری و مقابله با گناهان ذکر کرده است. این راهکارها عبارتند از: ذکر خدا، اعتقاد به معاد، عزلت، ایمان به خدا و توبه. چنانچه با توبه واقعی انسان از تمام گناهانش پاک می‌شود.

مسئلة «گناه» با سعادت یا شقاوت و سرنوشت انسان رابطه ای تنگاتنگ دارد. از نظر صدرالمتألهین، گناه چیزی جز مخالفت با اوامر و نواهی الهی نیست که مانع از رسیدن انسان به سعادت و کمال می شود. علاوه بر این، او گناه را عملی می داند که موجب ظلمت قلب شده، انسان را به سوی شهوات می کشاند. وی معتقد است عوامل و زمینه های متعدد و مختلفی در وجود انسان و یا در خارج از وجود او، انسان را به سوی گناهان سوق می دهند. از جمله این عوامل حب دنیا، هوا های نفسانی، جهل انسان، قلب، شیطان و تقلید کورکورانه هستند، اما او نقش اصلی در انجام گناهان را به انسان نسبت می دهد؛ زیرا او دارای قدرت اختیار و اراده است. از این رو، انسان مسئول همة گناهان خود است.