جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اینکه در جامعه‌ی جهانی، همواره بعضی از اقوام، خود را برتر از دیگران دانسته و اقوام دیگر را پست می‌شمرند و همین مسأله، علت اصلی بسیاری از جنگ ها بین افراد و ملّت ها شده است، بررسی دیدگاه قرآن کریم در زمینه‌ی تعصبات قومی و قبیله ای ضروری می‌باشد. تعصبات قومی و قبیله ای به معنای این است که شخص، قوم و خویشاوندان خود را چه ظالم و چه مظلوم در برابر اقوام دیگر یاری رساند. در قرآن و روایات معمولاً از تعصب به "حمیه" یاد شده است. تعصب با دو واژه‌ی حمیت و غیرت قریب المعناست، و در قرآن و روایات به دو نوع ممدوح و مذموم تقسیم می شود. قرآن کریم از تعصبات مذموم، با صفت « حمیّت جاهلی» یاد کرده است. قوم، قبیله، نژاد و ملیّت گونه های مختلف تعصب، و مشرکان و یهودیان دو نمادِ مهمّ تعصبات قومی و قبیله ای هستند. زمینه های ایجاد کننده و تشدید کننده تعصبات قومی و قبیله ای کفر، جهل، تکبّر، سلطه جویی، انحصارطلبی می باشد. کفر، خشونت و قتل، انحراف از عدالت، تفرقه، تکاثر و تفاخر، تقلید کورکورانه و فرجام شوم از پیامدهای تعصبات قومی و قبیله ای می باشد. در قرآن کریم راهبردهای زدودن تعصبات قومی و قبیله ای در دو حوزه‌ی بینش و منش ارائه شده است. ایمان به خدا، معاد و نبوت، توجه به جهانی بودن دین اسلام، اعتقاد به خلقت یکسان همه‌ی انسان ها در حوزه‌ی بینش و مواردی چون تقوا، تواضع، وحدت، تعاون، مشورت، داشتن الفت و محبّت به یکدیگر، شرکت در برنامه های عبادی جمعی در حوزه‌ی منش، موجب از بین رفتن تعصبات قومی و قبیله ای می‌شود.

مدخلِ سجع نوشتۀ یکی از مستشرقان، به نامِ دوین جی. استوارت است که در دائرةالمعارفِ قرآن لیدن به چاپ رسیده است. جستارِ کنونی به منظور روشن ساختن فضای فکری مستشرقان در خصوص آموزه های دینی به ویژه مباحث قرآنی، برای پژوهشگران مسلمان، به نقد و ارزیابی این مدخل پرداخته است. نقد و ارزیابی این گونه آثار زمینۀ آشنایی افکار عمومی با اسلام ناب را فراهم می کند. بخشی از ایرادهای این مدخل به مبنای فکری نویسنده مربوط می شود که سجع قرآنی را با سجع کاهنان و قرآن را با شعر همسان می پندارد. بخش دیگر آن، ذکر مصادیقی از آیات قرآن کریم است که بنا به ادعای نویسنده به دلیل رعایت سجع، از سبک ادبی متداول عدول کرده است. در این جستار می بینیم که مبنای فکری نویسنده استوار نیست و پاسخ هایی نقضی و حلّی به وی داده شده است.