جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش در ادبیات عرفانی معاصرِ افغانستان از حوزه‌های مغفول است، درحالی‌که در دورۀ معاصر، با وجود مسائل و مشکلات این کشور، ادبیات کم‌وبیش فعال بوده ‌است. در پژوهش حاضر، سه شاعر عارف ـ مستان‌شاه، مجنون‌شاه و حیدری وجودی ـ که در فاصلۀ زمانی صدواند سال اخیر می‌زیسته‌اند، اجمالاً معرفی و موضوعِ آشنا و دیرپای ادب عرفانی یعنی عشق در اشعار آنها واکاوی شده ‌است. این پژوهش، با­ روش توصیفی ـ تحلیلی، به‌دنبال پاسخ این پرسش‌هاست که اشتراک‌ها و تفاوت‌های اشعار مجنون‌شاه و مستان‌شاه کابلی که پیرو طریقت چِشتیه‌اند با حیدری وجودی که پیرو طریقت نقشبندیه است، در این حوزة مفهومی چیست؟ عشق،‌ به‌مثابه شرط وصول به کمال و معرفت­ الله، در نظام هستی­شناسانۀ طریقت چشتیه و نقشبندیه چه جایگاهی دارد؟ و مباحث مهمی همچون تقابل عشق‌وعقل و نسبت عشق مجازی با حقیقی در اشعار سه شاعر نامبرده چگونه بازتاب یافته ‌­است؟ نتایج نشان می ­دهد هر سه شاعر، به‌گونه‌ای متأثر از وحدت وجود و وحدت شهود، عشق را منشأ جهان هستی و تعریف‌ناپذیر دانسته و آن را عالم وحدت و مقصود غایی سالک معرّفی کرده‌اند که او را از نام‌وننگ فارغ می­سازد. در اشعار مجنون‌شاه و مستان‌شاه کابلی که شوروحال عرفانی‌شان تاحدی یادآور حال‌وهوای غزل‌های مولانا جلال‌الدین است و همچنین در اشعار حیدری وجودی که متأثر از دمسازی طولانی وی با مثنوی مولاناست، عشق حقیقی صورت تکامل­یافتۀ عشق مجازی دانسته‌­ شده و درخصوص تقابل عشق‌وعقل نیز هرسه شاعر عشق را بر عقل برتری داده‌اند.

حیرت، از رویارویی با امور ناشناخته و خلاف توقع بر افراد انسانی عارض می‌شود. حیرت عارفان از تجلیات ناگهانی باری‌تعالی ناشی می‌گردد؛ بر این اساس، حیرت از حالات مهم عارفان صاحب‌حال است. عارفان با تکیه بر تجربیات عرفانی‌شان دربارۀ حیرت و ویژگی‌های آن سخنانی ارائه کرده‌اند که مولانا هم از این امر مستثنا نیست. مولانا مانند سایر عارفان در آثار خود به‌ویژه مثنوی که جنبۀ تعیلمی دارد، حیرت را به مذموم (فلسفی) و ممدوح (معرفت‌بخش) تقسیم کرده است. وی منشأ حیرت عارفان را تجلیات ظاهراً متضاد باری‌تعالی می‌داند و باورمند است که حیرت عارفانه سبب شناخت حضرت حق می‌گردد. اما در برخی از غزل‌های مولانا تصویر واقعی حالات حیرت‌انگیزی که در نتیجۀ تجارب ناب عرفانی عارض گردیده، به‌شکل طبیعی آن بازتاب یافته است که بررسی و تحلیل آن در شناخت حالات باطنی و درونی مولانا ما را یاری می‌رساند. جستار حاضر به‌شیوۀ توصیفی‌تحلیلی تلاش کرده است تا علل، انواع، درجۀ شدت و چگونگی بیان حیرت مولانا را آشکار سازد. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که مولانا در ابراز حیرت از واژه‌های متعارف زبان و شگردهای بلاغی سود جسته است؛ انواع مختلف موسیقی شعر هم در القای حیرت نقش بسزایی دارد. در این غزل‌ها حیرت از نظر درجۀ شدت آن در نوسان است. علاوه بر این محتوای برخی از غزل‌های مولانا کاملاً حیرت است و دیگر هیچ عاطفه‌ای به نظر نمی‌رسد؛ اما در تعدادی از غزل‌ها علاوه بر حیرت، عشق، وجد، شادی، پذیرش و... هم بیان گردیده است که از این میان در بعضی‌ها حیرت بر دیگر عواطف غلبه دارد و در برخی هم دیگر عواطف بر حیرت غالب بوده و حیرت در یک یا چند بیت به‌گونۀ عاطفۀ درجه دو و ثانوی در کنار دیگر عواطف ابراز شده است.

این رساله با عنوان«بررسی انواع تشبیه واستعاره در دیوان عرفی شیرازی» درچهار فصل ویک مقدّمه فراهم شده است . در فصل اوّل به زندگی نامه، آثار، درون مایه های شعری و سبک و قالب های شعری عرفی پرداخته شده ، در فصل دوم درباره ی علم بلاغت و چگونگی تکامل این علوم درنزد مسلمانان و درباره ی علم بیان و صور خیال و تأثیر آن در کلام مطالبی آورده شده است. در فصل سوم، مبحث تشبیه1- برمبنای طرفین تشبیه از نظر(حسی و عقلی بودن)و(مفرد و مقید و مرکب بودن)،2- از نظر ساختار،3- به لحاظ ذکر و حذف ارکان، 4- برمبنای وجه شبه، بررسی شده است . برای هر یک، تقسیم بندی خاص وسپس نمونه ها و شواهدی ازشعر عرفی شیرازی آورده شده و در پایان هر عنوان بعد از آوردن شواهد مثال، یک نتیجه گیری آماری ارائه شده است. در فصل چهارم تعریف و تقسیم بندی های خاص استعاره درچهار بخش: مصرّحه، مکنیّه، تبعیّه و مرکب آمده است وجزئیّات عنوانهای هرمورد ذکر شده. و سپس نمونه هایی ازشعر عرفی آمده است .

چکیده ندارد.

چکیده:ابو الفرج رونی شاعر قرن پنجم از پیشروان تغییر سبک قدیمی خراسانی به سبک نوین است که توانسته بر شعرای بعد از خود تأثیر گذار باشد . تا آن جا که انوری او را از ارکان شعر فارسی می شمارد . وی یکی از بزرگترین شاعران شعر مدحی (قصیده) است که در دیوانش اشخاص بسیاری را مدح کرده است وی علاوه بر قصیده در قا لب های شعری دیگری چون (غزل ،قطعه ،رباعی) طبع آزمایی نموده است در دیوان این شاعر بزرگ لغات و ترکیبات عربی ،تضمین آیات کلام الله ،اصطلاحات نجومی و انواع صنایع ادبی همچون استعاره ،تشبیه ، کنایه و ... بسیار به چشم می خورد که نشان دهنده ی تسلط وی بر علوم ادبی چون معانی و بیان، بدیع و علوم عقلی و نقلی چون حکمت و کلام و علمنجوم است و همین مسأله فهم اشعار را برای عموم و تقلید را برای شاعران دشوار کرده است . موضوع این پایان نامه « فرهنگ لغات ، مترادفات و تعبیرات دیوان ابوالفرج» است ؛ ونگارنده با کمک گرفتن از فرهنگ های معتبر فارسی و عربی و اختصاصی سعی نموده این دشواری ها را بر پژوهندگان عرصه ی ادب آسان نماید .کلید واژه: ابوالفرج رونی- سبک نوین خراسانی- ترکیبات عربی- اصطلاحات نجومی

در این رساله به شرح و بررسی مناقب پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) در اشعار نظیری نیشابوری شاعر برجسته و شیعه مذهب قرن دهم و یازدهم هجری پرداخته شده است.پس از بیان کلیات تحقیق، ابتدا به وضعیت شعر و ادب در دوره ی صفوی و سپس به شرح احوال، اعتقادات مذهبی، سبک شعری نظیری نیشابوری همچنین به نظر بزرگان اشاره شده است. سپس تعریفی از منقبت ارائه شده و ویژگی های شاعر منقبت ذکر شده است همچنین به شاعران شاخص و برجسته ی شعر آیینی اشاره شده است. نیز در پایان این فصل اشعار منقبتی نظیری نیشابوری به تفکیک مشخص شده است.در فصل چهارم و در قسمت اصلی تحقیق، اشعار منقبتی نظیری مورد بررسی قرار گرفته است. نظیری در قالب قصیده و ترکیب بند به مدح و منقبت پیامبر اکرم (ص) می پردازد و ایشان را هدف اصلی و عصاره ی خلقت معرفی نموده و اوصاف والا و سجایای اخلاقی ایشان، همچون علم لدنی، تواضع، شفاعت، شمایل نیکو و معراج و معجزات ایشان و دیگر مکارم ایشان را مورد ستایش قرار می دهد. و برای بیان مقام و منزلت رفیع ایشان از آیات قرآن و احادیث بهره می برد. همچنین با صراحت و تعصّب ، امامان معصوم (ع) و حضرت زهرا (س) را می ستاید و در قصایدی امام علی (ع)، امام رضا (ع) و حضرت زهرا (س) را مورد تمجید قرار می دهد و فضایل و خصلتهای نیک ایشان را بر می شمارد و نیز در ترکیب بند دوازده بندی خود، ارادت و علاقه ی خود را به ائمه ی اطهار (ع) نشان می دهد و به چگونگی شهادت و جانشینی هر کدام از ائمه اشاره می کند و بدین وسیله عشق و ارادت و دلباختگی خود را به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) نشان می دهد. در فصل آخر نیز عناوین و القابی که برای پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در دیوان او به کار رفته استخراج شده است.

اقبال شاعر ومتفکر مسلمان شبه قاره ی هند و پاکستان است او اساسا شاعر بود و قسمت بیشتر آثار او درشعر است ولی با وصف این در نثر نیز آثار گرانبهایی دارد در تمامی اشعار اقبال این نکته را نباید فراموش کرد که لفظ درشعر او به همان میزان ارزش دارد که وسیله ای برای بیان مفاهیم و معانی پرارزش شاعر باشد او در بیشتر قالبهای شعری طبع آزمایی کرده است. مثنوی، غزل، دو بیتی، قطعه، ترکیب بند و ترجیع بند اقبال شعر خود را در خدمت عقاید فلسفی و دینی خود قرار داده و هدف از شعر برای او اصلاح جامه ی بشری است. اندیشه های اقبال دارای سه جنبه بوده است یکی فلسفه ای مبتنی بر کمال روحانی و دیگری نوعی از عقیده اتحاد اسلامی برای تبلیغ در میان مسلمین و سومی عقیده سیاس نسبت به مملکت خود یکی از مهمترین ابعاد زندگی اقبال خداوندگار عشق و عرفان بعد عرفانی زندگی اوست او فرمانروای حماسه های عرفانی و جهان بینی اسلامی است مهمترین عاملی که در تشکیل شخصیت و تفکر اقبال بسیار مهم است همانا کتاب مثنوی معنوی است. فلسفه ی اقبال اساسا برخود استوار است. اقبال معتقد است یک رابطه ای بین اکتشاف » خودی« و » خدا« وجود دارد. اقبال در آثار خود به بزرگانی چون مولوی، حافظ، سعدی، شیخ محمود شبستری ونظیری نیشابوری و ... نظر داشته است. درباره ی اقبال همین نکته کافی است که او یکی از چهره های فکری و انسانی درخشانی است که فرهنگ بارور اسلام به جامعه ی انسانیت هدیه کرده است.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تاریخ ادبیات مانند علوم دیگر به بررسی و تحلیل نیاز دارد . این علم وابسته به سبک شناسی وجغرافیا و جامعه شناسی و.... وهریکی از این علوم در سیر وتحول تاریخ ادبی نقشی مهمی دارد . بعضی از منتقدان می گویند که اصلاً تاریخ ادبیات علم نیست وگروهی دیگر اشکالشان با تاریخ ادبیات در اینست که تاریخ ادبیات نه فقط ایران بلکه همه ملتهای دیگر مخصوصاً بررسی در تاریخ نوشته‌های که با اسلوب متعالی نوشته‌اند نیست بلکه گاهی اوقات تاریخ ادبیاتنثرهای علمی و طبی ذیل نام تاریخ ادبیات گذاشته شده است . مشخص کردن مرز نثرهای علمی از ادبی در تاریخ ادبیات ایران واقعاً دشوار است بر سبیل مثال کتاب تاریخ بیهقی که شامل داستانهای و روایات است اما به عنوان اثر ادبی تدریس می شودو مثالهای زیادی از این نوع هستند. واین موضوع نه فقط در دوران اسلامی بلکه حتی در روزگاران پیش ازاسلام هم هست چنانکه در تاریخ تفضلی که سنگنبشته‌ها و مهرها و سفال در هنگام سخنش از ادبیات آورده . و این امر به علت کم بودن متون ادبی یا از بین رفتن آنها یا حتی عدم وجود آنها چون چنانکه ذکر شد روایات و اشعار در زمانهای قدیم در سینه حفظ می شد . اما در دوران ساسانیایرانیها زیاد به نوشتن توجه کردند واین موضوع ادامه داشت تا ورود اسلام به ایران اما خط پهلوی نوبتش را به خط قرآن که عربی است داده . و ایرانیها به نوشتن مولفاتشان به زبان عربی همت گماشتند مخصوصاً در سالهای نخستین ورود اسلام به ایران اما بعد و هنگامی که ایرانیهای ضد ستم بنی امیه قیام کردند .این امر منجر شد به استقلال ایرانی‌ها و تشکیل حکومت‌های ایرانیکه ایران دوست بودند مخصوصاً سامانیان که متعصب به نژاد ایرانی شان بودند و امیران این سلسله ووزیران آن اهل علم و ادب بودند و به تشویق مردم نوشتن به زبان ایرانی و ترجمه از عربی فارسی اقدام نمودند و این موجب رشد و گسترش ادبیات فارسی شد ایرانیها اینجا متوقف نشدند بلکه با ترجمه‌های آنان از متون پهلوی بر شناساندن عربها به تمدن ایرانی قبل از اسلام ( ساسانی ) نقشی بسزا داشتند. پس ادبیات عربی بر ادبیات فارسی تأثیر گذاشت که این تأثیر تا امروز دوام یافته است و ادبیات فارسی در ادبیات عربی موثر بود واین در بسیاری از آثار و اشعار عربی متجلی و روشن است .