جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: در مطالعه و بررسی صفحات تاریخ اسلام، با شخصیت‌هایی مواجه می‌شویم که، نامشان به دفعات در صحنه‌های سرنوشت ساز آن روزگار ثبت و تکرار شده اما با این حال بررسی زوایای زندگی آنان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدی ابن‌حاتم که چند دهه از عمر خود را صرف حمایت از اسلام و یاری معصومین(ع) کرده است در زمره این شخصیت‌ها می‌باشد.عدی ابن حاتم صحابی رسول الله(ص) بخاطر بخشش ، سخاوت ، جوانمردی، بزرگ منشی ، عزتمندی و شجاعت یکی از بزرگان و بزرگ زادگان عرب به شمار می‌آید. او فرزند حاتم طایی یکی از بزرگترین سخاوت‌مندان و نامداران عرب است که نامش در همه جا به سخاوت زبانزد است. عدی‌ابن‌حاتم ابتدا به دین نصرانیت، و از پذیرش دین اسلام گریزان بود. سال نهم هجرت که قدرت روز افزون اسلام به گوشش رسیده بود، نگران و مضطرب فرار به سرزمین شام را هدف خویش قرار داد. اما پس از مدتی به سفارش خواهرش سفانه که اسیر سپاه اسلام شده بود، به مدینه بازگشت و اسلام آورد. ایمان آوردنش از اعماق قلب و وجودش بود، چرا که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) ، بسیاری از افراد و قبایل مرتد شده و از دین برگشتند ، او نه تنها مرتد نشد بلکه به حمایت از اسلام پرداخت و مردمان ، به ویژه قبیله‌ی خودش(طی) را نصیحت کرد که بر دین اسلام بمانند و گمراه نشوند. در دوران خلافت ابوبکر و عمر در بسیاری از جنگها از جمله جنگهای رده و نبرد های ایران و عراق شرکت کرد در دوره حکومت خلیفه‌ی سوم بخاطر عملکرد ضعیف و رفتارهای نادرست عثمان، نسبت به اعمال او معترض بود و زبان انتقادش گویا، و همین رفتارها باعث تبعید عدی شد. در دوران امامت حضرت علی(ع) عدی از جان و دل در رکاب امام خویش بود .در سه جنگ جمل، صفین و نهروان یکی از فرماندهان و شمشیرزنان سپاه علی(ع) بود و در این راه جانفشانی کرد و جانباز شد و از جان ودل ازعلی(ع) حمایت کرد. در دوران امامت امام حسن(ع) نیز ملازم و همراه آن حضرت بود و جانانه از آن امام همام پشتیبانی می‌کرد. خدعه ، وعده‌ها و رشوه‌های معاویه نتوانست وی را متزلزل کند. سرانجام عدی‌ابن‌حاتم ،حدوداً در سن 120 سالگی در دوران حکومت مختار ثقفی در سال 68 هجری، در حالیکه اواخر عمر نابینا شده بود، باعشق به علی(ع) واهل بیت گرامیش بدرود حیات گفت.این نوشتار زندگانی عدی ابن حاتم را با استفاده از منابع معتبر تاریخی مورد بررسی قرار داده، تاثیر وی را بر استحکام تشیع تحلیل می نماید.

حمله مغول به بغداد مرکزیت سیاسی جهان اسلام را فرو پاشید. این رخدادی بود که تا زمان حاضر، بحث و جدل‌هایی دربارۀ آن هست. اهل تسنّن به نقش علمای شیعه در این باره، حساس هستند. امّا بر پایۀ منابع تاریخی، می‌توان گفت، نابودی خلافت عباسی، در شمار اولویت های حکومتی مغولان بود. در این پژوهش، با هدف تبیین اوضاع شیعیان اثنی عشری بغداد در دستگاه خلافت عباسی و نقش آن‌ها در سقوط بغداد (656 ه.ق)، تلاش شده‌است که با روش تحلیلی – توصیفی، منابع نزدیک به حادثه را مورد بررسی قرار دهیم. نتیجه کلی آن که، با بر افتادن این نهاد، برخی از کسانی که دیدگاه مناسبی نسبت به شیعه نداشتند، گناه این حادثه را به گردن شیعیان انداختند. اما بنا‌‌بر شواهد تاریخی، برخی بزرگان و دولتمردان بغداد؛ نظیر خواجه نصیرالدین‌طوسی، ابن‌علقمی، ابن‌طاووس و شیعیان حلّه در هنگام محاصره بغداد نقش سازنده‌ای ایفا نکردند. باید در این راستا، سقوط سیاسی درونی که به مرور زمان دامن‌گیر عباسیان شده بود و ضعف خلافت و بخصوص کشورگشایی مغولان و عوامل دیگر را عامل سقوط این امپراطوری عظیم اسلامی(که در نهان پوسیده بود)، دانست. که سرانجام با تهاجم مغول کار، این دستگاه را یکسره کرد.

چکیده:بحث تربیت اجتماعی به دلیل اهمیت آن در شکل گیری رفتارهای اجتماعی همواره مورد توجه همه‌ی صاحب نظران تعلیم وتربیت بوده است. قرآن کریم به عنوان معجزه رهبر عالیقدر اسلام، محمد مصطفی , ارای اصول، مبانی و روش‌هایی منحصر به فرد در تربیت انسان‌ها است. تا غایت آفرینش انسان یعنی رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی تحقق یابد. آموزش رفتارهای اجتماعی، تربیتی به خصوص به کودکان ضرورتی است که نیاز به تحقیق جدی دارد. در این پژوهش با محوریت «بررسی آیات و روایات نبوی , و معصومین {» به بررسی مفهوم تربیت و عوامل موثر بر تربیت دینی و رفتار اجتماعی کودک پرداخته شده و سعی شده آموزش رفتار اجتماعی و تربیتی با بهره‌گیری از قرآن کریم و منابع متعدد روایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پروژه به صورت توصیفی، تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای با استفاده از روش فیش برداری از آیات و روایات و مراجعه به کتاب‌های تربیتی متعدد انجام گرفته و نتیجه تحقیق بیانگر آن است که در حوزه‌ی تربیت اجتماعی راه کارهای عملی قرآن و روایات در تعمیق عقاید دینی کودکان نقش به سزایی خواهد داشت. این پژوهش درپنج فصل تدوین گردیده، و با ارایه نتایج و پیشنهادات و فهرست منابع خاتمه می‌پذیرد.

به قدرت رسیدن خاندان عباسی، یکی از وقایع مهم و تاثیرگذار تاریخ اسلام و جهان است.آنان پس از ساقط کردن بنی امیه با ترفندهای مختلف بیش از 500 سال بر جهان اسلام فرمانروایی کردند. یکی از عوامل تسلط عباسیان همراه نمودن علویان، که قرابت نزدیکی با پیامبر اسلام (ص) داشتند، بود.استفاده از « شعارالرضا من آل محمد» یکی از ابزارهای غصب حکومت، و در ظاهر واگذاری آن به علویان بود. عباسیان پس از کسب قدرت و عدول از وعده های اولیه خود، علویان را رقیب در حکومت دیدند و با شکنجه و فشارهای سیاسی و اجتماعی، آنان را به حاشیه بردند، که این عمل، عکس العمل های متفاوتی را در سرزمینهای اسلامی بر پا نمود. عنوان پژوهش حاضر« بررسی جنبش های سیاسی و دینی علیه عباسیان در عصر امامت امام رضا (ع) » می باشد. بنا داریم در این تحقیق سیر بروز نهضت‌ها، عوامل جنبش های قبل از امامت امام رضا (ع)، تا شهادت ایشان را در سالهای 183 ق تا 203 ق به مدت بیست سال بررسی و پژوهش نماییم.روند گسترش فرهنگ علوی و تکامل مذهب شیعی، و نقش منحصر به فرد امام هشتم (ع) در ایران و جامعه اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین واکنشهای سیاسی، اجتماعی و دینی در گستره سرزمینهای اسلامی(مثل خود مختاری و استقلال نواحی مختلف، لایه های متفاوت بینش اسلامی و دینی و اختلافهای مابین آنها) و همچنین نقش آنها در وحدت و بیداری مردم مورد تفحص قرار می گیرد.

مهدویت مسأله ای مهم در تاریخ بشر بوده است. ظلم و ستم، بی‌عدالتی موجب ناامیدی و همواره انسان‌ها به دنبال کسی می‌گشتند که بتواند این شرایط را عوض نماید. این موضوع در تمام ادیان آسمانی و حتی غیرالهی پیش‌بینی گردید.ازجمله درآیین هندوبه کلکی ، زرتشت شخصی به نام سوشیانت، یهود به ماشیح ،مسیحیت به نام حضرت مسیح(ع) وبالاخره در دین اسلام حضرت مهدی(عج)می توان اشاره نمود.آنچنانکه از صدر اسلام توسط پیامبر گرامی(ص) وجانشینان برحقش، ائمه اطهار(علیهم‌السلام) راه راستین آخرین حجت خدا(عج) به مردم نشان داده شد که مبادا آیندگان به انحراف کشانده شوند. با این وجود موضوع مهدویت مورد سوءاستفاده قرار گرفت. با توجه به تمام علائم و روایات رسیده، مهدی موعود(عج)، از سلاله‌ی آخرین پیامبر خدا(ص) و به طور حتم فرزند امام حسن عسکری(ع) از نسل امام حسین(ع) می‌باشد.ما در این پژوهش، مدعیان دروغین را از عصر پیامبر اسلام(ص) تا دوره‌ی امام موسی کاظم(ع) مورد بررسی قرار دادیم که می‌توان به نُه فرقه از جمله سبائیه، کیسانیه، باقریه، زیدیه، محمد نفس زکیه، ناووسیه، اسماعیلیه، عبدالله بن معاویه و واقفیه اشاره نمود.

زرتشت اختلافی‌ترین چهره‌ی تاریخ هم از نظر زمان و نیز آیین و محل تولّد می‌باشد. در حقیقت ما نمی-دانیم که زرتشت در چه زمانی وارد عرصه‌ی تاریخ شد. او بنیان‌گذار دین زرتشتی یا آئین مزدایی است. زرتشت، نخستین مصلحی است که به تبلیغتوحید و عظمت خداوند » که او را «اهورامزدا» نامید پرداخت. او در زمینه‌ی تغییر آداب و تشریفات مذهبی شجاعت‌های بی‌نظیری از خود نشان داد. آئین زرتشت برپایه‌ی اندیشه‌ی پاک، گفتار پاک و کردار پاک استوار است. در حکمت و فلسفه‌ی ایران باستان و در فلسفه اشراق سهروردی، زرتشت و رنگ و بوی اندیشه های زرتشتیان مشاهده می‌گردد. زرتشتیان در قرآن مجید در آیه‌ی 17 سوره‌ی حج با نام مجوس در ردیف اهل کتاب شمرده شده است و نیز سنن و احادیث فراوان گویای آن است که پیامبر (ص) ، اصحاب و ائمه اطهار ( ع ) دستور و یا اجازه فرمودند که با زرتشتیان مانند اهل‌ کتاب رفتار شود. ما در این پژوهش سعی داریم به بررسی واقعیّت تاریخی زرتشت در متون تفسیری و حدیثی بپردازیم که مشخص شود زرتشت یکی از پیامبران مجوس می‌باشد و نام کتاب آنان اوستاست و در زمره‌ی اهل کتاب به شمار می‌آیند.

یکی از عالی ترین احادیث رسیده از اهل بیت(علیهم السلام) که دارای ژرف ترین معانی دینی است؛ حدیث قدسی «سلسله الذهب» است که در سفر حضرت رضا(علیه السلام) از مدینه به مرو، در شهر نیشابور بیان شد. آنچه باعث صدور این حدیث از طرف امام در آن برهه زمانی و مکانی شد، بستر موجود آن زمان در زمینه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می باشد. در آن زمان جامعه اسلامی به لحاظ سیاسی، دچار خفقان بود، ظلم خلفای عباسی به مردم بویژه علویان و تزویر و دیانت سیاسی آنها، مشکلات فراوانی ایجاد نموده و ضعف وتزلزل داخلی در حکومت از طرف دیگر، مزید بر علت بود.علویان که داعیه دار حکومت بودند، در گوشه و کنار جهان دست به قیام هایی زدند که برخی از آنها موفق و برخی شکست خوردند. هدف آنها برگرداندن حکومت به راه و روش پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) و مکتب اصیل اسلام بود. در مسائل فرهنگی نیز با توجه به نهضت ترجمه و ورود بیگانگان به ممالک اسلامی، برگزاری جلسات علمی و مناظره بین ارباب ادیان مختلف، ضمن در پی داشتن آثار سوء فرهنگی، به بالندگی و رشد فرهنگ جامعه اسلامی کمک فراوان نمود که امام رضا(علیه السلام) با حضور در این جلسات و مناظره ها از حریم اسلام و تشیع دفاع می نمود.دراین حدیث شریف، به سه اصل مهم اعتقادی (توحید، نبوت و امامت) اشاره شده است. امام این حدیث را در جمع مردمی که در گذشته نه چندان دور گرفتار شرک و آتش پرستی بوده اند، بیان فرمودند، پس توحید ضروری ترین هدیه برای آنهاست. پیام حدیث بیانگر نظام و فلسفه سیاسی اسلام و تداوم حرکت غدیر و عاشوراست. محور کلام در این حدیث، «توحید» است، به شرط آنکه از دریچه «ولایت» بدان نگریسته شود، چون امامت تداوم نبوت و حافظ توحید و احیاگر اسلام است لذا امنیت دنیا و عقبی به تو حید و ولایت پذیری وابسته است.

تاریخ شیعه سرشار از افتخارات بسیار و تحولات چشمگیر است ، تحولاتى که به دست عالمان متعهد و فرزانگان اندیشمند پدید آمده است ، در این میان به سده چهارم هجرى بر مى خوریم که فتح الفتوح تاریخ شیعى است ؛ روزگارى که مردى بزرگ و اندیشمندى گرانقدر دایره المعارفى جامع از معارف اسلامى تدوین کرد و قریب 50 سال پرچمدار عرصه هاى علمى ، فکرى و فرهنگى مسلمین گردید و در جبهه های مناظره به گونه ای پیروز میدان می شد که دوست و دشمن زبان به تمجید او گشودند و قلم به تعریف او برگرفتند و او را « مفید » لقب دادند.صحیفه هاى سبز مهدوى (عج) به افتخار او صادر شد و حضرت ولى عصر (ع) وى را برادرى گرامى و استوار خواند.آثار جاویدانی قریب به 200 تألیف که شیخ از خود بجا گذاشته باعث تبیین علوم اسلامی در طول تاریخ گردیده است وی توانسته علاوه بر تألیفات متعدّد و ارزشمند شاگردان مبرّز و نامداری را تربیت نماید ، خدمت ایشان به علم فقه و کلام مثال زدنی است . اهداف این پژوهش که عنوان بررسی ابعاد شخصیتی و آثار فکری « شیخ مفید » در دوران حیات را دارد و به دلیل ماهیت تاریخی ، بر اساس مطالعه اسنادی و کتابخانه ای نوشته شده است عبارتند از : 1- تبیین اوضاع سیاسیاجتماعی ، فرهنگی و مذهبی مردم بغداد در عصر حیات شیخ ؛ یعنی سده چهارم و پنجم 2- بررسی دوران حیات شیخ اصل و نسب ، تولد ، دوران کودکی ، تحصیلات ، مشاغل تدریس و تألیف ، جایگاه علمی و معنوی ، القاب و عناوین3- کارنامه فرهنگی شیخ ؛ اساتید ، شاگردان ، همعصران ، آثار و تألیفات ، تاثیرات شیخ بر فقه و کلام 4- بررسی دیدگاه علمای شیعه و سنّی در مورد شیخو بررسی نظریات وی در خصوص مسائل مختلف 5- توقیعات امام عصر (ع) به ایشان و همچنین گرفتاری های بوجود آمده در دوران حیات .