جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: موضوع و اهداف: عقل با وحی و سایر قوای انسانی مانند حس و قلب، قوه ادراکی به عنوان یکی از مهمترین مبانی معرفت انسان است. شناخت جایگاه عقل در هندسه معرفتی اسلام، به ویژه اخلاق اسلامی که حقیقت بشر را هدایت می کند، مهم است. برای پی بردن به عقل و جایگاه آن در میان مبانی معرفتی، نظر برخی از علمای پیشینی چون شیخ صدوق از زمان نزدیکی عصر ایشان به حضور امامان معصوم و یافتن عصر غیبت صغری برجسته است. روش و يافته ها: با روش توصيفي- تحليلي به دنبال جايگاه عقل به عنوان يكي از مباني معرفتي اخلاق و رتبه تأثير آن بر معرفت اخلاقي بر اساس انديشه هاي كلامي شيخ صدوق مي گرديم. ما عقل را از منظر معرفت شناسی به عنوان منبع معرفت تعریف کرده ایم. سپس به انواع عقل اعم از نظری و عملی و یافتن نوع خاص مورد نظر در معرفت شناسی پرداخته ایم. نتيجه گيري: شيخ صدوق گرچه از متفكران متن گرا به شمار مي آيد، اما عقل در انديشه وي منبع مستقلي در گستره مسائل عقلي به شمار مي رود كه به ساير منابع شناخت اعتبار مي بخشد. از عقل نیز به عنوان منبع اولیه شناخت یاد می شود و در همراهی با وحی به عنوان عامل اصلی شناخت شناخته می شود.

علم اصول برای علم اخلاق ظرفیت زیادی دارد و این ظرفیت کمتر مورد توجه و بهره برداری قرار گرفته است. به دلیل این که علم اصول علمی است درجه دوم و ناظر به علم عملی دیگری به نام فقه که علم فقه متضمن اخلاق و حقوق است؛ برخلاف نظر کسانی که فقه را فارغ از اخلاق می دانند. در واقع فقه ما به طور وسیعی متضمن اخلاق است اما با قرائت خاصی که در جای خودش باید بحث شود. علم اصول شیوه و فلسفه ی علم فقه است و به نوعی روش های استدلال در علم فقه را بررسی می کند و علمی درجه دو هست و ناظر به مبادی تصوری و تصدیقی علم فقه می شود از جمله واجبات و محرماتی که در احکام عملی وجود دارد. وقتی راجع به این ها نظر داده می شود علم اصول این نظرات را تحلیل می کند، این تحلیل ها مشابه تحلیلی است که در علم اخلاق صورت می گیرد به عبارت دیگر تحلیل مفاهیم اخلاقی در مورد الزامات اخلاقی به تحلیل های اصولیون درباره الزامات فقهی شباهت زیادی دارد. بحث این سخنرانی در این است که از علم اصول چه کمکی می توان برای اخلاق گرفت؟ در حوزه خاص تر از اصولیون معاصر چه نقدهایی می گیریم؟ و باز هم خاص تر از بحث الزامات اخلاقی چه بهره ای می توان گرفت؟ و بحث این جلسه در حوزه الزامات اخلاقی است. هرچند برخی الزامات اخلاقی را به نوع دیگری درک می کنند ولی الزامات اخلاقی شبیه واجبات در مسائل فقهی و الزامات حقوقی و شبیه هرگونه الزامی در حوزه های عملی دیگر است. الزام معنا، پایه و لوازمی دارد لیکن در این جلسه به بررسی معنا و حقیقت الزام پرداخته شده است .

مسئولیت نسبت به دیگران از جمله مسائل اخلاقی است که در مکاتب اخلاقی با ادله گوناگونی بدان پرداخته و آن را توجیه کرده­اند. در این پژوهش کوشیده شده که این مسئله را در گستره نظریه هنجاری امر الهی مورد کنکاش قرار داده و با تأکید بر کتب مقدس به این پرسش پرداخته شده که بنا بر دیدگاه الهیاتی انسان چرا نسبت به دیگران مسئولیت دارد و باید بدان‌ها خیرخواه باشد. براین‌اساس ادله و مؤلفه‌های اصلی را بر اساس کتاب مقدس تبیین کرده‌ایم. خداوند منشأ اصلی مسئولیت‌پذیری انسان نسبت به دیگران است. انگیزه وعد و وعید، عشق الهی، شکر منعم، مشابهت انسان با خداوند و نیز نقش خلافت انسان به‌عنوان مخلوقات الهی از جمله مؤلفه‌ها و ادله اساسی در نظریه‌های امر الهی است که انسان را به مسئولیت‌پذیری نسبت به دیگران ترغیب می‌کنند.

چکیده:روش‌شناسی به عنوان موضوعی جدید و تازه‌وارد، در عرصه علوم اسلامی مطرح شده است. در حوزه پاسخ به شبهات اعتقادی که بخش مهمی از جنبه دفاعی علم کلام است، نیز می‌توان به روش‌شناسی آن پرداخت. دامنه روش‌شناسی پاسخ به شبهات اعتقادی در این تحقیق، محصور به قرآن‌کریم است.قرآن به شبهات اعتقادی پاسخ داده و این پاسخ‌گویی مبتنی بر نظام و الگویی بوده است. الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، بیانگر اهداف و ویژگی‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی است. هدف نهایی قرآن از پاسخ به شبهات رساندن انسان او به کمال و رستگاری است، در عین حال استحکام بخشیدن و ایجاد ثبات و پایداری در ایمان و عقاید دینی، حفظ سلامت اعتقادی و درمان بیماری‌های آن، هدایت و روشنگری، اهداف قریب و درجه اول نسبت به پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی محسوب می‌شوند. در بیانی اجمالی و کلی می‌توان از «جدال احسن» به عنوان ویژگی اصلی پاسخ‌های قرآن یاد کرد؛ اما به نحو تفصیلی و با بررسی پاسخ‌های قرآن، اقناع مخاطب، اهتمام به هدایت، توجه به مخاطب، استحکام و اتقان در عین ساده و روان بودن پاسخ‌ها، محوریت دلیل و برهان و ارائه پاسخ در فضایی آرام و به دور از تشنج، مهترین ویژگی‌های الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی هستند. قرآن‌کریم از روش‌های گوناگونی برای پاسخ به شبهات اعتقادی استفاده کرده که در این رساله با بررسی جامع آیات قرآن، بالغ بر 16 روش پاسخ‌گویی از قرآن استخراج و بیان شده است. برخی از این روش‌ها(دو مورد)، روش‌های مقدماتی هستند که به تنهایی نمی‌توانند به شبهه پاسخ دهند و قرآن آنها را به صورت ترکیبی و به همراه دیگر روش‌های پاسخ‌گویی به کار برده است. بقیه روش‌ها(14 مورد)، روش‌های اصلی‌ هستند که قرآن آنها را مستقلاً برای پاسخ به شبهات اعتقادی به کار برده است. تنوع روش‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی به دلیل تنوع و گوناگونی موضوعات اعتقادی، شبهات و مخاطبان بوده است. کاربردی‌سازی الگو و روش‌های قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، مبتنی بر شناخت الگویِ قرآنی و روش‌های آن است. پس از شناخت الگو و روش‌های قرآنی، اولین شرط و لازمه به‌کارگیری آنها، شناخت شبههو دست‌یابی به درک و تحلیلی صحیح از آن است. در ادامه لازم است بر اساس شناختی که از شبهه حاصل شده، پاسخی دقیق و مناسب برای شبهه تهیه شود، پس از آن باید با رعایت اصول پاسخ‌گویی و پایبندی به آداب اخلاقی آن، پاسخ مورد نظر را به مخاطب ارائه نمود.

سوال اصلی مشترک در اسلام و مسیحیت آن است که ارتباط خدا با بشر در دوره پسامسیح و پسانبی چگونه می‌باشد و محتوای این پیوند پاسخ گوی چه نیازی است و چه اموری را شکل می‌دهد. آنچه هدف گذاری برای شناخت‌یابی دقیق به این مسئله را فراهم می سازد، نخست بررسی سرآغاز آموزه تحدیث و چیستی مفهومی آن و تفسیر صورت یافته از چگونگی پیوند آن با سایر آموزه ها بویژه خاتمیت در دستگاه معرفتی روایات و اندیشه شارحان می باشد، حرکت در این مسیر زمینه گام نهادن دقیق در تبیین فرآیند و تحلیل کارکرد تحدیث را شکل می دهد. اهمیت این بررسی از آن روست که در اسلام و بویژه در نگاه اعتراضی به ادعای تحدیث در دوره ختم نبوت، همسانی جایگاه امامت با نبوت باطن تفکر امامیه پنداشته شد و تفاوت نهادن در نام، تنها ره زنی برای فرار از اشکالات، القاء گردید؛ این در حالی است که میراث روایی امامیه چنین انگاره ای را بر نمی تابد. در سوی دیگر تحدیث در آموزه‌های اهل سنت هر چند بازتاب مناسبی داشته، اما کمتر می‌توان نگاهی نقادانه به خوانش اسلام سنی از این آموزه را در میان کلمات اندیشوران رصد کرد. حاصل کنکاش در منابع اولیه و اصیل و شکل دهی به خانواده روایات و گزارش ها نشان می‌دهد، تحدیث آموزه ای مشترک در میان معارف اسلام شیعی و اسلام سنی است. در خوانش شیعی، تحقق تحدیث به استمرار ارتباط فرشتگان با جانشینان پیامبر(صل الله علیهم) در دوره خاتمیت در مسیر شکل دهی به مراحل برتر هدایت انجام می‌یابد. این پیوند(ارتباط فرشته با محدث) هرگز در اندیشه پیشوایان امامیه به معنای دریافت تکمیلی شریعت یا احکامی نو تلقی نشده است و در حقیقت به تکامل روحی و معنوی فردی و جمعی امت معطوف می‌باشد، که از آن می‌توان به دستگیری تکاملی معرفتی و معنوی یاد کرد. نگاشته حاضر در اثبات این گزاره افزون بر مباحث تاریخ کلامی، به طرح مباحث لغوی، تفسیری، رجالی، حدیثی و کلامی پرداخته است. این در حالی است که در معارف روایی اهل سنت تبیین دقیقی از ماهیت و کارکرد این آموزه ارائه نشده است و اندیشوران آن سامان، کارکرد این آموزه را به القاء تکمیلی شریعت و الهام احکامِ مسائل مستحدثه سوق داده اند و در حقیقت جایگاه مناسبی را برای آن در پیوند با خاتمیت نگزیده‌اند. مسیحیت نیز که ریشه ها و اندیشه‌های اساسی آن در مسیر تاریخ تکامل یافته، خلاء نداشتن منبعی مستقل و همچنین تقریری بدون خدشه از آن منبع نانوشته در زمانه مسیح را با نقش دهی پررنگ به روح القدس در قالب الهام به نویسندگان عهد جدید و حجیت سنت کلیسا و عصمت سخنان پاپ، پاسخ گفته است.در مجموع مقارنه خوانش شیعی و سنی از آموزه تحدیث افزون بر تأکید تفاوت‌هایی در ماهیت و فرآیند تحدیث، بر تمایز کارکرد آن در منظومه تفکر و اندیشه این دو مکتب اصرار می‌ورزد. ترابط تحدیث در اسلام و فیض مسیحی از وجود دغدغه ای مشترک در خوانش سنی و نگاه مسیحی در دوره پسا مسیح و پسا نبی پرده بر می‌دارد، مسئله ای که در نظام تفکر شیعی با پذیرش نصب و نص الهی نسبت به جانشینان نبی از پیش چاره جویی و افزون بر انتقال کامل شریعت به اوصیاء رسول خدا(صل الله علیه و آله و سلم) و مرجعیت علمی و دینی ایشان، نیازهای معنوی در مسیر رشد اسلامی با تدارک جایگاه و نهاد امامت، پاسخ داده شده است. کلمات کلیدی: تحدیث، هدایت، امامت، فیض، وحی، الهام، خاتمیت، روح القدس، فرشته.

موانع معادباوری، به عللی اطلاق می‌شود که سبب عدم فهم درست، میل غلط و رفتار تجاوزگونه از حق وفراموشی معاد می‌شوند. این موانع نظر به ارتباط و پیوند آن‌ها با ابعاد متنوع روان و نفس انسانی از فراوانی برخوردار می-باشد. این پژوهش با رویکرد روان‌شناختی به روش توصیفی به تحلیل و طبقه‌بندی این موانعمی‌پردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ساختار موانع معادباوری، با توجه به ابعاد وجودی سه‌گانه نفس، به صورت مدلی سه ساحتی قابل ارائه است که عبارت است از؛ موانع بینشی، گرایشی، کُنشی. هر یک از این موانع خود برآیند آسیب‌های خاصی است که به سبب تمایز نوع آسیب، آن‌ها را در سه عرصه شناخت، میل و رفتار می‌توان ردیابی نمود.پدیداری موردی یا ترکیبی این موانع در فرد، "تداوم نادانی، بازداری از اندیشه درست، درک غلط از غایتمند نبودن آفرینش، عدم امنیّت و آرامش روانی، ارتکاب معاصی، ختم و طبع قوای ادراکی، و نمایش افراطی دلبستگی، خودبزرگ بینی، خوشگذرانی و لذت‌جویی، و گناه" را در پی‌خواهد داشت.وجه مشترک آثار این موانع بر نفس، ناکارآمدی قوای ادراکی نفس و انحراف تمایلات و اعمال است، و بازتاب تأثیرات این موانع از نفس، در افکار نسنجیده و اشتباه، و یا در امیال و خواسته‌های ناشایست و یا در اعمال و رفتارهای گناه‌ آلود و نابهنجار انسان ظاهر می‌شود.ارتباط میان موانع معادباوری در تعامل و تأثیر متقابل با یکدیگر قرار دارند. "جهل" ریشه اصلی موانع است.کلید واژه: موانع، معادباوری در قرآن، باور، بینش، گرایش، کُنش .

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش دولت اسلامی در اقناع افکار عمومی با تاکید بر الگوی اخلاقی رسانه‌هااست.این تحقیق با روش تحلیل داده‌بنیاد و با مطالعه در قرآن و برخی از احادیث، ضمن توجه به تفاوت اقناع اخلاقی با شگردهای فریبکارانه، الگوی اخلاقی رسانه‌‌ها در اقناع افکار عمومی را ارائه و نشان داد که نظام اسلامی برای همراهی مستمر افکار عمومی ناگزیر موظف به استخدام و نظارت بر رسانه‌هایی سازگار با مدل مذکور است. ارائه الگو بر محور ارکان ارتباطات و مشتمل بر اصول و شاخص‌‌های اخلاقی می‌باشد که خیرخواهی و صداقت فرستنده، استحکام و شفافیت پیام و تکریم مخاطبان و رعایت سطح فهم آنها، اصول اخلاقی آن بوده و هر کدام دارای شاخص‌‌هایی هستند که رسانه‌‌ها اخلاقاً موظف می‌باشند در تمام مراحل طراحی، بسته‌بندی و ارائه پیام اقناعی طبق آنها عمل کنند و حق استفاده از شگردهای ضد اخلاقی را در اقناع ندارند، زیرا میزان اخلاقی مکانیزم اقناع، همراهی افکار عمومی را درپی خواهد داشت.

سودگروی که با نام‌های دیگری همچون فایده‌گرایی، مکتب اصالت فایده و همه‌گروی نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین نظریات هنجاری در فلسفه اخلاق است که با محور قرار دادن اصل سود، افعال را بر اساس نتایجی که برای بیشترین افراد به‌دنبال دارد، ارزش‌گذاری می‌کند. این نظریه از زمان ارائه نظام‌مندش توسط «جرمی بنتام» تاکنون، تقریرات، تعدیل‌ها، نقدها، مخالفان و موافقان فراوانی را به خود اختصاص داده است که بیشتر آنها در سنت فلسفی غرب و با نگاهی کلان و اجتماعی شکل گرفته است. ما در این تحقیق بر آن شدیم که این نظریه اخلاقی را در بعد رفتار فردی از منظر قرآن و عقل بررسی کنیم. در این راستا پس از تقریر و تبیینی جامع، مهم‌ترین اشکالات سودگروی مطرح شده و در آیینه آموزه‌های قرآنی سنجیده می‌شود. نتیجه آنکه اشکالات این نظریه با توجه به آیات قرآن، مانع از آن است که آن را نظریه معیار قرآنی در اخلاق فردی یا اخلاق خرد محسوب کنیم.

در این درس-گفتگو چه می‌گذرد؟ معمولا برای همه ما پرسش هایی از ین قبیل به وجود آمده است: «آیا این حکم دینی غیر عقلانی نیست؟ آیا این حکم شرعی با عقل سلیم موافق است؟ آیا اسلام حقوق بشر را می پذیرد؟ آیا همه انسان ها در اسلام مساوی هستند؟ آیا حقوق اقلیت های دینی در اسلام رعایت شده است؟ آیا مجازات های اسلامی خشونت آمیز نیستند؟ آیا زن ها و مردها در اسلام حقوق برابری دارند؟ و ...» اینها برخی سوالاتی است که گاه و بی گاه در ذهن ما پر رنگ شده اند و احتمالا به آنها اندیشیده ایم و شاید هم کمی درباره­شان مطالعه کرده باشیم. اما اگر بخواهیم همه این موضوعات را ذیل عنوان واحدی قرار دهیم می توان آن را «نسبت دین و اخلاق» نامید. متفکرانی که در این حوزه صاحبنظر هستند تلاش می کنند پاسخ هایی به این سوالات ارائه دهند، البته از راههای مختلف: برخی معتقدند ایرادات اخلاقی عیانی در برخی احکام شرعی و دینی که توسط علمای دین اعلام می شود وجود دارد که نشان دهنده ایرادی در استنباط این احکام است. پس با توجه به اینکه قطعا خداوند دستور به امر غیر اخلاقی و غیر انسانی نمی دهد باید این احکام را نقادی کرد و احکام اخلاقی ای جانشین آنها نمود. در مقابل برخی معتقدند گرایش ما درباره غیر انسانی بودن برخی احکام و اعتقادات اسلامی ناشی از گمان ها و احتمالات کم ارزشی است که هیچ گاه توان خدشه وارد کردن به ایمان و اعتقاد راسخ ما به صحت روایات و آیات اسلامی ندارد و در خصوص سوالاتی که این احکام صریح اسلامی برآمد از آیات و روایات را به چالش می طلبد باید به دنبال حکمتی بود که این احکام در پرتو آن حکیمانه می گردند، نه در پی تغییر حکم. در هر صورت با این نظرات و نظرات دیگری که در این حوزه وجود دارد طیف بزرگی از دیدگاه ها پدید می آید که تلاش می کنند پاسخی برای سولات یاد شده فراهم کنند. در یک دیدگاه کلان تر این دیدگاه ها در باب «نسبت دین و اخلاق» مبتنی بر یک «فلسفه دین» و «فلسفه اخلاق» است که به صورت کاملا ویژه ای دیدگاه ما درباره دین را معین می کنند و تفسیر ما از دین را با خود متناسب می سازند. بنابراین می توان گفت تامل در چنین موضوعی علاوه بر تعیین تکلیف بسیاری از پرسش های ما، سازنده ابعاد وسیعی از دیدگاه ما درباره دینی و چیستی و قلمرو آن است. ما در این درس-گفتگو به همراه دو نفر از اساتید که تا حدی نماینده دو دیدگاه یاد شده هستند، به این موضوع خواهیم پرداخت.