جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیوند و ارتباط دو سویة ساختار با محتوا در تمامی آثار ارزشمند ادبی، امری انکارناپذیر است. توجه و کنکاش در این مسئله و نیز اثبات چنین ارتباط دوسویه‌ای، از اهداف مهم مکتب عبدالقاهر جرجانی است که در نقد جدید نیز فرمالیست‌های روسی آن را مطرح کردند و تأکید بسیار بر آن دارند. قرآن کریم به‌منزلۀ نقطة اوج و نیز سرآمد آثار ادبی، از این ویژگی بهرۀ تمام و کمال برده است ازاین رو، تأمل و ژرف‌نگری ویژه‌ای می‌طلبد. در این نوشتار با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی کوشش شده است، بخش اندکی از زیبایی‌های ساختاری قرآن را با محوریت دو نظریة «نظم» و «آشنایی‌زدایی» بررسی شود و تأثیر سازوکارهای زبانی و جنبه‌های ساختاری بر مضمون و محتوا نشان داده شود. با نظر به هدف مذکور، ابتدا به بررسی نظریة نظم و همانندی‌های موجود میان این نظریه با اصل برجسته‌سازی فرمالیست‌ها می‌پردازد، سپس تلاش می‌کند با توجه به دو نظریة فوق، ساختارهای زبانی سورة مبارکة «لیل» و ارتباط آنها با محتوای این سوره را تحلیل و بررسی کند. سورة مبارکة لیل ساختارهای زبانی و موسیقایی هدفمند، منظم و منسجمی دارد. ساختار منظم نحوی و استفاده گسترده از تکنیک تکرار و نیز برجسته‌سازی به صورت توازن آوایی، واژگانی و نحوی در این سوره کاملاً مشهود است.

هنجارگریزی از نظریه‌های ادبی جدید و از شیوه‌های آشنایی‌زدایی است که توسط مکتب فرمالیسم روسی در سال (1917م.) مطرح شد. این نظریه ارتباط تنگاتنگی با علم بلاغت و آرایه‌های ادبی به کار رفته در آن دارد. به اعتقاد فرمالیست‌ها -به ویژه رومان یاکوبسن- سخنگوی زبان، نشانه‌ای را از روی محور جانشینی انتخاب نموده و با سایر نشانه‌های زبانی بر روی محور هم‌نشینی ترکیب می‌کند و از این طریق پیامی را به مخاطب انتقال می‌دهد. با توجه به این دیدگاه برخی مباحث علم بیان از جمله استعاره و کنایه، عملکردی مشابه با محور جانشینی دارند و برخی دیگر چون مجاز و تشبیه در بحث محور هم‌نشینی قابل طرح است.عرب‌ها پس از آشنایی با اصول و مبانی این نظریه، به دلیل پیوند آن با علم بلاغت که از جمله مباحث مهم و ریشه‌دار در تاریخچه ادبیات عربی است، تلاش نمودند تا از دریچه هنجارگریزی به متون و آثار ادبی خویش نگاهی نو و تازه بیفکنند و در پاره‌ای موارد به تطبیق اصول و مبانی آن، با میراث بلاغت عربی و اندیشه‌های صاحب‌نظران گذشته‌ی آن بپردازند.در این میان علاقه فراوان عرب‌ها به شعر و ادبیات و نیز توجه به جنبه‌های اعجاز بیانی قرآن کریم و کارکرد آرایه‌های ادبی در بافت روایی آیات، موجب شد تا شاعران و ادیبان -گذشته و معاصر- پیوسته به متن قرآن و صنایع ادبی به کار رفته در آن توجه نمایند. توجه به قرآن از جنبه‌های ادبی و زیبایی‌شناختی، گویای کارکرد هنجارگریزی در قرآن کریم است. حضور آیات و مفاهیم قرآنی در اشعار شاعران معاصر هم‌پای شاعران گذشته، ظرافت و لطافت خاص خود را داراست. شاعران این دوره با ابتکار و نوآوری، زیبایی آیات را به کلام خود پیوند زده و بر ارزش سخن خویش می‌افزایند. از جمله این شاعران می‌توان به محمد عفیفی‌مطر،‌ أمل دنقل و صلاح عبدالصبور اشاره کرد. این سه شاعر از شاعران برجسته مصری هستند که با تأثیرپذیری از سیر تحولات شعری در غرب و نیز بهره‌مندی از رمز و اسطوره، قدم به عرصه نوینی در عالم ادبیات نهادند. این شاعران به یاری عناصر ادبی و زیبایی‌شناسی در سروده‌های خویش، اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی کشور مصر را منعکس می‌سازند و از میراث ادبی و دینی گذشته برای هر چه پربارتر نمودن کلام خود بهره می‌برند.در این رساله خوانش اشعار این شاعران بر مبنای اصول بلاغی صورت می‌پذیرد و تأثیرپذیری این شاعران از قرآن کریم از دریچه‌ی علم بلاغت و مباحث علم بیان (هنجارگریزی معنایی) نگریسته و بسامد هریک از هنجارگریزی‌های معنایی و نیز چگونگی تعامل هر یک از این سه شاعر در برخورد با آیات و مفاهیم قرآنی تبیین می‌گردد و در پایان با تحلیل آماری و ارائه جدول‌ها در خصوص هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر این سه تن، نحوه‌ی حضور متن قرآن در شعر آنان و نیز عملکرد هر یک از شاعران در استفاده از آیات الهی ارزیابی می‌گردد.

اظهار ارادت و دلباختگی شاعران و نویسندگان مسیحی به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص)، قرآن کریم و اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) امری بس شگفت و قابل‌بررسی است؛ نمونه‌هایی چنین در میان مسیحیان شرقی که از نزدیک با مسلمانان مرتبط بوده‌اند و در کشورهایی چون لبنان، عراق، ایران و سوریه فراوان دیده می‌شود؛ ازجمله‌ی این شاعران می‌توان به "جورج شکور" شاعر معاصر لبنانی اشاره کرد؛ که با توجه به مسیحی بودنش در آثار خود رویکرد قابل‌توجهی به متون دینی به‌ویژه قرآن کریم و کتب حدیث شیعه و اهل تسنن دارد از میان آثار متعدد و برجسته‌ی وی، زیباترین و تأثیرگذارترین آن "ملحمة الرسول" است؛ که همچون آینه‌ای در پرتو آیات قرآن و متون دینی دیگر مهم‌ترین وقایع زندگی حضرت محمد (ص) و تاریخ صدر اسلام را در دیوان حماسی خود منعکس می‌کند در این پژوهش نگارنده بر آن است؛ تا به روش تحلیلی– توصیفی و استقراء آیات قرآن، به هدف شناخت منابع فکری شاعر علاوه بر ترجمه‌ به تحلیل اشعار روایات تاریخی ذکرشده در هر قصیده بپردازد و نتیجه حاصل‌شده حاکی از آن است که جورج شکور مسیحی به حقانیت اسلام و پیامبر خاتم (ص) پی برده است و در اشعار خود از آیات قرآن و کتب سیره‌ی نبوی یاری گرفته ولی منابع و کتب اهل سنت تأثیر بسزایی بر شاعر در سرودن این منظومه داشته است.

چکیده :قرآن کامل‌ترین برنامه برای سعادت و هدایت انسان است و در تمام مراحل زندگی رهبر و راهنمای اوست تا با عمل به آن به سوی کمال و تعالی قدم بردارد .در میان مباحث علوم قرآنی موضوع اعجاز ارتباط تنگاتنگیبا علوم بلاغی دارد و جنبه‌های بیانی مهم‌ترین وجه اعجاز این کتاب الهی محسوب می شود و در جهت تبیین و تحلیل شگفتی‌های قرآن نقش انکارناپذیری دارد. در این میانتشبیه به عنوان یکی از زیربناهای اساسی باعث می شود با استفاده از صور مادی و محسوس اشیاء به معانی روشنی دست یابیم و این معانی را در ذهن خود تثبیت کرده و آن رابه عرصه ظهور بکشانیم، قرآن نیز در جهت هماهنگی با اقوام مختلف برای بیان معارف و معانی و پیام‌های خود به صورت فراوان از تشبیه بهره جسته است. ما برای رسیدن به واقعیت‌هایتشبیهات موجود در قرآن نیازمند ابزار و وسایلی هستیم که هدف نویسنده در این کتاب کشف همان ابزار و راه‌های رسیدن به این مقصود است .از این رو در این کتاب با استفاده از آیات قرآن از مشبه به‌هایی استفاده شده است که محیط عربی را در اشکال مختلف به زیبایی تمام به تصویر کشیده است تا با یاری جستن از اشعار مرتبط و کمک گرفتن از عناصر طبیعت و حتی افکار و عقاید مردم رازهای تشبیهات قرآنی را به صورت ملموس به خواننده منتقل سازد.نظر به آن‌که کتاب مورد ترجمه به آشکار نمودن رازهای درونی قرآن با استعانت از تشبیهات مرتبط با محیط زندگی عربی و همچنین کاربرد ضروری مطالب قرآنی در زندگی انسان‌ها بوده است، مترجم اقدام به ترجمه این کتاب نموده است. مترجم با توجه به تنگناهایی همچون سنگینی قلم نویسنده و در دسترس نبودن برخی از منابع مورد استفاده در این کتاب با استفاده از واژگان اصیل پارسی و ارائه یک ترجمه روان و ارتباطی توانسته است ابهامات سخنان نویسنده را تا حدودی برطرف نماید. و در پایان این پژوهش خواهیم دید که برجستگی کاربرد صنایع بلاغی در قرآن بویژه صنعت تشبیه چگونه به فهم سریع آیات قرآن کمک می‌نماید و همچنین خواهیم دید که تشبیهات به کار رفته در قرآن بیشتر از نوع عقلی به حسی است .واژگان کلیدی: قرآن، ترجمه، تشبیه، محیط‌های عربی

نگارش ترجمه‌های قرآن در طول تاریخ اسلام، سیر تکاملی داشته و با روش‌ها و سبک‌ها و مبانی گوناگون، گاه مطلوب و گاه غیر مطلوب همراه با لغزش‌هایی صورت گرفته که لازم است که این موارد بازشناسی شوند و چراغ راه مترجمان آینده شوند. یکی از جنبه‌های اعجاز قرآن که در دو دهه اخیر مطرح‌شده است، اعجاز علمی قرآن می‌باشد به این معنا که آیاتی در قرآن وجود دارد که بیانگر گزاره‌های علمی است که در عصر حاضر کشف‌شده است و بشر در زمان نزول قرآن از آن اطلاع نداشته است، منظور از علم در اینجا علوم تجربی می‌باشد که بر اساس مشاهده و تجربه به دست می‌آید. بررسی ترجمه آیات علمی قرآن نیز اقتضا می‌کند که این دسته آیات در حوزه‌های مختلف قرار گیرند؛ و عملکرد مترجمان در این حوزه‌ها ارزیابی شود. بررسی ترجمه آیات علمی قرآن باعث هر چه نزدیک ساختن کلام وحی به زبان مقصد و انتقال دقیق‌تر پیام قرآن به پارسی‌زبانان است.در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده‌شده است. این پژوهش بر آن است با بهره‌گیری از دیدگاه دانش نوین ترجمه آیات علمی در حوزه‌های کیهان شناخت و زیست شناخت را در ترجمه‌های فارسی آقایان (رهنما، گرمارودی، مشکینی، خرم‌دل و بهرام پور) را موردبررسی قرار دهد. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهند معیار صحیح ترجمه آیات کیهان شناخت و زیست شناخت به‌کارگیری علوم تجربی قطعی است. در راستای معنای لغوی و استفاده از روایات تفسیری می‌باشد؛ و همچنین ساختار آیات کیهان شناخت دارای ابهاماتی است که برخی مترجمان در ترجمه این آیات، با به کار بردن احتمالات علمی و تفسیری در ترجمه، سعی در برطرف ساختن آن کرده‌اند؛ اما به دلیل فقدان علوم تجربی قطعی این ترجمه دچار آسیب شده است. در ترجمه آیات زیست شناخت به دلیل ابهامات کم‌تر درآیات، مترجمان ترجمه صحیح‌تری را انجام داده‌اند.واژگان کلیدی: ترجمه قرآن، آیات علمی، کیهان شناخت، زیست شناخت.