جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخچه مهر به گفته مطهری به پنج مرحله تقسیم می شود : مرحله یک مرحله « مادر شاهی» که مرد به نقش خود در ایجاد فرزند واقف نشده بود، و مرحله بعد مرد به نقش خویش پی برده ولی هنوز ازدواج در میان قبایل جایز نبوده و بیشتر به ربودن دختر و ازدواج با او مرسوم بود، و مرحله سوم قبایل خصومتی با هم نداشته و مرد اجیر پدر دختر می شده است(مثل حضرت موسی)، و مرحله بعد با زیاد شدن ثروت هدیه ای به والدین تعلق می گرفت، و مرحله آخر اسلام و نظام حقوقی اسلام می باشد، که مهریه در آن به عنوان هدیه به دختر می باشد. در کتاب دیگری از سید حسین شرف الدین به نام تبیین جامعه شناختی مهریه تقسیم بندی از لحاظ ادیان و تمدن های پیشین انجام شده است؛ در کل در تمدن های پیشین رسوم مختلفی وجود داشته؛ در جایی مهر در مقابل جهاز به پدر دختر تعلق می گرفته است، و در جایی به عنوان بهای زن پرداخت می شد، و در جایی ازدواج یک معامله بوده استو سکه به عنوان مهر به پدر دختر تعلق می گرفته است و بعد ها به دختر تعلق داشته است، در ایران و جزیره ی العرب نیز مهر مرسوم بوده است، و در جوامع دیگر مهر تحت عناوین متفاوت و با کیفیت و کمیت در جریان ازدواج بیان شده است. در ادیان مختلف مهر متفاوت بیان شده، در یهود اجیر شدن برای پدر زن و در مسیحیت مهر به دلیل مقدس بودن پیوند ازدواج وجود نداشته و در صورت وجود مانعی نداشته است. ازدواج در اسلام اهداف مقدسی را دنبال می کند و در روایات و قرآن به پرداخت مهریه تأکید بسیار شده است. از جمله لغاتی که در غالب مهر بیان شده اند عبارتند از : نحله، صداق، اجر و فریضه و ... . مهر در قرآن از هر جهت مورد بررسی قرار گرفته است. صریح ترین آیه بیان شده در سوره نساء آیه 20 می باشد؛ که مباحث حول آن تجمع یافته است. نکاتی که از آیات برمی آید، وجوب مهر به زن(نه به کس دیگری) و استقلال مالی زن می باشد، و تأکید شده مهریه را به توافق طرفین و به اندازه توان مرد تعیین کنید. و در ادامه بیان می دارد که اگر رن و مرد به دلایلی بخواهند از یکدیگر جدا شوند مرد مستلزم به پرداخت مهر و تأکید به جدایی با احسان شده است، البته اگر زن و مرد قبل از زناشویی تصمیم به این امر بگیرند، اسلام حق وی را با پرداخت نصف مهریه ادا می کند. و اشاره قرآن به هبه کردن از جمله نکات مهم در این باره می باشد؛ که در آن این امر را مختص پیامبر می داند و افراد را از این عمل منع می کند. در روایات نیز به پرداخت مهریه از جانب مرد به زن(نه به پدر در قبال جهاز و نه به مادر به عنوان شیر بها) تأکید و سفارش بسیار شده است، و در صورتی که مرد قصد پرداخت آن را نداشته باشد، عمل زناشویی به زنا شباهت داده شده است. و البته در ادامه به بخشش مهر نیز تأکید و سفارش شده است. در اسلام، تدابیر حقوقی و اخلاقی خاصی در حمایت از مهر اتخاذ شده است : تحریم شیر بها، نکاح شغار، نکاح بدل، تهمت زدن به زن و تحت فشار قرار دادن برای بخشش مهریه و ... از جمله این موارد است. و شبهاتی نیز درباره مهریه مطرح شده که عبارتند از : آیا مهر بهای زن است؟ آیا مهر وثیقه ای مالی در مقابل حق طلاق است؟ آیا مهریه عوض است؟ و پاسخ به این سؤالات به اختصار منفی است. در نظام حقوقی اسلام، سه نوع مهر تحت نام های مهرالمسمی، مهرالمثل و مهر السنه می باشد. برای مهر، در روایات کمیت خاصی تعیین نشده است، هرچند در بسیاری روایات به کمی آن سفارش شده است، اما طبق برخی آیات ( نساء، 20) ، روایات و عملکرد برخی امامان و صحابه و چهره های شناخته شده، در اسلام، مطالبه سنگین بسته به توان طرف مقابل و اقتضائات عرف، مجاز است. در برخی روایات به رعایت مهر السنه تأکید شده است. برخی فقها هم چون سید مرتضی، مهر السنه را (500 درهم) و مقدار آن را برای مؤمنان تنها مقدار مجاز بر شمرده است. سایر فقهای شیعه در عین پسندیده دانستن این مقدار، بر الزامی بودن مهرالسنه به عنوان تنا معیار مشروع مخالفت کرده و تعیین مهر را به عرف جامعه ارجاع داده اند. روایات متعددی، از جمله روایات مربوط به مهریه حضرت فاطمه(س)، خود نشانه گویایی از عدم کلیت [ این مقدار] و الزامی نبودن آن است. در خصوص مقدار واقعی مهر السنه نیز روایات متفاوتی وارد شده است. افزون بر این، تبدیل مقدار مشهور آن(500 درهم) به معادل مناسب در عصر امروز اختلاف نظرهایی در میان فقها و حقوق دانان وجود دارد. از دیگر حقوق در نظر گرفته در اسلام، حق نفقه و سهم الارث از اموال شوهر است. افزایش مهریه در عصر امروز از دغدغه ها ومانعی بزرگ بر سر راه بسیاری برای ازدواج محسوب می شود. از علل افزایش این مهم، نسیه بودن آن در عصر امروز و دینی بر ذمه شوهر است، دوم غلبه بر روحیات اقتصادی و نگرش های محاسباتی که زن امروز، به دلیل مقایسه، شغل برون خانگی و مزایای آن با وظایف وی در خانه، به کار گرفته است؛ و دریافته است که حقوق و مزایای شغل برون خانگی بیش از آن چیزی است که در منزل دریافت می دارد( در مقایسه ی وقت، عمر و خدماتی که در منزل انجام می دهد). و عدم استیفای حقوق کامل زن از جمله نفقه و سهم الارث و اجرت خدمات خانگی از جمله علل افزایش مهریه به حساب می آید. و دلیلی که بسیاری علت افزایش مهریه می دانند، مهار طلاق و کنترل تمایلات نوجویانه مرد است. بالا رفتن هزینه های ازدواج و ازدواج های برون فامیلی از علل مهم این افزایش است