جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد حديث و دانش‌هاي مرتبط با آن، همواره، مورد توجّه محدثان بوده است. رشید رضا، یکی از انديشه‌وران معاصر و تأثيرگذار در زمينة حديث است. او ضمن باور اجمالی به روایات، نقدهایی فراتر از آنچه مشهور عالمان مسلمان گفته‌اند، بر حدیث وارد ساخت. نگاشته نشدنِ حدیث در قرن اول، رواج نقل به معنا در احادیث، کثرت جعل و وضع، و تأکید بر نقد متن برای اعتبارسنجی روایات، از جمله مباحث قابل توجه در انديشة اوست. شايد عدّة زيادي رشید رضا را سلفي و جزء «قرآنيون» بدانند، اما نگاه او به حديث را مي‌توان حد فاصل دیدگاه قرآنيون و مشهور محدثان دانست. در این مقاله تلاش می‌شود تا ضمن نشان دادن خاستگاه اندیشه‌ها، مبانی و آرای رشيد رضا نسبت به حدیث استخراج و نقد گردد.

دانش حدیث یکی از مهمترین مسائل دینی در میان عالمان اهل سنت است؛ چگونگی بهره‌برداری از این دانش و نوع نگاه به آن از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. برهمین اساس جریان¬های مختلفی حول محورِ این دانش پدید آمده است: چون جریان¬های «قرآنیون»، «اهلِ¬حدیث»، «سلفیه»، و نیز جریان «منتقدان¬حدیث» از جمله جریانهای اصلی نام¬بردنی در این زمینه است. در مقاله¬ی حاضر، تلاش شده است ابتدا به برخی از شاخصه¬ها و ویژگی¬های برجسته¬ی هریک از این سه جریان اشاره نماید و سپس جریان منتقدان حدیث با محوریت مبانی فکری، آراء و نظریات «محمود ابوریه»، یکی از چره¬های شاخص این جریان بررسی و نقد شده است. برخی از مبانی حدیثی ابوریه عبارت است از: عدم مخالفت با قرآن، عدم موافقت باسنت، عدم موافقت با آنچه علم آن را ثابت کرده است، عدم مخالفت با عقل. ابوریه در بارۀ مسائل مختلفی مرتبط با دانش¬حدیث، از جمله: منع نگارش و کتابت حدیث در دو قرن اول هجری، کثرت جعل و وضع، تأکید بر نقدمحتوایی جهت بازشناسی احادیث سره از ناسره، عدم حجیت خبر واحد در عقاید، وجود نقل به¬معنا در احادیث، تفاوت میان سنّت گفتاری و رفتاری، و... اظهارنظر نموده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و ابزاری؟؟؟ و کتابخانه‌‌ای مباحث را پیگیری و به سؤالات و ابهاماتی در این زمینه پاسخ داده است

نگارنده بر این باور که اساس ارتباط آدمی با زندگی، شناخت است و شناخت، دستاورد تفکّر و تدبّر است وی تفکّر و تدبّر را در وجود آدمی با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام و با استفاده از نظر مفسّران و علمای برگزیده، مورد بررسی قرار داده است و در این زمینه، ابتدا آیات قرآن مجید را درباره تفکّر و تدبّر، سپس کلام معصومان را در این زمینه، و بعد از آن، ارتباط بین تفکّر و تدبّر را در قرآن و احادیث معصومان، و نیز نظر مفسّران و علمای بزرگ را در مورد آیات و احادیث تفکّر و تدبر، و در آخر، آثار و نتایج بد روحی جهل (نقطه مقابل علم) در وجود آدمی را بررسی کرده است. هدف نگارنده در دو نکته خلاصه می شود: 1 . ردّ نظریه و طرز تفکّرگرای محض که هیچ محدودیتی برای آن قائل نیستند و می خواهند تمام نیازهای جامعه بشر را توسط تفکّر و تعقّل تأمین نمایند که به «عقلیون» معروف اند؛ 2 . ردّ نظریه گروهی که در مقابل گروه یاد شده هستند و هرگونه دخالتی را در مسائل اساسی جامعه بشر برای عقل، ممنوع می دانند که به «ظاهریه» یا «اهل حدیث» مشهورند. این پایان نامه از پنج فصل تشکیل شده است: فصل اوّل، درباره تاریخچه مطالعاتی بحث است. در تاریخچه، منابع و تألیفاتی مهمّی که به بحث درباره این موضوع پرداخته اند، به طور خلاصه معرّفی شده است. این فصل، دارای بخش هایی است. در «بیان مسئله»، علّت تألیف پایان نامه شرح داده است. در «فرضیات تحقیق»، پرسش های تحقیقاتی ای که باید مورد بررسی قرار گیرند، آمده است. در «اهداف مطالعاتی»، درباره موضوع گزینش شده، مطالبی آمده است. در «حدود مطالعاتی»، مواردی که این جستار، آنها را مورد شناسایی قرار می دهد تا هنگام تجزیه و تحلیل مطالب، به بررسی جایگاه خاص تحقیق، پرداخته شود، آمده است. همچنین واژه های کلیدی ای که در طی بحث مطرح می شوند، تعریف شده است. در فصل دوم، نگارنده به عنوان «مرور متون مطالعاتی»، بعضی از تألیفات درباره موضوع بحث را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و نکات ضعف و قوّت آنها را بیان نموده است. نگارنده در فصل سوم، به بررسی رهیافت، طرح، فن و روش تحقیق پرداخته و آن گاه، رهیافت گذشته ای و طرح تحقیق را مبنای کار قرار داده، و از طرح تکمیلی توصیفی و موردی استفاده نموده است. فن تحقیق کتاب خانه ای و طرح تحلیلی پایان نامه، نظری و مبتنی بر روش استنباطی است. در فصل چهارم، به تجزیه و تحلیل داده های تحقیق پرداخته شده که چند بحث کلّی و هر کدام با چند عنوان در این فصل، مطرح گردیده است. نگارنده، در فصل پنجم، به چگونگی استنتاج و نیز این که چگونه بر مبنای رهیافت و فن تحقیق به بررسی پرداخته و به نتیجه رسیده است ، اشاراتی دارد. سپس، نتایج تحقیق را بیان می کند و بعد، مشکلات موجود در سر راه تحقیق و پیشنهادهایی برای محقّقان بعدی مطرح می نماید. در پایان نیز با عنوان «کتاب نامه»، فهرست منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند، می آورد.