جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر کلام‌ الهی از زمان نزول تا عصر حاضر از بزرگترین دغدغه‌ها و مسائل پیشوایان و فرهیختگان دین مبین اسلام بوده، تا بتوانند در پرتوی آن به معارف اعتقادی و عملی و دستورات هدایت بخش و انسان‌ساز و همچنین به پاسخی برای مشکلات فرا ‌‌روی جامعه بشری در عصرهای مختلف، دست یابند. و با توجه به اهمیت فراوان تفسیر قرآن و ضرورت استفاده از بهترین منبع برای آن، تفسیر روایی از موثق‌ترین و والاترین جایگاه در میان گونه‌های تفسیری برخوردار است. زیرا شالوده آن برگرفته از روایات تفسیری برجای مانده از معصومین (علیهم السلام) که مخاطبان حقیقی قرآن هستند و هیچ جنبه‌ای از قرآن بر آنان پوشیده نیست می‌باشد. اما متاسفانه از یک طرف صاحبان تفاسیر روایی فقط به جمع‌آوری و ذکر روایات تفسیری و بعضاً دسته‌بندی احادیث گردآوری شده بسنده کرده‌اند و از طرف دیگر این روایات همچون بسیاری از منابع منقول دیگر از آسیب‌های متعدد در سند و متن به واسطه گذر زمان و سود‌جوئی سودجویان مصون نمانده‌اند. لذا در این پژوهش برآنیم که با گردآوری هر چه کاملتر احادیث تفسیری فریقین ذیل آیات 100 تا 105 سوره بقره و نقد و بررسی سندی و متنی آنها با کمک دانش‌های حدیثی، تفسیری صحیح و روان با محوریت روایات تفسیری ذیل آیات مربوطه ارائه دهیم.به طور کلی 48 روایت در تفسیر این آیات از منابع مورد نظر گرد آمده است که از این تعداد، 17 روایت از منابع شیعی و 31 روایت از منابع اهل سنت است.در یک نگاه آماری به این روایات، می‌توان از نظر گونه ‌شناسی و سند شناسی، تعداد آنها را به شرح زیر برشمرد: 6 روایت در ترسیم فضای نزول، 10 روایت در ایضاح لفظی، 14 روایت در ایضاح مفهومی، 5 روایت در بیان مصداق، 1 روایت در بیان لایه‌های معنایی، 1 روایت در استناد به قرآن، و نیز 11 روایت ترکیبی از دو یا چند گونه تفسیری هستند.اگر بخواهیم تعداد این گونه‌های روایی را با تفکیک روایات شیعه و اهل سنت و نسبت بین آنها را به دست آوریم، در روایات شیعه این آمار به این شرح است: 1 روایت در ترسیم فضای نزول، 7 روایت در ایضاح مفهومی، 2 روایت در بیان مصداق، 1 روایت در بیان لایه‌های معنایی، 1 روایت در استناد به قرآن و نیز 5 روایت ترکیبی از دو یا چند گونه تفسیری هستند.و نیز این آمار در روایات اهل سنت به شرح زیر است: 5 روایت در ترسیم فضای نزول، 10 روایت در ایضاح لفظی، 7 روایت در ایضاح مفهومی، 3 روایت در بیان مصداق و نیز 6 روایت ترکیبی از دو یا چند گونه تفسیری هستند.با توجه به آمار بدست آمده می‌توان گفت روایات اهل سنت در تفسیر آیات انتخابی، تقریبا دو سوم مجموع روایاتی است که در تفسیر این آیات به کار رفته است و حدود یک سوم روایات تفسیری باقی مانده ذیل این آیات به شیعه تعلق دارند.اما در مورد نسبت تعداد گونه‌های محتوایی در روایات هر دو فرقه می‌توان گفت: تقریباً نسبت یک دوم بین هر یک از این گونه‌ها برقرار است و روایات اهل سنت در هر یک از گونه‌ها دو برابر روایات شیعه است. در این نسبت، «ایضاح مفهومی» بیشترین آمار را در میان گونه‌های محتوایی روایات به خود اختصاص داده است.و تعداد این روایات بر اساس ارزیابی سندی چهارگانه: 2 روایت صحیح، 1 روایت موثق و 45 روایت ضعیف هستند.گفتنی است روایتی که از لحاظ سندی حسن شمرده شود ذیل این آیات وجود ندارد.