جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گزارش پژوهش «مروری بر روان‎شناسی اجتماعی ایرانیان» ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد. این گزارش، حاصل تلاش فاطمه علمدار، مدیر گروه فرهنگ و جامعه پژوهشکده فرهنگ پژوهشگاه است در مصاحبه با جمعی از روان‌شناسان و روان‌پزشکان علاقه‌مند به حوزه روان‌شناسی اجتماعی در جهت کشف مختصات جامعه ایرانی. نویسنده در این گزارش با قائل‌شدن به ارتباط میان درونی‌ترین اعمال فرد با گسترده‌ترین پدیده‌های اجتماعی، هم‌اندیشی جامعه‌شناسان و متخصصان علوم روانی مانند روان‌شناسان و روان‌پزشکان را ضروری عنوان می‌کند و با بیان اینکه فضای علمی ‎ایران از شعبه‌شعبه شدن علوم و ارتباط اندک میان آن‎ها‎ رنج می‎کشد، متذکر می‌شود که مطالعۀ صرفاً‎ روان‎شناسانه یا جامعه‌شناسانۀ پدیده‎های اجتماعی-روانی، کمکی به فهم و تبیین صحیح آن‎ها‎ نمی‎کند. به همین دلیل برگزاری سلسله‌نشست‌های «شخصیت ایرانی؛ الگوها و اختلال‌ها» را با مجموعه‌ای از روانشناسان و جامعه‌شناسان در دستور کار خود قرار داده تا از قبل آن، اصحاب علوم‎ اجتماعی‎ با بهره‌مندی از تحلیل‎ها و یافته‎های اصحاب علوم ‎روانی‎ بتوانند تصویر دقیق‌تر و تأمل‌برانگیزتری از قلمرو فرهنگی و روانی جامعۀ ‎ایرانی و اثرات آن بر دیگر قلمروهای اجتماعی داشته باشند و نظریه‌های غنی‌تر و کاربردی‌تری ارائه دهند و برعکس. این گزارش از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده که در مقدمه، پس از بیان ضرورت و اهمیت مسأله، بخش اول تلاش می‌کند با پاسخ به سوالاتی چون «آیا اصولاً‎ می‎توان از مفهوم «شخصیت ملی» سخن گفت؟»، «آیا فرض پذیرفتن وجود «شخصیت ملی» به معنای پذیرفتن جبر فرهنگی-تاریخی-جغرافیایی است و انکار عاملیت فرد؟»، «آیا می‎توان از «شخصیت ملی» سخن گفت و در عین حال «افراد» را به کنشگری مسئولانه دعوت کرد؟»، «آیا می‌توان دربارۀ تثبیت ویژگی‎های مثبت و تلاش برای تغییر نقاط ضعف صحبت کرد؟» و ‎«آیا می‎شود‎ آینده‌ای متفاوت را رقم زد؟»، درباره محتوای مفهومی «شخصیت ملی» سخن بگوید و در بخش دوم نیز سخنرانی نُه تن از استادان علوم ‎روانی‎ در ‎ایران (شش روان‌پزشک و سه روان‌شناس) از تاریخ مهر تا اسفند ۱۳۹۵، با هدف ارائه تجربیاتشان از فعالیت در حوزۀ علوم ‎روانی‎ در جامعۀ ‎ایران، آورده شده است. در یک دسته‌بندی کلی، در این سخنرانی‌ها، سه سخنران بیشتر با نگاهی توصیفی-تحلیلی به «فرهنگ‎ ایران» توجه داشته‌اند (محمد صنعتی در مورد «خشونت و فرهنگ مرگ در ‎ایران»، محمدتقی یاسمی دربارۀ «خلق‌وخوی ایرانی و سازوکارهای تغییر و تثبیت آن» و سامان توکلی در مورد «کیفیت سامان‌دهی روابط بینِ‌فردی در ‎ایران» صحبت کرده‌اند). در چهار سخنرانی، با تمرکز بر یک «ویژگی رفتاری ‎ایرانیان» تلاش شده تا بستر روانی- اجتماعی مناسب برای تولد ‎این ویژگی و بالنده شدن آن، توصیف و تحلیل شود (مهدیه معین‌الغربایی در مورد «ناتوانی در تجربۀ رضایتمندی و قدردانی»، مریم رسولیان دربارۀ «اختلال اجتماعی؛ غفلت از خودمراقبتی»، مهدی نصر اصفهانی در مورد «مدل قضاوتی ‎ایرانیان» و درنهایت، امین رفیعی‌پور با تمرکز بر گرایش به جراحی‎های زیبایی دربارۀ «برداشت از خود در شخصیت ‎ایرانی» صحبت کرده‌اند). دو سخنرانی دیگر نیز با پیش‌فرض گرفتن بعضی ویژگی‎های فرهنگی و شخصیتی در ‎ایرانیان و با نگاهی «دلیل‌کاوانه» به دنبال کشف و تبیین چرایی وجود ‎این ویژگی‎ها در فرهنگ و شخصیت ‎ایرانی بوده‌اند (علیرضا آقایوسفی در مورد «واگرایی میان خود آرمانی و خود واقعی» و باقر غباری بناب دربارۀ «دور ماندن از اصل خویش و پیامدهای اجتماعی و روانی آن» صحبت کرده‌اند).

موضوع پژوهش حاضر، نقش توکل در کاهش استرس می باشد. بدون شک می توان گفت که اصلاح و سازندگی، زمینه ساز سعادت انسان در ابعاد گوناگون زندگی است. اگر انسان این اصلاح و سازندگی را در تمام مسائل به انجام برساند ولی از اصلاح درونی و نفس خویش غافل بماند از کمال و سعادت واقعی هیچ بهره ای نمی برد و در آینده ای نزدیک شاهد سقوط خویش در مسیر زندگی خواهد بود. امروزه در برخی از مکاتب روانشناسی این نکته مورد تأکید قرار گرفته است؛ که اگر انسان در سختی ها، رنج ها و مصائب احساس معنی کند، نه تنها هیچ اثر سوئی بر روح و لفظ او بر جای نمی ماند، بلکه در ارتقای روحی او نیز مؤثر واقع می شود. توجه به خدا از دل و قلب نشأت می گیرد، هر چند که بر زبان جاری نگردد. این ذکر قلبی نتایج و اثار روحی و روانی واقعی و عمیقی در درون انسان به جای می گذارد. از دیدگاه متعالی انسان، هیچ چیز به اندازه ی یاد خدا از ارزش و اعتبار برخوردار نیست. به جرأت می توان گفت؛ قسمت اعظمی از بیماری های روانی و رذایل اخلاقی که به طور کلی پست شمرده می شود و روح و روان را آلوده می کند همه ناشی از غفلت از یاد خدا و پرداختن به مسائل بی اهمیت و جزئی زندگی دنیوی است. بنابراین از جایی که نقش توکل در درمان بیماری های روانی بخصوص استرس که عامل اصلی بروز بسیاری از ناهنجاری های در این می باشد ضرورت این موضوع به اثبات می رسد. بنابراین ما بر آن شدیم تا به رابطه بین توکل و نقش آن در کاهش استرس بپردازیم. هدف اصلی که در این تحقیق دنبال می شود تشویق انسان به صبر و مداومت به ذکر خدا، استغفار و توبه است که باعث می شود از اندوه و اضطراب کاسته شده و انسان از امنیت و آرامش برخوردار شود. با عبادت انسان همواره به یاد خداست و در همه کارها به او توکل می کند. در این تحقیق از منابعی چون قرآن کریم، نهج البلاغه، دایره المعارف، چهل حدیث امام خمینی(ره)، بحارالانوار و منابع ارزشمند دیگری بهره برده ایم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

در برخی شرایط، ارتباط کلامی در جامعه، تحت تاثیر ناهنجاری های اجتماعی، مقوله جدیدی به نام زبان مخفی (آرگو) را به وجود می آورد. بررسی این لغات، حوزه های معنایی تابو و مقدس کاربران را مشخص می سازد. استفاده جوانان از این واژگان و نفوذ آن به عنوان خرده فرهنگ جوانان، ارتباط کلامی خاصی را در بین آنها ایجاد می نماید که نیازمند بررسی های علمی است. بدین لحاظ با بهره گیری از مطالعه اسنادی، علل، عوامل و چگونگی نفوذ و گسترش زبان مخفی در بین جوانان و تاثیر جنسیت در این خصوص و نحوه ورود آن به خرده فرهنگ دختران جوان بررسی گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد که جوانان و از جمله دختران، جهت پنهان نگهداشتن افکار و عقاید خود و هم چنین به دلیل قبح استفاده صریح از برخی لغات در چارچوب هنجارها، آداب و رسوم و فضای جامعه، به سوی استفاده از زبان مخفی گرایش پیدا می کنند. گروه های دوستان و محافل دوستانه، پیامک، وبلاگ و … محمل اشاعه این واژگان می باشد. با افزایش این لغات و کاربرد آنها، احتمال ایجاد آنارشیسم زبانی به زبان فارسی دور از انتظار نخواهد بود. پیشگیری از این وضعیت از طریق طرح پسامدی از اصطلاحات و نقد عالمانه وضعیت کنونی، میسر خواهد شد.