جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار که با عنوان « رابطه فقه و اخلاق» تدوین شده است، در پی یافتن نسبت ها و روابط میان فقه و اخلاق بوده است، البته با توجه به گستردگی شاخه های فقه و نظام های اخلاقی، آنچه که در این تحقیق محور قرار گرفته ، فقه اهل بیت (ع) و نظام اخلاقی اسلام بوده است. در یک بحث مقایسه ای میان فقه و اخلاق برای یافتن نسبت های این دو، دیده می شود که نسبت آنها از جهت هدف ، نسبت عموم و خصوص من وجه، و از جهت روش، نسبت فقه با اخلاق فلسفی و اخلاق نقلی نسبت عموم و خصوص مطلق و نسبت آن با اخلاق عرفانی نسبت تباین می باشد. از جهت قلمرو به لحاظ گستردگی فراوان قلمرو فقه و از جهت ماهیت قضایا نیز به جهت گستردگی موضوعات و محمولات قضایای فقهی،میان فقه و اخلاق نسبت عموم و خصوص مطلق حکمفرما می باشد. در مبحث دیگری که رابطه این دو از لحاظ تأثیرگذاری بر یکدیگر مد نظر خواهد بود، دیده می شود که تاثیر فقه بر اخلاق از طریق تصحیح برداشت ها از چگونگی توجه اخلاق، به باطن اتفاق افتاده است. متقابلاً اخلاق به دو طریق مستقیم و از راه موضوع سازی برای فقه و همچنین غیر مستقیم و به واسطه فقهای اخلاق گرا، بر فقه تاثیر گذاشته است. در مبحث مقایسه منزلت دو دانش فقه و اخلاق ، اگر چه اشکالاتی از سوی برخی صاحب نظران مطرح می باشد، امام با تامل در موارد مطرح شده، روشن می گردد که بعضی از اشکالات به چیزی غیر از حقیقت علم فقه مانند بعضی از دیدگاهها در مورد فقه و یا خود فقهاء برمی گردند و برخی دیگر از این اشکالات سطحی و غیر عالمانه اند که با اغراض خاصی همچون عداوت نسبت به فقه مطرح شده اند. به این ترتیب از سوی هیچ کدام از صاحب نظران نمی توان به دیدگاه نامساعدی پیرامون منزلت فقه دست یافت. در مورد منزلت علم اخلاق نیز اگر چه اتفاق نظر فی الجمله ای میان اندیشمندان به چشم می خورد اما در مورد درجه اهمیت آن نسبت به علم فقه میان فقهاء وعالمان اخلاق اتفاق نظری وجود *. با دقتی در این مورد می توان گفت که علم اخلاق در مرحله ای فراتر از علم فقه ناظر به کیفیات اعمال می باشد. درنتیجه دیده می شود که فقه و اخلاق دارای نسبت های نزدیک و تعاملاتی می باشند که به این صورت وجود رابطه میان آنها ثابت می شود.