جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان این تحقیق سوءخلق از دیدگاه قرآن و سنت، ریشه ها و پیامدهای آن، با تأکیدی بر خشم است. سوءخلق دارای دو معنای عام و خاص می باشد. معنای عام آن کلّ رذایل اخلاقی است و معنای خاصّ آن خشم است. ما در این مجموعه سوءخلق را از معنای خاصّ آن مورد بررسی قرار میدهیم. متأسفانه سوءخلق، جزء آن دسته از رذایلی است که افراد بسیاری را در جامعه به خود مبتلا نموده است. رذیله ای که نه تنها آثار زیان بار فراوانی به بار خواهد آورد؛ بلکه منشأ بسیاری از گناهان دیگر نیز خواهد بود. اگر بتوانیم زمینه ها و زیان های آن را به طور دقیق و مجزّا مورد بررسی قرار دهیم؛ خواهیم توانست گام اساسی و مهمّی، در جهت کنترل این ودیعه ی الهی برداریم؛ و این همان هدفی است که ما در این تحقیق به دنبال آن هستیم. در راستای رسیدن به چنین هدفی است که از روش کتاب خانه ای در این تحقیق بهره گرفته، برای دستیابی به نتایج بهتر و دقیق تر، خشم را علاوه بر نظر اسلام، از دید روان شناسی نیز مورد تحلیل قرار می دهیم. در این تحقیق سعی می کنیم از منابع معتبر و بسیاری استفاده نماییم. از جمله ی آن ها می توان به کتبی مانند: «بحارالانوار»، « گزارش جهانی خشونت و سلامتی»، « بچه های خوب پرورش بد»، « روان شناسی تربیتی- کاربردی» و « اخلاق در قرآن» اشاره نمود. از مجموع این تحقیق، ( با توجه به مضامین موجود در آیات و روایات) چنین به دست می آید، تمام کسانی که خواستار تزکیه ی نفس و رسیدن به مرتبه ی قرب و خشنودی پروردگار خویش هستند؛ بدون در نظر گرفتن چنین مسأله ی مهمّی، نمی توانند به این جای گاه ارزشمند برسند. علاوه بر این، عوامل بسیاری چون: وراثت، فرهنگ، هم سالان و... در شعله ور کردن خشم سهیم هستند و در این میان خانواده نسبت به عوامل دیگر، نقش سازنده و بنیادی تری ایفا می کند. همچنین آثار زیان بار سوءخلق، نه تنها عواقب دنیوی دردناک و غیر قابل جبرانی به دنبال دارد، بلکه از جهت اخروی نیز انسان را به سوی عذاب های دردناک و آتش جهنّم سوق می دهد. این تحقیق در چهار فصل به این موضوع پرداخته است. فصل اوّل با عنوان « مفاهیم کلّی سوءخلق» به جای گاه و محورهای اساسی سوءخلق اشاره دارد. فصل دوم با عنوان « ریشه های سوءخلق» به طور کلّ به بررسی عوامل سوءخلق از دو دیدگاه اسلام و روان شناسی می پردازد. در فصل سوم « سوءخلق از منظر آیات و روایات» آیات و روایات سوءخلق را به طور خاص بررسی می کند. فصل چهارم « پیامدهای سوءخلق در دنیا و آخرت» در دو زیرفصل، آثار زیانبار سوءخلق در دنیا و آخرت را بیان می کند. هم چنین خاطرنشان می شود، سوءخلق تنها کلیدواژه ای است که باید در این موضوع مورد تعریف قرار گیرد. امید است به واسطه ی شناخت صحیح آن، بتوانیم عامل بسیاری از حرکات و رفتارهای نادرست زندگی خویش را نابود سازیم.

این رساله نتیجه ی بررسی و تحقیق بر مسأله « ریااز دیدگاه قرآن و سنت» است. که این رذیله ی اخلاقی تعریف و تبیین شده و اهمیّت آن مورد بررسی قرار گرفته شده و به بیان جایگاه آن در آیات و روایات و آثار و نتایج آن پرداخته شده است. از آن جایی که ریا از صفات رذیله ای است که انسان را از راه عبودیت و بندگی خداوند باز می دارد و سبب می شود آدمی از خلوص و یکرنگی و صفا که شایسته ی انسانیت است محروم گردد و باعث نابودی و حبط عمل می شود و در نقطه ی مقابل ریا، اخلاص به عنوان شرط قبولی اعمال بیان شده است، بنابراین لازم است که به این موضوع پرداخته شود. این تحقیق بر آن است تا به سؤالات زیر پاسخ دهد: 1- ریا چیست؟ 2- دیدگاه قرآن و روایات درباره ی ریا و ریاکاری چیست؟ 3- نتایج و آثار ریا چیست؟ این تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته و از کتاب های ارزشمند اخلاقی، تفاسیر و احادیث اسلامی استفاده شده است که نمونه ای از کتب مطالعه شده در این تحقیق، عبارتند از: اخلاق عبدا...شبّر، اخلاق از نظر همزیستی و ارزش های انسانی از محمدتقی فلسفی، راه روشن از ملامحسن کاشانی، قلب سلیم از آیت ا... دستغیب شیرازی، تفسیر نمونه ی ناصر مکارم شیرازی و تفاسیر المیزان، آسان، نورالثقلین، نور و..... استفاده شده است. ریا در لغت به معنای تظاهر و نشان دادن است و در آیات قرآنی به ماهیت ریاکار و فرجام کار ریاکار پرداخته است و باطل بودن و حبط عمل را صریحاً اعلام داشته است. روایات نقل شده از معصومین که از ریا به شدیدترین تعابیر ( شرک خفی) یاد نموده اند، زشتی این رذیله اخلاقی را بر ملا می نماید. سرچشمه و عامل اصلی ریاکاری، عدم شناخت خداوند و حب جاه ومقام است که انسان را وادار به ریاکاری می کند و همچنین عمل شخص ریاکار آثار ونتایجی را در پی دارد که بعضی از آن ها مانند: (ابتلا به سوءظن، ظاهری شدن عمل ریاکار، عدم استجابت دعای ریاکار و...) در دنیا نصیب فرد ریاکار می شود و برخی مانند: (عدم قبولی عمل، محروم شدن از بهشت و عدم ترتب ثواب بر عمل و...) در آخرت قرین فرد ریاکار می شود. فرد ریاکار باید با توجه به معالجات علمی و عملی که در کتب اخلاقی ذکر شده باید در پی درمان خود باشد و با تمرین و ریاضت، این صفت زشت اخلاقی را از بین ببرد. این تحقیق چهار بخش دارد: در بخش اول که شامل سه فصل است به ترتیب مفهوم ریا، ریا از دیدگاه قرآن و روایات بررسی شده است و بخش دوم که دو فصل دارد ارکان و اقسام آن بحث می شود و همچنین بخش سوم که در بردارنده ی دو فصل است علل و عوامل و آثار و نتایج ریا را در برمی گیرد و بالاخره در بخش چهارم که مشتمل بر سه فصل است، حکم شرعی، علاج و استثنائات ریا مورد بررسی قرار می گیرد.

تحقیقی که اینک در پیش روی خوانندگان عزیز قرار دارد، از مهم ترین مسایل اخلاقی در زمینه علاج بسیاری از بیماری های روحی و روانی افراد است. این تحقیق بر آن است تا به بررسی آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام در زمینه توکّل به خدا، پرداخته، راه گریزی باشد. برای افرادی که دچار کبر و غرور و یأس و ناامیدی گشته اند. در پایان آثار فردی و اجتماعی توکّل به خدا را بر می شمرد تا بدین وسیله بتواند، انشاءالله راهکار عملی مناسبی را ارائه دهد و راهگشای خوبی در جهت فرار از خصلت های شیطانی و دیو نفس باشد. چرا که با توکّل نمودن بنده به خدا، یقین و اعتقاد او محکم گشته و با اطمینان و وثوق به قدرت، حکمت و علم و آگاهی خداوند به حال بنده، دیگر جایی برای نگرانی و باقی نمی ماند، چه بسا افرادی که، نادار گشته یا به مصیبت از دست دادن عزیزی گرفتار شده اند، با توکّل به خداوند و امید به درگاه فضل و کرم او قناعت و صبر، پیشه می سازند و معتقداند که، خداوند حکیم است و جز صلاح بنده اش نمی خواهد، و یا آنهایی که امر مهمّی در پیش دارند، در حالی که به مصلحت خویش آگاه نبوده، ترس از آینده دارند، در این حال ابتدا مشورت می نمایند، سپس به خداوند توکّل نموده، کارشان را به کارساز واقعی می سپارند که او بهترین کاردانان است. لازم به ذکر است، جهت سهولت در مطالعه و به خاطر سپردن و تداعی بهتر معنا و مقصود، مطالب جمع آوری شده در سه بخش تنظیم یافته که هر بخش از آن شامل چند فصل می باشد. بخش اول: با عنوان کلّیات، شامل: مقدمه، توکّل در لغت و اصطلاح، ضرورت اهداف تحقیق، سؤالات و فرضیّه های اصلی و فرعی و پیشینه تحقیق می باشد. بخش دوم: با عنوان توکّل در آیات و روایات شامل نه فصل می باشد با عناوین: فصل اول: وجوه توکّل. فصل دوم:توکّل به خدا و اعتصام به خدا و تفویض امور به خداوند در آیات و روایات. فصل سوم: ارزش توکّل در آیات و روایات. فصل چهارم: فلسفه توکّل. فصل پنجم: متوکلین بر خدا و متوکّلین بر غیر خداوند در آیات و روایات. فصل ششم: درجات توکّل در آیات و روایات. فصل هفتم: طریقه تحصیل توکّل در آیات و روایات. فصل هشتم: توکّل از دیدگاه فلاسفه و متکلّمین. فصل نهم: ارتباط دعا با توکّل. بخش سوم: آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی توکّل، با توجه به آیات و روایات. به این امید که توانسته باشم جرعه ناچیز از دریای بیکران علم اخلاق اسلامی را به تشنگان طرق حقیقت بچشانم.

یکی از فضایل اخلاقی « ایثار» است. ایثار به معنی بذل کردن، عطا کردن، دیگری را بر خود ترجیح دادن است، این رساله نتیجه تحقیق و بررسی در مسأله ایثار است که به بیان جایگاه آن در قرآن و روایات و پیامدهای فردی و اجتماعی و آسیب شناسی فرهنگ ایثار پرداخته شده است. تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته، که از کتاب های ارزشمند اخلاقی، احادیث و تفاسیر اسلامی استفاده شده و شامل بخش های زیر می باشد. بخش اول: کلیات اخلاق که شامل دو فصل اخلاق و گزیده ای از نظریات مختلف در باب معیار فعل اخلاقی است. بخش دوم: که در آن به مفاهیم کلی اشاره شده شامل دو فصل ایثار و جهاد، که در این فصل ابتدا به معنای اصطلاحی و لغوی ایثار پرداخته شده و بعد ارتباط ایثار و جهاد بررسی شده است، فصل دوم در ورد شرایط عفو وگذشت است که ایثار و گذشت در چه مواقعی جایز است و در چه مواقعی عدم جواز عفو و گذشت صورت می گیرد. بخش سوم: ایثار در آیات و روایات بررسی شده است و در بخش چهارم ایثار در سیره معصومین و اصحاب ایشان مطرح شده است. بخش پنجم به آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی اثار و آسیب شناسی فرهنگ ایثار اشاره شده است. و در پایان فرهنگ ایثار و شهادت در اسلام مطرح شده و از شهادت به عنوان یکی از مصادیق و جلوه های ایثار نام برده شده است.

این رساله نتیجه ی تحقیق و بررسی در مسأله ی حسن خلق است ، که این فضیلت اخلاقی تعریف شده و جایگاهش در قرآن و روایات ، چگونگی حصول و پیامدهای فردی و اجتماعی آن بیان شده است. تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته ، که از کتاب های ارزشمند اخلاقی ، احادیث و تفاسیر اسلامی استفاده شده و شامل بخش های زیر می باشد. بخش اول : کلیات اخلاق.شامل فصل های : 1- منشأ نیاز انسان به اخلاق ، 2- اخلاق ، 3- تهذیب نفس. بخش دوم : ارزش حسن خلق از دیدگاه قرآن و سنت. شامل فصل های : 1- تعریف حسن خلق ، 2- ارزش حسن خلق در قرآن ، 3- ارزش حسن خلق در روایات ، 4- چگونگی حصول خلق. بخش سوم : سه اصل مهم در حسن خلق.شامل فصل های : 1- خوش رویی ، 2- خوش گویی ، 3- خوش رفتاری. بخش چهارم : آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی حسن خلق.شامل فصل های : 1- آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی در کلام ائمه ی معصوم(ع) ، 2- آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی در عمل ائمه ی معصوم(ع).

این رساله نتیجه ی بررسی و تحقیق بر مسأله « صبر» است. که این فضیلت اخلاقی تعریف و تبیین شده و اهمیت آن مورد بررسی قرار گرفته شده و به بیان جایگاه آن در آیات و روایات و پیامدهای فردی و اجتماعی آن پرداخته شده است. این تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته که از کتب ارزشمند اخلاقی، تفاسیر و احادیث اسلامی استفاده شده که شامل بخش های زیر می باشد : بخش اول : مفاهیم و مقدمات، شامل فصل های : 1- صبر، 2- انواع صبر. بخش دوم : صبر در قرآن، که شامل فصل های : 1- بررسی آیات صبر در قرآن، 2- ضرورت صبر، 3- زمینه های صبر در قرآن، 4- ثمرات صبر در قرآن، 5- صبر و سایر صفات اخلاقی در قرآن. بخش سوم : صبر در سنت و حدیث، شامل یک فصل : صبر در احادیث اسلامی می باشد. بخش چهارم : آثار و تبلیغات فردی و اجتماعی صبر، که شامل فصل های : 1- آثار فردی صبر، 2- آثار اجتماعی صبر، 3- جزع و جزوع می باشد.

بسیاری از گناهان که توسط زبان انجام می گیرد، از جمله غیبت، دروغ و … جزء گناهان کبیره محسوب می شوند. این گناهان، در اجتماع نمود فراوان پیدا کرده است به طوریکه قبح بسیاری از این گناهان از بین رفته است و محقق، این پژوهش را با نام آفات زبان از دیدگاه قرآن و سنت ( با تاکید بر دروغ، غیبت، سخن چینی، استهزاء) به منظور آشنایی با آفات زبان و آثار سوء آن گردآوری کرده است. به این منظور از کتب دست اول مانند بحار الانوار، وسائل الشیعه، اصول کافی و منابع دست دوم مانند نقطه های آغاز در اخلاق عملی، اخلاق در قرآن و … استفاده کرده است. در این پژوهش برآنیم که به پاسخ این سئوالات بپردازیم: اولاً خُلق به چه معنا می باشد و آیا خُلق و خوی انسان قابل تزکیه و تهذیب است یا خیر؟ افعال انسان اختیاری است یا اجباری؟ از نظر قرآن و روایات آفات زبان چه تاثیری بر انسان و اجتماع دارد؟ و … به این منظور این پژوهش در 4 بخش تنظیم شده است بخش اول کلیات می باشد. در بخش دوم، که دارای 6 فصل است راجع به تعریف خُلق و خو و اینکه خُلق وخو قابل تزکیه و تهذیب است یا خیر، اهمیت زبان و حق زبان ومسائل دیگر بحث شده که در واقع مقدمه ای است برای وارد شدن به بخش دوم. در بخش سوم، که در 4 فصل گردآمده راجع به تاثیر دروغ، غیبت، سخن چینی و استهزاء از نظر قرآن و روایات و آثار اخلاقی این گناهان صحبت شده است و بخش چهارم که از 5 فصل تشکیل می شود در رابطه با تاثیر این گناهان زبانی بر اجتماع گرد آمده است. امید که بتوان با فضل و عنایت الهی از این گناهان کبیره دوری جست. کلیدواژه های این پژوهش: اخلاق، زبان.