جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حقوق بشر در دنياي معاصر، بسان گفتمان غالب ارزيابي و ارزش داوري انسان تراز قرن بيست و يکم به کار بسته مي‌شود؛ کاربستي که رفته‌رفته ابعاد حقوقي آن به سويه‌هاي سياسي، امنيتي و حاکميتي‌اش سرازير مي‌شود و به نُرمي از حکومت‌داري بدل مي‌گردد؛ استاندارد فزوني‌طلبي که هر ملاک و فهمي را ولو مبتني بر اديان و تمدن‌هاي کهن، به گوشة انزوا مي‌نهد. پايه‌اي‌ترين مفهومي که حقوق بشر معاصر خود را بر آن بنا نهاده، کرامت انسان است. تحليل هندسة مفهومي حقوق بشرِ مبتني بر کرامت، چالش‌هاي پنهاني را به عرصه مي‌کشد که تاکنون مجال چنداني براي ظهور و بروز نداشته‌اند. جريان مطالعات انتقادي حقوق بشر که ضمن ريشه‌يابي اين‌گونگي آن به‌روش تاريخ‌نگري، به نقد بنيادهاي نظري، روش‌شناسي ارزش‌آفريني، هنجارسازي حقوقي، کارکردها و از همه مهم‌تر آوردة حقوق بشر در دنياي کنوني مي‌پردازد، مورد تحليل و جريان‌شناسي مقالة حاضر قرار گرفته و در ضمن چند پرسش اصلي، به بازخواني انتقادي هويت کرامت انسان و جايگاه و دلالت‌هاي حقوق بشر پرداخته است. آنچه پيش‌رو داريد، تلاشي است مبتني بر روش تحليل هندسة مفهومي، بازشناسي شبکة دانشي و تطبيق کارکردي بين ادبيات رايج حقوق بشري، اسلام و مسيحيت.

آموزه مهدویت یکی از دغدغه مندی­هایی است که حساسیت مستشرقان را عموما و شیعه پژوهان غربی را به طور خاص برانگیخته است. شمار درخوری از متفکران این حوزه، با تکیه بر روش مطالعات تاریخی، به بازخوانی آموزه مهدویت و گرته­انگاری­اش از سنت‌های دینی پیشین اصرار ورزیده­اند. شاید بتوان «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» از دایرة المعارف ایرانیکا، اثر امیر معزی را یکی از شاخص ترین آثار، به این روش دانست. او می­کوشد شواهدی به دست دهد که آموزه مهدویت، محصول تطوری تاریخی و نتیجه زبردستی عالمان شیعی در مسیر بازتولید هویت تشیع، در سایه اقتباس از فرهنگ‌ها و ادیان دیرپای پیشین باریشه­هایی عموما ایرانی بوده است. البته چنین رویکردی با انتقاداتی جدی از سوی ارباب اندیشه تفکر شیعی مواجه شده است. ایشان افزون بر سویه­داری چنین تحقیقاتی، آن­ها را فاقد شواهد تاریخی متقن می­داند و در پاره­ای از موارد معتقد است تحقیقاتی از این دست، از یکی­پنداری الگوی تحول مسیحی و اسلامی رنج می­برند و طراحان ایده مذکور، به تطبیقی ناکافی بین آن­چه در فرهنگ غربی-مسیحی گذشته است، با فرهنگ شیعی-شرقی دست زده­اند. مقاله پیش­رو تلاشی است در جهت ارائه گزارشی روادارانه از «مفهوم مهدی در تشیع دوازده امامی» و بررسی آن بر اساس الگوهای تحلیل محتوا، روش شناسی مطالعات تاریخی و رویه ­های پیش گفته.

جنگ، پدیده ای مهم در خاطرة حیات بشر است و این اهمیت وقتی دوچندان میشود که موضع گیری ادیان، زمینه ساز تقویت یا توقف نبردهای انسان در طول تاریخ شود. در این میان، دامنة فعالیت های پرفرازونشیب اجتماعیِ کلیسا، نقشی بسزا در تحولات سیاسی جوامع غربی داشته است. کلیسای باستان، الاهیاتی مبتنی بر متن و تفسیر موثق کلیسایی داشت؛ اما ظهور پروتستانتیزم در قرون اخیر، سکة تفسیرهای رایج ـ به ویژه قرائت کاتولیکی ـ را کم رونق کرده و در مقابل بر گسترة نفوذ تفسیرهای مبتنی بر متن کتب مقدّس افزوده است. همین امر، زمینه ساز مراجعة مستقیم مؤمنان مسیحی به کتاب مقدس شده است؛ مراجعه ای که همة شئون حیات یک مسیحی ـ از جمله مسئلة جنگ ـ را در برمیگیرد.عهد جدید به سان منبعی معتبر، هماره در فهم مبانی مشروعیت جنگ، سرچشمة اندیشه های الاهیدانان سیاسی مسیحیت بوده است، اما نظام روشن و صریحی درخصوص فلسفة الاهیات جنگ ندارد؛ در عین حال بررسیهای نوین این متون به پیداییِ گرایش هایی در باب فلسفة نظری جنگ انجامیده که اغلب در دو طیف ممنوعیت و مشروعیت جنگ توجیه پذیرند.

مساله جنگ جایگاهی ویِژه در یهودیت دارد. گستره تاریخ کهن یهودی متاثر از نبردهای تهاجمی یا دفاعی یهودیان است. جنگ مانند بسیاری از آموزه­ های این آیین، بر دو موضوع محوری بنا نهاده شده است: قوم و سرزمین. نبردهای یهودیت باستان در راستای تصرف، تسلط و گسترش اراضی سرزمین تحت حاکمیت یهودی سامان دهی شده اند. یکی از اقسام جنگ مشروع و البته واجب یهودی، «ملحمت حوا» است. ملحمت حوا، نبردی است به منظور تصرف اراضی سرزمین موعود.برخی از نبردهای سرنوشت ساز یهودیان آغازین چون جنگ با اقوام هفت گانه، در زمره جنگِ آغازگرانهِ واجب یا همان «ملحمت حوا» قرار دارند. مصادیق «ملحمت حوا» که هماره تنخ با افتخار از آنها یاد می کند زمینه ساز چالش های الاهیات مبتنی بر عهد عتیق با اصول انسانی و اخلاقی شده است. چالش هایی که برخی از اندیشمندان یهودی را به تاویل این فرازها و تفسیر جنگ های آغازگرانه به منزله نبردهای دفاعی پیش گیرانه ناچارنموده است.

آیین یهود نیز مانند هر دین دیگری جنگ را بسان واقعه انکار ناپذیر حیات بشر قلمداد کرده و ابعاد این واقعیت را کاویده و کوشیده است تا در سایه درنگ در خور توجه دانشوران شریعت موسوی ضوابط و مرام نامه روشنی از اقدام بدان و راهبری جنگ به دست دهد.در این راستا هلاخاهای مربوط به ملحمت میصوا رخ نموده است. ملحمت میصوا یک جنگ واجب یهودی است که هدف از آن استمرار حاکمیت بنی اسرائیل بر ارض موعود و دفاع از کیان یهود است. اما تجربه برقراری حکومت و استقرار پادشاهی از سویی و مواجهه دانشمندان یهودی با ساختارهای حکومتی نوین از سوی دیگر طرح مسئله جنگ مشروع با عنوان ملحمت رشوت را زمینه ساز شد. ملحمت رشوت به پادشاه اجازه میدهد تا جنگ توسعه طلبانه یهودی که جنبه دفاعی ندارد را با آرمان گسترش جغرافیا یا اعتلای حاکمیت یهود آغاز کند و تا تسلیم دشمن یا نابودی او ادامه دهد.