جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه با افزایش انتقادهای نظری از رویکرد اثبات گرایی، بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی به جای جمع آوری داده های کمّی و تحلیل های آماری، بر روش های کیفی تحقیق تأکید می ورزند. یکی از روش های بسیار رایج پژوهش های کیفی، تحلیل گفتمان انتقادی است. تحلیل گفتمان انتقادی، به لحاظ فلسفی مبتنی بر ساخت گرایی است که با تأکید بر عاملیت انسانی، واقعیت را به سازه های انسانی تقلیل می دهد.این نوشتار با اشاره به استلزامات منطقی مبانی سازه گرایانة تحلیل گفتمان انتقادی، به این نتیجه می رسد که این دیدگاه به لحاظ معرفت شناختی به نسبی گرایی، سفسطه و انکار شناخت، نسبیت ارزشی، خودمتناقض بودن، امتناع صدق و کذب، و امتناع اخلاق منجر می شود.

پژوهش حاضر با عنوان«اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه(عوامل... کاکردها)» در صدد به دست آوردن دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد اجتماعی است. پرسشی که به شکل‌گیری این تحقیق انجامیده، عبارت است از: دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد اجتماعی چیست؟ برای صورت‌بندی پاسخ مناسب به این پرسش و به دست دادن دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد، با استفاده از تلفیقی از روش‌های توصیفی- تحلیلی و تفسیری- اجتهادی, منابع، اسناد و شواهد در دسترس در باب اعتماد و حوزه نهج‌البلاغه مطالعه‌ و بررسی شده است. تحلیل و توصیف نظام‌مند شواهد و نصوص نهج‌البلاغه در حوزه‌ی ابعاد، سطوح، عوامل و کارکردهای اعتماد اجتماعی نیازمند مبانی نظری و نظریه‌هایی بود که بتواند زمینه را برای این نوع توصیف و بررسی در حوزه‌های مزبور به خوبی فراهم سازد. از این رو، تعدادی از نظریه‌های جامعه‌شناختی اعتماد اجتماعی، تامین کننده‌ی نظری تحقیق در شناسایی و توصیف نظام‌مند ابعاد و سطوح اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه و الهام بخش تحلیل دقیق‌تر عوامل و کارکردهای اعتماد شدند و روی همرفته، این یافته‌ها به دست آمد:در بخش ابعاد اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه پنج بعد؛ اعتماد روان‌شناسانه، اعتماد سیاسی، اعتماد اقتصادی، اعتماد فرهنگی و اعتماد اجتماعی، به دست آمد. چنانکه در بخش سطوح اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه، چهار سطح؛ اعتماد هستی‌شناختی، اعتماد میان فردی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی، شناسایی شد.در بخش عوامل اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه، سه عامل برای اعتماد عمودی و سه عامل دیگر برای اعتماد افقی شناسایی شده است. عوامل اعتماد عمودی عبارت است از: الف) عملکرد حکومت، با شاخص چون قیام به وظایف قانونی و اجرای قانون، شایسته سالاری در توزیع مناصب و سمت‌ها، صداقت زمامداران و کارگزاران حکومتی و برابری و عدم تبعیض.ب) مشارکت مردم در انتخاب مقامات حکومت و مدیریت نظام سیاسی، با شاخص‌های مانند مشارکت در گزینش زمامدار و رهبر حکومت، مشارکت در گزینش کارگزاران و مدیران حکومت و مشارکت در مدیریت نظام سیاسی.ج) برداشت مردم از عملکرد حکومت(نگرش مثبت)و عوامل اعتماد افقی در نهج‌البلاغه عبارت است از: امنیت و احساس امنیت در جامعه به ویژه در سه حوزه اقتصاد، سیاست و جان، اخلاق و ارزش‌های اخلاقی و دین و دین مداری.در بخش کارکردهای اعتماد اجتماعی دو کارکرد برای اعتماد عمودی و دو کارکرد دیگر برای اعتماد افقی از نهج‌البلاغه به دست آمده است. «انسجام اجتماعی» و «همکاری و مشارکت» از کارکردهای اعتماد افقی و «همدلی مردم و حکومت» و «اقتدار فرهنگی» از کارکردهای اعتماد عمودی در نهج‌البلاغه است. برای کارکردهای اعتماد عمودی شاخص‌های مانند اقتدار حق، برپایی دین و روش‌های دینی، فراگیر شدن عدالت، فراگیری آداب و سنت‌ها و توسعه و تکامل جامعه، برشمرده شده است.کلید واژه‌ها: اعتماد اجتماعی، نهج‌البلاغه، حکومت، توسعه، همدلی و انسجام.