جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث زبان شناسی نقش گرا، نظریه انسجام متنی است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می سازد و سبب انسجام و هماهنگی آن می شود، بررسی می کند. الگوی این نظریه را هلیدی و حسن (1976) ارائه دادند. آن ها عوامل انسجام متنی را به سه دسته تقسیم کردند: عامل واژگانی، عامل دستوری، عامل پیوندی. هر یک از این عوامل خود به چند قسمت تقسیم می شوند که وجود آن ها در یک متن، آن متن را منسجم و اجزاء تشکیل دهنده آن را با هم مرتبط می کند.در مقاله حاضر سعی بر این شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی عوامل انسجام متنی در سوره نوح بررسی شود. ابزارهای آفریننده انسجام متنی در سوره نوح به سه دسته تقسیم می شوند: اول، عامل واژگانی که در این سوره شامل تکرار و باهم آیی است، که هر یک از این دو خود چندین زیر مجموعه را در بر می گیرند. دوم، عامل دستوری، این عامل به سه صورت ارجاع، جایگزینی و حذف در انسجام متنی سوره مؤثر شده است. سوم، عامل پیوندی که در دو نوع ارتباط اضافی و ارتباط زمانی در سوره یافت می شود. در بین این عوامل به ترتیب عامل واژگانی سپس عامل دستوری و در پایان عامل پیوندی از بیشترین بسامد در سوره برخوردار هستند و بیشترین تأثیر را در منسجم ساختن سوره نوح بر عهده دارند.

چکیده نهج‌البلاغه به عنوان یکی از متون حدیثی شیعه در میان جامعه مسلمین نقش و جایگاه مهمی دارد و پیوسته مورد توجه عام و خاص بوده ‌‌است. قوت متن و ادبیات بلیغ این کتاب شریف، موجب گردید که شارحان نهج‌البلاغه در طول اعصار به شرح و تبیین متن و واژگان آن توجه نشان دهند. فرازها و واژگان این کتاب هدایتگر علاوه بر معنای ظاهری دارای معنی نهفته و پنهان هستند، دست یابی به این معانی عمیق و پنهان مستلزم تلاش علمی و روشمندی است که معناشناسی یکی از این روش ها است این پایان نامه درصدد آن است با مراجعه به کتب لغات مرجع و با استعانت از دیدگاههای تفسیری مفسران به تحلیل مولفه ای واژگان حوزه ی معنایی«خویشاوندی» در نهج‌البلاغه بپردازد.در واقع تحلیل مولفه ای یعنی بررسی روابط مفهومی در سطح واژه و روابط معنایی در سطح جمله که می تواند ما را به مطالعات صرفی و نحوی پیوند دهد، که بر مبنای این موضوع واژگان خویشاوندی و مشتقات آن ۸۲۵ مرتبه به صورت اسم در نهج‌البلاغه ذکر شده اند. در این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی این نتیجه حاصل شده است که برخی واژگان خویشاوندی چون«عشیره، عتره، إلَّ، نسب، قرابه» و... دارای معانی مرتبط با هم و به مفهوم خویشاوندی در نهج‌البلاغه آمده اند. که به تحلیل مولفّه ای و انواع مولفّه های معنایی هریک از آن‌ها در این پژوهش پرداخته شده است. در این پژوهش واژگان هم حوزه خویشاوندی در دو مرتبه ی خویشاوند نسبی و سببی و روابط معنایی آن‌ها با هم در نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار گفته است و از واژگان هم حوزه خویشاوندی می توان به«ولد، ابن، صهر، ذکر، صبیه، طفل، صغیر» و غیره اشاره کرد. کلمات کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، تحلیل مولفّه ای، حوزه معنایی، خویشاوند

جواهری بزرگترین شاعرمعاصر کلاسیک عرب، قرآن کریم را نخستین منبع، سرچشمه واساس اصلی عمارت ادبی اشعارش بر می شمارد. که در شکل گیری شخصیت ادبی وی تأثیر بسزایی نهاده است. بر این اساس شاهد بینامتنی وسیع قرآنی در اشعار شاعر هستیم. قرآن کریم در شعر جواهری منحصر به مرحله ای معین از حیات شعری وی نیست، بلکه تأثیر قرآن در کل دیوان های شعری وی مشهود است. تا حدی که کمتر پیش می آید که قصیده ای ازقصاید طولانیش خالی ازتأثیرات قرآن باشد.بازتاب الفاظ ومفاهیم و سبک ادبی موسیقایی قرآنگاه درقالب یک شکل به هم پیوسته بر ساختار کلی اشعار شاعر در یک قصیده به وضوح نمایان است و گاه جداگانه در اشعارش جلوه می نمایند. لذاشعر وی به انحاء مختلف هم در حوزه الفاظ ومفرداتهم در حوزه مفاهیم وداستانهای قرآنی وهم در زمینه ساختار واسلوب و موسیقی از قرآن أثر پذیرفته است.آنچه که جواهری را در أثر پذیری از فرهنگ و زبان قرآن کریم از سایر شعرا ممتاز می سازد أثر پذیری اشعار وی از ساختار و سبک ادبی و موسیقایی قرآن بخصوص فواصل آیات آن، می باشد که در این میان موسیقی و آهنگ و وزن فواصل آیات سوره های ق، مریم، ناس، قیامت، واقعه ،قمر، مدثر و نبأ. به صورت آشکاری بر بعضی از قصاید شاعر سایه افکنده است.آیات قرآنی در اشعار شاعر به طور خودآگاه و ناخودآگاه، گاه بدون تغییر سبک و ساختار و گاه نیز با تغییر ساختارو مفهومی جدیددر بافت اجتماعی سیاسی معاصر استعمال شده است. در جریان این بینامتنی قرآنی شاعر آسیب شناسی از اوضاع ادبی، اجتماعی و سیاسی معاصر بخصوص عراق ارائه داده است.بینامتنی قرآن در اشعارشاعر در هرسه حوزه بینامتنیت:نفی جزئی، نفی متوازی، نفی کلی انجام گرفته است. کارکرد بینامتنی قرآنی در اشعار وی نیز کارکردی سیاسی، اجتماعی است.

بصیرت به عنوان ابزار تشخیص حقیقت از واژگان کلیدی در فهم معارف و مفاهیم نهج البلاغه به شمار می آید.استفاده از روش معناشناسی با بررسی روابط مفهومی(تقابل و ترادف معنایی،شمول معنایی و...)واژه بصیرت در نظام معنایی نهج البلاغه تبیین می سازد که بصیرت به معنای شناختی مبتنی بر معیارهای دینی است که دارای مولفه هایی چون تعقل،علم،عبرت آموزی و...است و بینش دقیق و دانش عمیق(فهم)،توانایی تشخیص حق از باطل(تمییز)و التزام عملی به باور قلبی از مولفه های درونی این واژه به شمار می آیند.همچنین یافتن واژگان مترادف و معناشناسی بصیرت در نهج البلاغه به کشف لایه های درونی بصیرت منجر می شود و آشکار می کند که بصیرت در بعضی از لایه های درونی مترادف عقل،حکمت،علم،یقین،بقظه و معرفت است.پژوهش حاضر به بررسی حوزه های معنایی واژه بصیرت در نهج البلاغه پرداخته است.

چکیده:سبک‌شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در چند دهه اخیر توجه بسیاری از ادبا و سخنوران رابه خود جلب نموده است. شناخت سبک، آگاهی‌های زیادی درباره شخصیت، دانش، اندیشه، عقاید و رفتارهای زبانی یک شخص به ما می‌دهد. ازاین‌رو سبک‌شناسی به‌طورکلی برای کسانی که با کاوش گری در رفتارهای زبانی افراد سروکار دارند مهم است. ازجمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه‌وتحلیل دارد متون مذهبی است که در این میان نهج البلاغه دارای موقعیت ممتاز و خاصی می‌باشد. نهج البلاغه در ادبیات عرب بعد از قرآن و احادیث پیامبر اسلام دارای زیباترین و فصیح‌ترین سخنان است. از میان خطبه‌ها و نامه‌ها، نامه ?? امیر المومنین علی علیه‌السلام که خطاب به فرزند بزرگوارش امام حسن مجتبی علیه‌السلام می باشد، به دلیل جلوه‌های تربیتی،اخلاقی، عبادی، اجتماعی و بیان سرنوشت انسان از جایگاه بسیار مهمی برخورداراست. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوب‌های نحوی و بلاغی مناسب باهدف موردنظر و تناسب بسامدهای واژگانی باهدف نگارنده، از ویژگی‌های بارز این نامه می‌باشد. در این پژوهش، با بررسی سبک‌شناختی این نامه، از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری به بیان زیبایی‌ها و ارزش‌ها و سبک این نامه به روش تحلیلی-توصیفی می پردازیم.کلمات کلیدی: نهج البلاغه، نامه ??، سبک‌شناسی