جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظريه روياانگاري وحي، يکي از عمده‌ترين شبهاتي است که پيرامون مسأله وحي مطرح مي‌شود. نظريه روياانگاري نه تنها جامعيت دستوري و محتوايي قرآن را انکار مي‌کند؛ بلکه مستلزم سخافت حداکثري آن نيز خواهد بود. در اين نوشتار بعد از بيان مقدمه و کلياتي در رابطه با اين مبحث به قرآن، مشاهدات پيامبر(ص) يا کلام خداوند، وحي، مشاهده در خواب يا بيداري، وحي نيازمند تعبير يا تفسير پرداخته شده است.

دوگانگی یا یگانگی نفس و بدن از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز میان فلاسفه و روان‌شناسان است. فیزیکالیسم از رویکردهایی است که نفس را از نظر جوهری و وجودی قابل تقلیل به بدن می‌پندارد. با این حال، فیزیکالیسم ناتقلیل‌گرا، صفات و استعدادهای نفس را تقلیل‌ناپذیر به صفات اجزای بدن می‌شمرد. در نقطه مقابل، دوگانه‌انگاری جوهری، نه‌تنها صفات منسوب به نفس، بلکه موصوف به این صفات، یعنی خود نفس، را نیز تقلیل‌ناپذیر به بدن می‌داند. مورفی جانب فیزیکالیسم ناتقلیل‌گرا را تقویت می‌کند. وی تبیین‌های برخاسته از علوم تجربی جدید، به‌ویژه عصب‌شناسی را نقطه اتکایی قوی برای این رویکرد می‌شمرد و نیازی به پذیرش جوهری فرامادی نمی‌بیند و استدلال‌های آنها را به دلیل اتکا بر شهود ناتمام می‌داند. وی «علیت از بالا» و نگاه کل‌گرایانه به جنبه مادی آدمی را برای فهم حقیقت انسان ضروری می‌داند. این مقاله دوگانه‌انگاری و فیزیکالیسم ناتقلیل‌گرا را مقایسه و میان آنها داوری می‌کند. داده‌های علوم تجربی با خوانش صحیح از دوگانه‌انگاری کاملاً سازگار است. بدون اتکا بر شهود نمی‌توان در عرصه خودشناسی و انسان‌شناسی وارد شد. می‌توان دوگانه‌انگاری را با استدلالی فلسفی پایه‌ریزی کرد که بر گزاره‌های شهودی همه‌فهم و انکارناپذیر مبتنی باشد. علیت از بالا نیز اگر به‌خوبی تبیین شود، دوگانه‌انگاری را نشان می‌دهد.

یکی از فرضیاتی که به تازگی برخی نویسندگان مطرح کرده اند، رؤیاانگاری وحی قرآنی و جای گزین کردن «تفسیر قران» با «تعبیر قرآن» است. در این فرضیه وحی مصداقی از رؤیا شمرده می شود و درنتیجه فهم محتوای آن تنها با خواب گزاری میسر است. به ادعای دکتر عبدالکریم سروش این فرضیه از شواهد درون متنی و تاریخی کافی برخوردار است. مقاله پیش رو به بررسی و نقد ادله و شواهد این فرضیه می پردازد و با نگاهی پدیدارشناختی، مراجعه به خود وحی و حالات و سخنان دریافت کننده وحی و نزدیک ترین افراد به وی را معیاری برای قضاوت در این باره قرار می دهد. این نوشتار، ادلة وی برای نفی ارتباط کلامی بین خالق و مخلوق در وحی را کانون مناقشه قرار می دهد و در ادامه شواهد تحقق وحی در حالت بیداری را ارائه می کند. در خاتمه بحث اثبات می شود که وحی حتی اگر در رؤیا هم باشد، نیاز به تعبیر و خواب گزاری ندارد. در این نوشتار روش مطالعه، کتابخانه ای و روش تحقیق، تحلیلی نقدی است.

«معناشناسي»، از علوم نوپا در دنياي غرب است كه از زيرشاخه‌هاي زبان‌شناسي به شمار مي‌آيد و به دنبال فهم بهتر معناي سخن است. اين علم در پي كشف سازوكارهاي معنا با روشي علمي‌است. يكي از اين نگاه‌هاي نو و كارآمد، نگاه معناشناسانة قرآن‌پژوه ژاپني، توشيهيكو ايزوتسو، است. وي با به‌كارگيري معناشناسي قومي‌در متن قرآن، عملاً گونه‌اي از تفسير «قرآن به قرآن» را عرضه كرده است. با اين حال، ديدگاه وي دچار كاستي‌ها و ابهاماتي است. در واقع، وي تنها گام‌هاي اوليه را آغاز كرد و اكنون لازم است قدم‌هاي بعدي و تكميلي طي شود. مقالة حاضر با روش «تحليلي ـ توصيفي» درصدد رفع نقاط ابهام اين فرضيه و بسط و تكميل آن است تا با رسيدن به يك معناشناسي تكامل يافته، بيشتر و دقيق‌تر تفسير قرآن را ياري كند. نوشتار پيش رو پس از پيرايش مباني معناشناسي قومي‌، از دو عنصر «نسبيت زباني» و «ترجمه‌ناپذيري» به مباحث «روش‌شناختي» مي‌پردازد. ايزوتسو از تأثير جهان‌بيني متكلم در فهم معناي واژگان سخن گفته است. در ادامه، نشان مي‌دهد كه مي‌توان جهان‌بيني متكلم را به پنج ساحت تقسيم كرد تا تعامل جهان‌بيني و زبان بهتر و دقيق‌تر فهم شود. در مجموع، مي‌توان گفت: توجه به پنج جهان‌بيني قرآني را بايد در فهم واژگان اين كتاب دخيل دانست: جهان‌بيني تصديقي در عرض معناي واژه؛ جهان‌بيني تصديقي در طول معناي واژه؛ جهان‌بيني ترسيمي؛ جهان‌بيني تصوري؛ و جهان‌بيني لفظي.

تربیت دارای ساحت های گوناگون شناختی، عاطفی و رفتاری است. یکی از ابعاد شناختی، ناظر به معارف اعتقادی است. «اعتقاد یا باور»، شناخت تثبیت شده ای است که می تواند بیش از شناخت سطحی، عواطف و رفتارهای فرد را تحت تأثیر قرار دهد. برداشتن چه گام هایی در مسیر تقویت باور به توحید ضروری است؟ این هدف می تواند با روش های شناختی یا عاطفی محقق شود. این مقاله با روش «کتاب خانه ای» و با تمرکز بر راهکارهای انگیزشی و با نگاه به قرآن و روایات، در پی تربیت باورهای توحیدی است. چگونه مربّی می تواند متربّی را به اعتقاد توحیدی علاقه مند سازد؟ کدام موانع گرایشی متربّی را از خداباوری و یگانه انگاری خالق هستی بازمی دارد؟ بر اساس این تحقیق، برای ایجاد انگیزۀ خداباوری، افزون بر به کارگیری روش های انگیزشی، و موانع گرایشی اعتقاد به خدا نیز باید برطرف شود. در گام اول، با طرح ایدۀ احتمال و محتمل و نیز محبوب سازی خدای متعال قابل تحقق است. رفع موانعی همچون فرار از عیوب خود، حالت دفاعی و جدلی گرفتن متربّی، و میل به ثبات عقیدتی، برای گام دوم ضروری است.