جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش درصدد بررسی و تحلیل (( عزت و ذلت )) از دیدگاه قرآن کریم و روایات است در فصل اول این پژوهش پس از مقدمه ای برموضوع تحقیق ، مسأله نیاز جامع به شناخت عزت وذلت و نیز ابعاد مختلف موضوع از قبیل : حقیقت عزت ، صاحبان عزت ، سرچشمه عزت ، عوامل مؤثر در عزت انسان و. . . تبین شده ، سپس بر ضرورت و اهمیت تحقیق پرداخته شده ، به همین منظور پرسشهای تحقیقی ذیل مطرح شده است : 1- مفهوم عزّت و ذّلت از دیدگاه قرآن کریم چیست ؟ 2- حقیقت عزت ، صاحبان عزّت ، سرچشمه عزت چه کسانی هستند ؟ 3- عوامل مؤثر در عزّت انسان از دیدگاه قرآن کریم کدامند ؟ 4- عوامل مؤثر در ذلّت انسان از دیدگاه قرآن کریم کدامند ؟ در فصل دوم تعدادی از متون تحقیقاتی مرتبط با موضوع از قبیل : کتاب دایره المعارف اخلاق قرآنی (( اثر احمد شرباصی مصری )) ، کتاب دولت آفتاب اثر ( مصطفی دلشاد تهرانی ، کتاب عزّت قرآنی و افتخار حسینی اثر (حسین اویسی ) کتاب پایه های اساسی ساختار شخصیت انسان در تعلیم و تربیت اثر (رضا فرهادیان ) ، کتاب اخلاق در قرآن اثر ( آیات اله مکارم شیرازی ) بعنوان پیشنة بحث مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل سوم : با توجه به ماهیت و اهداف موضوع روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب گردیده است . فصل چهارم : شامل چهار بخش است . که در بخش اول به معنا ومفهوم عزّت و ذلّت با توجه به کاربرد این دو واژه در آیات پرداخته شده و در بخش دوم حقیقت عزّت ، صاحبان عزت و سرچشمه عزت مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم عوامل مؤثر در عزّت انسان از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم عوامل مؤثر در عزّت انسان از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته. و در بخش چهارم عوامل مؤثر در ذلّت انسان از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته است . فصل پنجم : پس از بحث و بررسی موضوع نتایج ذیل حاصل گردید : 1- عزّت در حقیقت نوعی حالت شکست ناپذیری در انسان که مانع مغلوب شدن او می شود و ذلّت یعنی خواری و نوعی شکست پذیری که مانع مغلوب ششدن در انسان نمی شود دو انسان دچار نوعی حقارت نفس می گردد . 2- حقیقت عزت که در واقع نوعی قدرت درونی و توانایی در انسان است ، که او را از خصوص و تسلیم شدن در برابر طاغیان و یاغیان باز می دارد . 3- عوامل مؤثر در عزّت انسان ، عواملی نظیر : عبادت و بندگی ، جهاد ، تقوا و . . . می باشند . 4- عوامل مؤثر در ذلّت انسان ، عواملی نظیر : طغیان شرکشی ، راحت طلبی ، نفاق و . . . می باشند . محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی چون کمبود منابع مستقل که به تحلیل و بررسی عزّت و ذلّت پرداخته باشند روبه رو بوده است و پیشنهاد می گردد در این زمینه ، تحقیقات جزئی تری در مورد دو واژه عزّت و ذلّت بطور جداگانه و سیمای معزّین انجام گیرد .

موضوع این پژوهش «عبرت آموزی از دیدگاه قرآن و حدیت» می باشد و بر آن است که این مساله مهم را با استفاده از آیات ،کتب معتبر حدیثی ،تفاسیر؛و دیدگاه صاحبنظران مورد تحلیل قرار دهد. این پژوهش برای رسیدن به هدف اصلی خود، اهداف ویژه ای را بصورت زیر طراحی نموده و آنها را در قالب سوال مطرح نموده است: 1- بررسی مفهوم عبرت 2-آشنایی با اهل عبرت 3- آشنایی با منابع عبرت4- آشنایی با پیامدهای عبرت با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود ،روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب و با استفاده از فن فیش برداری مطالب جمع آوری گردیده است. پس از تحلیل و بررسی مطالب در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل گردیده است : «عبرت» در لغت به معنای «عبور کردن» و «ازحالتی به حالت دیگر رسیدن و عبور کردن» است و حالتی است که در اثر برخورد با امور ظاهری و مشهود، برای انسان پدید می آید و به معرفتی باطنی و غیر مشهود منتهی می شود. منابع عمده عبرت عبارتند از : 1- دنیا 2- تاریخ 3- سرگذشت گذشتگان 4- شگفتیهای خلقت5- تجربه اولیه انسان ٬ به خاطر تشابه زندگی انسانها و اقوام وملل مختلف با یکدیگر هرکدام از گزینه های بالا می تواند منبعی موثق برای انسان به شمار بیاید. در بررسی آیات و روایات افراد زیر اهل عبرت به حساب می آمدند : 1- متقین 2- خاشعین3-مبصرین 4- صابرین 5-هوشمندان 6-خردمندان 7- شنوندگان 8- مؤمنین که خداوند بعد از نام بردن اهل عبرت سرگذشتها و حوادث تاریخ را ، همه برای پند گرفتن این گروه می داند ، البته در جاهای دیگر از قرآن اهل عبرت را بسط می دهد و کل انسان را واجد عبرت پذیری می داند در کنکاشی که در آیات و روایات شد به آثار تربیتی و اخلاقی عبرت پرداخته ایم که عبارتند از: 1- کسب تجربه 2- بازداری از خطا و گناه 3- بصیرت 4- چراغی برای راه آینده 5- یافتن راه صحیح 6- هشدار دهندگی مهمترین مشکل و محدودیتی که این پژوهش با آن مواجه بود، کمبود منابع در محل سکونت و در نتیجه عدم امکان بررسی عمیق و همه جانبه موضوع بود و پیشنهاد می گردد، پژوهشگران علاقمند هر یک از اهداف ویژه این تحقیق را در یک پژوهش مستقل مورد بررسی قرار دهند.

این تحقیق بر آن است تا با مراجعه به آیات نورانی و دیگر منابع معتبر اسلامی « طاعت از دیدگاه قرآن » را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسئله استناد به آیات قرآن ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده و برای رسیدن به هدف های تحقیق اهداف ویژه زیر طراحی شده است : بررسی معنای لغوی و اصطلاحی طاعت ، انواع طاعت از دیدگاه قرآن ، آثار طاعت ، ویژگی های طاعت برای رسیدن به اهداف مذکور سئوالات زیر طرح شده است : 1.معنا ومفهوم لغوی و اصطلاحی طاعت چیست ؟ 2.انواع طاعت ، کدامند ؟ 3. ویژگی های طاعت کدامند ؟ 4.آثار و پیامدهای طاعت کدامند ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده است . پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل به دست آمده است . طاعت ، یعنی فرمانبرداری و بندگی کردن از یک مقام برتر ، که این فرمانبرداری از روی اراده ، رأی و اختیار فرد انجام می گیرد که شخص در زمان طاعت از مقام خاص ، آن مقام را به بزرگی یاد می نماید . حال ممکن است این فرمانبرداری از حق باشد و یا از مقامی غیر حق . طاعت از حق یعنی اطاعت از خداوند که همان طاعت برتر و برگزیده است . که به حق ستایش و فرمانبرداری و گردن نهادن در راه دستورات او بالاترین نعمت برای انسانها می باشد . غیر از اطاعت از حق ، طاعت کسانی هم که خداوند به طاعتشان دستور داده ، واجب و لازم است . طاعت از پیامبر (ص) و اولی الامر که در آیات زیادی به این امر اشاره شده است . صریح ترین آیه که به طاعت خدا ، پیامبر و اولی الامر اشاره دارد ، « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ ... » : [ نساء /59 ] ( ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید... ) و غیر از اطاعت این مقامات ، طاعت از ولایت فقیه (رهبر ) هم لازم و ضروری است چون در زمان غیبت حضرت مهدی (عج ) و بعد از امامان و پیامبران ، برقراری حکومت اسلامی و ایجاد عدل و داد به عهده این مقام است که حکومتش براساس فرمایشات پیامبر و براساس حکومت عدل علی باشد که در این صورت طاعتش واجب است . همچنین طاعت از پدر و مادر هم بسیار سفارش شده است در حالی که نیکی به پدر و مادر در ردیف شکر نعمات الهی قرار گرفته و در بسیاری از روایات ( که در صفحات بعدی مفصلاً بحث خواهد شد ) طاعت از پدر و مادر سفارش شده حتی اگر کافر باشند . فقط در یک مورد سرپیچی از حکم آنها جایز است و آن زمانی است که پدر و مادر ، فرزند را به راهی غیر از راه حق و خدا هدایت کنند ، در این صورت سرپیچی از دستور آنها واجب است البته باز در این جا باید با نرمی و گفتار نیکو آنها را راضی کرد . همچنین بعضی از افراد با فریب شیطان و مکائد او از راه حق دور می شوند که در این صورت فرد به نوعی طاعت از شیطان و دستورات او را می نماید . همچنین در مورد آثار اطاعت از راه حق ( خدا و پیامبر (ص) ) به آثار زیادی اشاره شده است که می توان همه ی آنها را در رسیدن انسان به سعادت و خوشبختی که همان لقاء الله یا رسیدن به بهشت خلاصه کرد . همچنین در مورد ویژگی های طاعت که طاعت باید از روی حبّ باشد ، طاعت باید از روی بینش و آگاهی باشد و همچنین طاعت از روی صبر و استقامت و شکیبایی صحبت به میان آمده است .

هدف از انجام این پروژه آن است که با تفکر و تعمق در انوار نورانی قرآن و سایر منابع معتبر اسلامی ، موجبات آشنایی با شیوه های صحیح مبارزه با مفاسد اجتماعی که اهمیت آشنایی با این شیوه ها به علت شیوع مفاسد در روزگار کنونی دو چندان شده ، مورد بررسی قرار گیرد . در فصل اول تحقیق ضمن طرح پرسش های زیر به ضرورت و اهمیت این مسأله و هدف از آشنایی با شیوه های مبارزه بیان شده است . 1- کلیاتی پیرامون فساد از دیدگاه قرآن : - معنا و مفهوم فساد از دیدگاه قرآن چه می باشد ؟ - انواع مفاسد اجتماعی به طور کلی کدامند ؟ - اهمیت مبارزه با مفاسد اجتماعی چیست ؟ 2- شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی کدامند ؟ 3- گروه های مفسدین از دیدگاه قرآن کدامند ؟ در فصل دوم ، مرور مطالعاتی که به مبنای نظری موضوع و نقد وبررسی تعدادی از آثارکتب مرتبط با آن از قبیل " الگوی برتر " اثر محمد رضا تویسرکانی و " سیمای عدالت در قرآن و حدیث " اثر حجه الاسلام رمضان فؤادیان و اندیشه ی اصلاحی در نهضت های اسلامی نوشته ی محمد جواد صاحبی ، تا در راستای پیشینه و زمینه ی مذکور ، تحقیق حاضر شکل گیرد در فصل سوم با توجه به ماهیت و اهداف موضوع رسش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب گردید است . فصل چهارم که شامل سه بخش است که در بخش اول کلیاتی پیرامون فساد از دیدگاه قرآن و روایات ( مفهوم فساد ، انواع فساد ، اهمیت مبارزه با فساد ) مورد بررسی قرار گرفته است و در بخش دوم انواع شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی از دیدگاه قرآن و روایات بیان شده و در بخش سوم به بیان گروه های مفسدین از دیدگاه قرآن پرداخته شده است . فصل پنجم شامل نتیجه گیری ، محدودیت ها و پیشنهادات است و با فهرست آیات و منابع این تحقیق به پایان رسید . در انجام این پروژه به این نتیجه دست یافتیم که فساد نقیض گلمه ی صلاح می باشد و در فرهنگ لغات ، به طرق گوناگون این معنا بیان شده بود و فساد در اصطلاح به معنای تباهی و ویرانی می باشد . در ادامه ی تحقیق انواع فساد شامل : فسادهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و اخلاقی مورد بررسی قرار گرفت و سپس به بیان اهمیت مبارزه با مفاسد که به طور کلی عبارتند از داشتن جامعه ای سالم و به دور از هر گونه فساد و انحراف که در سیر ارتقای الهی گام بردارد ، پرداختیم . در آخر نیز به چهارمین سؤال تحقیق یعنی مهمترین شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی یعنی ؛ امر به معروف و نهی از منکر ، اجرای عدالت ، از بین بردن فقر ، اصلاح درون و آگاهی عمومی ( مبارزه با جهل و نادانی ) و برنامه ریزی ، اعتدال و میانه روی و تقوای الهی و عقلانیت پاسخ داده شد . در نهایت به بررسی گروه های مفسدین در قرآن یعنی ؛ فرعون ، سارقین ، اسرافکاران ، قوم هود ، قوم صالح ، قارون ، بنی اسرائیل ، قوم شعیب ، شورشگر علیه پیشوای عادل و پادشاه ، منافق و کسی که پیوند خویشاوندی را از میان ببرد و جادوگر مورد استناد قرار گرفت . یکی از محدودیت های این تحقیق و به عبارتی مهمترین آن این بود که زمینه ی انجام این پؤوهش بسیار گسترده و وسیع بود و نیاز به سالیان سال فعالیت های دقیق و علمی داشت . در پایان تحقیق پیشنهاداتی مطرح گردید که از جمله ی آن می توان به پرهیز از مبارزه ی سطحی و شعاری که نتیجه ای جز گسترش بیش از پیش فساد ندارد را نام برد .

این پژوهش در صدد آن است که نیازهای انسان را از دیدگاه قرآن کریم و روایات، ترسیم و تحلیل نماید و برای رسیدن به این هدف کلی، اهداف فرعی: اهمیت انسان شناسی، ویژگی های انسان شناسی اسلامی، مفهوم نیاز و انواع نیازهای انسان طراحی گردیده است. با توجه به موضوع و هدف پژوهش و همچنین امکانات موجود، روش تحقیق تحلیلی-توصیفی برای موضوع انتخاب و با استفاده از فن فیش برداری، مطالب جمع آوری گردید. پس از بررسی و تحلیل یافته های پژوهش نتایج ذیل حاصل گردید: با توجه به نقشی که انسان شناسی در خداشناسی، اعتقاد به نبوت، معاد، تعیین تکالیف و وظایف انسان، شناخت استعدادها و نیازهای او و تربیت و اخلاق دارد، با اهمیت تلقی گردید. انسان از دیدگاه اسلام موجودی جسمانی - روحانی است که با پایان دنیا جسم او از بین می رود ولی روح او به حیات جاودانی خود ادامه می دهد و در جهان آخرت از نتیجه اعمالش بهره مند می شود. انسان شناسی اسلامی دارای ویژگی های مهمی از قبیل جامعیت، همگانی بودن، تناسب با فطرت انسان، اتقان و استحکام و توجه به مبدأ و معاد است. از دیدگاه اسلام و قرآن نیاز به مجموعه عواملی اطلاق می شود که انسان در طول حیات مادی و معنوی خود به آن ها احتیاج دارد. از دیدگاه قرآن کریم نیازهای انسان دو دستة مادی و معنوی می باشند که مهمترین نیازهای مادی او عبارتند از: تغذیه، پوشاک، مسکن، نیاز جنسی، کار و ثروت، و مهمترین نیازهای معنوی او عبارتند از: عبادت، کمال طلبی، علم، تعلیم و تربیت، قانون، عدالت، آزادی، اجتماع، دین، امنیت، احترام، هدفمندی، محبت، زیبایی و میل به جاودانگی. مهمترین محدودیت این تحقیق این بود که هیچ کتاب تحلیلی و یا اختصاصی در زمینه مذکور وجود نداشت و در کتب مختلف اسلامی صرفاً به ذکر آیات و یا روایاتی در این زمینه و بدون هیچگونه تحلیل اکتفا شده است. پیشنهاد می شود نیازهای انسان بصورت تطبیقی از دیدگاه اسلام و روانشناسی مورد مطالعه قرار گیرد.

این پروژه تحقیقاتی با عنوان « روش های تربیتی انبیاء (ع) در قرآن کریم » در پی آن است که به بررسی روش های تربیتی که پیامبران بزرگ الهی در تربیت نسل ها در پیش گرفته اند ، بپردازد . با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود ، روش توصیفی – تحلیلی برای این پروژه انتخاب شده است . پروژه حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود ، اهداف جزئی زیر را طراحی نموده است : 1) آشنایی با معنا و مفهوم تربیت در قرآن کریم 2) آشنایی با ویژگی های تربیت اسلامی در قرآن کریم 3) آشنایی با ارکان نظام تربیتی اسلام در قرآن کریم 4) آشنایی با روش های تربیتی انبیا در قرآن کریم که پس از مطالعه و بررسی پیشینه تحقیق و تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل گردید : معنا و مفهوم تربیت از نظر اسلام عبارت است از فراهم آوردن زمینه های رشد و جنبه های مختلف عقلی ، اعتقادی ، اخلاقی ، روانی ، فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی و ارائه یراه درست اندیشیدن و نیکو زیستن به گونه ای که تمام استعدادها و قوه های نهفته در انسان به مرحله فعلیت برسد تا انسان بتواند به کمال مطلوب خود که همان رسیدن به قرب الهی است نایل شود .که این نوع از تربیت بسیار جامع و هماهنگ با فطرت انسان و متکی بر علم و یقین می باشد . لذا با توجه به تعریف تربیت می توان گفت که تربیت باید بر اساس دریافتی درست از استعدادهای شگفت انسان باشد و تا مقصد تربیت و سیر انسان به سوی این مقصد و عوامل موثر در این مسیر تربیتی شناخته نشود نمی توان به برنامه ای درست برای تربیت انسان دست یافت . و به منظور اجرای برنامه تربیت باید از اصول عملی بهره گرفت ولی چون خصوصیات و خلق و خوی بشر متفاوت اند ، پس باید روش های متغیر و متفاوتی را برگزید ، تا بتوان به اهداف متعالی نائل گردید . بدین جهت مهمترین روش های تربیتی انبیاء (ع) از قبیل : 1) روش الگویی 2) روش موعظه 3) روش قصه گویی 4) روش تشویق و تنبیه 5) روش تکریم شخصیت 6) روش انذار و تبشیر 7) روش جدل احسن ، با استفاده از آیات قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند . محقق در این پژوهش با محدویت هایی از قبیل کمبود منابع مستقل در این زمینه و همچنین منابعی که بخشی از مباحث خود را به موضوع هایی شبیه به این اختصاص داده اند یا کامل نیست و یا تکراری است . که پیشنهاد می شود هر یک از روش های تربیتی انبیاء بصورت جداگانه و عمیق مورد بررسی قرار گیرند .

هدف از انجام این پروژه آن است که با تفکر و تعمق در آیات نورانی وحی و استفاده از سایر منابع اسلامی موجبات آشنایی بیشتر و عمیق با معنا و مفهوم، ویژگی های گفتار مؤثر فراهم آید. در فصل اول، ضمن طرح پرسش های ذیل مسأله بودن موضوع و اهمیت آن از جهت اخلاقی و اجتماعی تحلیل شده است: 1- معنا و مفهوم گفتار مؤثر از دیدگاه قرآن کریم چیست؟ 2- ویژگی های گفتار مؤثر از دیدگاه قرآن کریم چیست؟ 3- آثار گفتار مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم کدامند؟ در فصل دوم، مرور مطالعاتی که به مبنای نظری موضوع و نقد و بررسی تعدادی از آثار کتب مرتبط با آن از قبیل «اخلاق و تربیت اسلامی» اثر حسن حسن منفرد و «علم اخلاق اسلامی» تألیف عالم ربانی علامه مولی مهدی نراقی و «اخلاق حسنه» تألیف حکیم بزرگوار و محدث کبیر ملامحسن فیض کاشانی، پرداخته شده تا در راستای پیشینه و زمینه مذکور تحقیق حاضر شکل گیرد. در فصل سوم، با توجه به ماهیت و اهداف موضوع روش تحقیق توصیفی-تحلیلی برای موضوع انتخاب گردیده است. فصل چهارم، شامل سه بخش است که در بخش اول به معنا و مفهوم گفتار با توجه به کاربرد این واژه در آیات پرداخته شده، در بخش دوم، 26 ویژگی از مهمترین ویژگی های گفتار مؤثر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. فصل پنجم شامل نتیجه گیری، محدودیت ها و پیشنهادات می باشد که در بحث نتیجه گیری به طور خلاصه به این نتیجه رسیدیم: 1- که گفتار یا قول در قرآن کریم یا به معنای سخن معمول و متداول می باشد و یا به معنای قول خدا که یا بوسیلة خلق صوت است مثل صدایی که از درخت به موسی رسید و یا به وسیلة فهماندن مطلب و الهام وحی است و یا اراده که با قول تعبیر آید و یا اینکه به معنای قول نفسی و باطنی می باشد و یکی از فضائل اخلاقی-اجتماعی است که بسیار مورد توجه قرآن کریم توصیة ائمه اطهار (ع) قرار گرفته است. و به این نتیجه رسیدیم که: 2- به طور کلی شرایط و خصوصیات یک خطابه یا سخنرانی عبارتند از اینکه: الف) خطابه باید به زیور فصاحت و زیبایی و دل آرایی و جذابیت معانی و مفاهیم آراسته باشد تا مخاطبین را جلب و جذب کند. ب) روحیه خطیب، باید روحیه سالم و خیر خواهانه بود و مطالب خود را به منظور خیر و صلاح و تعالی مستمعین ارائه کند. ج) روان شناسی مخاطبین و القای مطالب به صورت آسان و قابل فهم ویژگی دیگری است که از دقت در روایات پیشوایان بزرگوار به عنوان شرط لازم و سبب موفقیت برای خطیب به دست می آوریم. د) انسجام و ارتباط لفظ و معنی، در مقدمه چینی، ارائه مطالب و نتیجه گیری. ه) هدفدار بودن خطابه و) پرهیز از صرف نقل منقولات و بیان حکایات و ذکر روایات و این نتیجه به دست می آید 3- که در صورت گفتار مؤثر آثار فردی و اجتماعی فراوانی بر زندگی انسان دارد که از جمله آن ها یکی افزایش رزق و روزی و دیگری آمرزش گناهان و به تأخیر افتادن مرگ است و موجبات سعادت دنیوی و اخروی او را فراهم می سازد و از جملة محدودیت های پژوهش وسیع بودن موضوع پژوهش و محدودة گستردة آن می باشد و پیشنهاد می گردد و محققان گرامی در یک تحقیق اختصاصی به راه ها و شیوه های گفتار مؤثر و مفید در جامعه بپردازند و موانع گفتار مؤثر را مورد بررسی قرار دهند. حضرت سلیمان ( ع ) از جمله پیامبرانی بود که از موهبت های ویژه ای از جمله علم و دانش و حکمت ، علم منطق الطیر و حشرات برخوردار بود و باد نیز به فرمان او بوده است یکی از نمونه ها حشمت انگشتری اوست که اسم اعظم بر آن نقش بسته بود و در قرآن مجید به آن اشاره نشده است . در زمان حضرت سلیمان ( ع ) ملکه سبا ( بلقیس ) زندگی می کرد این قوم آفتاب را به جای خداوند می پرستیدند و حضرت سلیمان که بوسیله هدهد از این ماجرا باخبر شد با توجه به علم و حکمت خود توانست ملکه سبا را به دین توحید آورد و تسلیم فرمان الهی شود . محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی چون : تکراری بودن مطالب طرح شده در کتابهای مختلف و نبودن مطالب تحلیلی کافی در منابع روبرو بوده است و پیشنهاد می گردد در این زمینه بیشتر از کتب تفسیری استفاده گردد .

این پژوهش بر آن است تا با مراجعه به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به بررسی خواب و رؤیا بپردازد . پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، اهداف ویژه ای شامل: مفهوم شناسی خواب و رؤیا، اقسام آن، حجیت رؤیا و تعبیر آن، آداب خواب و فوائد خواب ورؤیا را به عنوان اهداف جزئی طرح و انتخاب نموده است . با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات تحقیق، روش تحقیق توصیفی تحلیلی، برای موضوع انتخاب و پس از تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم، نتایج ذیل حاصل شد: خواب، حالتی است که بواسطه ی بالا رفتن بخار رطوبتها در پی سستی اعصاب مغز، حیوان را فرا می گیرد و در نتیجه حواس او را از کار باز می دارد. رؤیا، عبارتست از آنچه که یک انسان خواب رفته، در عالم خواب مشاهده می کند . خواب شامل خواب طبیعی و مصنوعی می باشد که خواب طبیعی پدیده ی رؤیا را به همراه دارد. رؤیا نیز خود دارای اقسامی است. رؤیا از دیدگاه قرآن و روایات شامل رؤیاهای صادقه و کاذبه است و از حیث منشأ دارای چنین اقسامی است: 1 غیبی 2 شیطانی 3 ارضائی 4 حکایی 5 مزاجی 6 ذهنی7 حسی 8 رفتاری 9 رجعی 10 تسخیری. و در نهایت می توان رؤیا را از حیث محتوی شامل رؤیاهای صریح، نیمه صریح و غیر صریح دانست . در بررسی رؤیا از حیث حجیت، حجیت رؤیای انبیاء و معصومین علیهم السلام به طور مطلق اثبات گردید و رؤیای افراد عادی فاقد حجیت دانسته شد . تعبیر رؤیا، تفاوت آن با تأویل، اکتسابی نبودن علم تعبیر از عناوینی است که در بخش تعبیر مورد توجه واقع گشته، همچنین در این بخش عوامل تأثیر گذار بر رؤیا و تعبیر آن بدین شرح مورد بررسی قرار گرفت: 1 علم و دانش 2 ایمان و تقوی 3 رفتار و عملکرد 4 صفات نفسانی 5 قصد و نیت 6 القائات شیطانی 7 مزاج 8 غذا 9 بیماری 10 وضعیت محیط 11 زمان 12 مشغولیت ذهنی 13 بلوغ. از دیگر مسائل مورد بحث در این قسمت، نقش تعبیر در تأویل رؤیا و شرایط معبر نظیر: 1 تهذیب 2 حفظ اصول 3 ترکیب و تألیف اصول 4 پرهیز از دخالت دادن رأی خود در تعبیر 5 آگاهی از علم زجر و فال می باشد . علاوه بر مطالب مذکور، وجوهی نیز برای تعبیر تحت عناوین: 1 تعبیر به قرآن 2 عبیر به روایت 3 تعبیر به امثال 4 تعبیر به معانی و رموز 5 تعبیر به ضد 6 تعبیر به لفظ و واژه 7 تعبیر به اسامی 8 تعبیر به مشابه 9 تعبیر به صفت ذکر شده است . عنوان پایانی تعبیر، مهلت تعبیر رؤیاست . پس از آشنایی با تعبیر به ذکر مطالبی پیرامون آداب خواب پرداخته شده است. این مطالب عبارتند از: پر خوابی، کم خوابی، مکان خواب، زمان خواب که مشتمل بر زمان های مناسب و نا مناسب برای خواب می باشد. طهارت و نظافت، قرائت قرآن و ادعیه، رسیدگی به اعمال روز، نحوه ی خوابیدن و دعا به هنگام برخاستن از خواب، از دیگر آداب خواب می باشند. آخرین مبحث مورد تحلیل در این پروژه، فوائد خواب و رؤیا می باشد که عبارتند از: 1 اثبات وجود روح، تجرد و بقای آن 2 امکان ثواب و عقاب در عالم برزخ 3 بر حق بودن معاد و قیامت 4 درک بهتر مرگ 5 امکان طول عمر 6 دریافت وحی 7 خبر از آینده و پرده برداشتن از غیب 8 امتحان و آزمایش 9 ارشاد و هدایت الهی 10 ارائه پیام و راهنمایی 11 توفیق الهی 12 تعلیم و آموزش 13 ایجاد تحولات مثبت و سازنده در رفتار و کردار انسان 14 بخشش گناهان مؤمن 15 عقوبت جنایتکاران 16 بشارتی از جانب خداوند 17 پی بردن به شخصیت درونی 18 استراحت و تجدید قوا 19 ارضاء خواسته ها و آرامش روحی و روانی 20 درمان بیماری های روحی و روانی 21 جلوگیری از اختلالات عصبی و روانی 22 ساماندهی و طبقه بندی اطلاعات دریافتی روز . محقق در این پروژه با محدودیت هایی چون نداشتن زمان کافی برای بررسی عمیق مطالب و نداشتن تخصص در برخی از علوم مرتبط با این تحقیق، نظیر علم فلسفه و همچنین تکرار مطالب واحد در کتب مختلف و بررسی مسائل سطحی در آن ها، روبرو بوده است . در پایان پیشنهاد می گردد پژوهشگران به بررسی عمیق تر نقش روح در تحقق رؤیا و عوالم سیر روح در هنگام وقوع رؤیا بپردازند، که البته این امر نیازمند سطح علمی بالاتری است .

این پروژه ی تحقیقاتی در صدد بررسی و مطالعه " معرفت و موانع آن در قرآن کریم " است و برای رسیدن به هدف مذکور ، اهداف جزئی و ویژه ای شامل : 1- مفهوم 2- اهمیت و ارزش 3- منابع 4- موانع معرفت ، طراحی و مطرح گردید . بر اساس ویژگی ها ، اهداف و ماهیت تحقیق ، روش تحقیق ، توصیفی _ تحلیلی برای موضوع انتخاب و با استفاده از فن فیش برداری به گردآوری مطالب پرداخته شد . پس از تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم ، نتایج ذیل حاصل گردید : معرفت در لغت به معنای ادراک چیزی بنا بر حقیقت ، شناخت ، آگاهی ، اطلاعات و شناخت درست و کامل یک چیز می باشد . در اصطلاح ، علم یا دانشی که انسان برای پی بردن به هویت یک شیء از راههای گوناگون کسب می کند ، معرفت یا شناخت نسبت به آن شیء نامیده می شود . در اهمیت معرفت باید گفت که قرآن با انواع بیانات صریح ، ظاهر و کنایی پیروان خود را به فراگیری علم و دانش و شناخت راههای هستی و اسرار عالم آفرینش دعوت می کند و نیز معرفت سرچشمه ایمان ، هدف آفرینش ، هدف معراج پیامبر و شرط اصلی مدیریت و رهبری عنوان شده است . عقل ، احساس و تجربه ، وحی ، شعور قلبی و مکاشفه ، فطرت و وجدان و شعور باطن از منابع معرفت به شمار می آیند . موانع معرفت نیز به دو دسته صفات و اعمال تقسیم می شود : هوای نفس و تمایلات نفسانی ، حب دنیا ، کبر و غرور ، جهل و غفلت ، نفاق ، تعصب و لجاجت و تقلید کورکورانه از موانع صفاتی معرفت می باشند . گناهان ، دروغ و کفر نیز از موانع اعمالی معرفت به شمار می آیند . گستردگی موضوع پژوهش و همزمانی انجام آن با دیگر واحدهای درسی از محدودیت های آن بوده و پیشنهاد می گردد هر یک از ابعاد این پژوهش ، به صورت تطبیقی با نظریات مکاتب مختلف مطالعه شود .

این تحقیق به دنبال آن است که با توجه به آیات قرآن کریم به بررسی و مطالعه حسنات و سیئات بپردازد . و برای رسیدن به هدف اصلی تحقیق اهداف ویژه ای شامل معنا و مفهوم « حسنه » ، « سیئه » مصادیق حسنات و سیئات ویژگی ها و راه های کسب و ترویج آنها مطرح شده است . برای رسیدن به اهداف جزئی پژوهش سؤالاتی به شرح ذیل طرح گردیده است : 1- معنا و مفهوم حسنه و سیئه چیست ؟ 2- مصادیق حسنات کدامند ؟ 3- مصادیق سیئات کدامند ؟ 4- آثار حسنات و سیئات چیست ؟ 5- راه های کسب حسنات و حذف سیئات چیست ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود از روش توصیفی تحلیلی برای انجام این پژوهش استفاده گردیده ، فن کتابخانه ای و فیش برداری به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات به کار گرفته شده است . پس از گردآوری و تجزیه و تحلیل موارد ، نتایج زیر به دست می آید : 1- حسنه از مادة حُسْن به معنی هر گونه نیکی و زیبایی و خوبی است . و نیز کلمة حُسْن عبارت از هر چیزی که بهجت آورد و انسان به سوی آن رغبت کند . وسیئه از مادة سُوء به معنی هر چیزی که انسان را از امور دنیوی و حالات نفسانی و بدنی و همچنین به خاطر از دست رفتن مال و جاه و از دست رفتن دوست اندوهگین و پنج غمگین سازد . مفاهیم سوء بسیار است از جمله : 1- مطلق بدی و زشتی 2- شدت و سختی 3- گناه ، خطا و منکر 4- زشت و قبیح و ناپسند 5- قتل ، اتفاق بد 6- ضرر ، بدی ، ناگوار ، غم و اندوه 7- خیانت ، عمل زشت (زنا) 8- هلاکت ، بلا 9- عذاب ، عقوبت 10- آفت ، پیسی و برص که در بخش مفهوم شناسی به طور مفصل به این سؤال پاسخ داده خواهد شد . 2- آشنایی با مصادیق حسنات از جمله : اخلاص ، شکرگزاری ، احسان و ... حاصل می شود . 3- آشنایی با مصادیق سیئات از قبیل پیروی از هوای نفس ، کبر و خودپسندی ، حسد ، شراب ، یأس و ... بدست می آید . 4- آشنایی با آثار حسنات و سیئات به دست می آید . 5- آشنایی با راه های کسب حسنات و حذف سیئات حاصل می شود . مهمترین مشکلی که تحقیق در فرآیند انجام خود با آن روبرو بود عدم دسترسی به مراکز پژوهشی و کتابخانه ای معتبر و مجهز در محل سکونت و تکراری بودن مطالب منابع در زمینه موضوع بود . پیشنهاد می شود که محققین در انجام پژوهشهای آتی ، به بررسی تحلیلی ، مصادیق حسنات و سیئات بپردازند . کلید واژه ها : حسنات ، سیئات ، حسنات و سیئات ، حسنات در قرآن ، سیئات در قرآن .