جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هستی ‏نگاری موضوعی مورد پژوهش در حوزه هوش مصنوعی، مهندسی دانش، وب معنایی و تعامل پذیری نظام های دانش بنیان جهت بهبود معنای داده ها است. اگرچه امروزه هستی‏ نگاری در ابعاد و حوزه های موضوعی مختلفی در حال تکوین است اما برخی از حوزه ها نتوانسته‌اند از مهندسی هستی ‏نگاری آن‌چنان که باید بهره جویند. حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی متجلی شده در منابع الکترونیکی موجود به زبان فارسی، یکی از این حوزه ها است که با مهندسی هستی‏ نگاری می‌تواند با قدرت بیشتر و کمترین ناهمگونی در دنیای محاسباتی و هوشمند حضور داشته باشد و درک اشتراکی متخصصان حوزه از دانش حوزه توسط مفاهیم و روابط بین آن‏ها را تبیین کند. برای این منظور لازم است که ساختار مفهومی حوزه در قالب یک هستی‏ نگاری ارائه شود تا بتوان با استفاده از آن در قالب ابزاری معناشناختی، روابط عمیق‌تر بین مفاهیم حوزه را نشان داد. بنابراین این پژوهش با رویکرد هستی‌‏نگاشتی در نظر دارد ساختار مفهومی حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی را ارائه دهد. متناسب با هدف پژوهش و رویکرد میانی مدل سازی هستی‏ نگاری از روش مث آنتالوجی استفاده شده است. بر اساس مراحل این روش شناسی ساختار تاکسونومی آن از رده بندی ده‌دهی دیویی اقتباس و برای استخراج فرهنگ لغت از متون و مدخل‏ های «دائرۃ‎‏المعارف کتابداری و اطلاع‏ رسانی» استفاده شد. از نسخه 5 بتای نرم‏ افزار پروتِژه براى رسمی سازی، استخراج ساختار مفهومی و رمزگذاری هستی‏ نگاری استفاده و همه عناصر هستی‏‏ نگاری اعم از عناصر لغوی، مفاهیم و روابط بین آن‌ها در نرم‏افزار تعریف شد. طی فرایند ساخت این هستی‏ نگاری، خروجی های نرم‌افزار مورد ارزیابی متخصصان حوزه قرار گرفت. پس از شناسایی مفاهیم پایه و روابط بین این مفاهیم از حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به ارائه ساختار مفهومی بر اساس یافته های دو مرحله قبل با رویکرد هستی ‏نگاشتی پرداخته شد. بر این اساس پس از توافق متخصصان بر روی هستی‏ نگاری، این مصنوع به عنوان یافته اصلی پژوهش متشکل از 394 کلاس با مجموع 224 نوع رابطه، 5633 نمونه مستقر در کلاس ها و 26490 اصل موضوعی برگرفته از دائرۃ‌المعارف کتابداری و اطلاع رسانی ارائه و در قالب چند گراف مصورسازی شده است. نتایج ارزیابی نشان داد که اگرچه هستی‏ نگاری از صحت صد در صدی برخوردار نیست ولی در سطح معناداری 0/0005 از صحت کلی و همچنین صحت اجزای مختلف برخوردار است. پس از ارائه هستی‏ نگاری اولیه و ارزیابی آن، ایرادات حاصل از ارزیابی تصحیح و یک نسخه هستی‏ نگاری نهایی از پژوهش حاصل شد. نتیجه این هستی‌نگاری ارائه ساختاری مفهومی متشکل از مفاهیم به صورتی صریح در قالبی رسمی است. با به‌کارگیری این هستی‌نگاری در نظام‌های دانش‌بنیان می‌توان در رفع ایرادهای احتمالی موجود در سطح معنایی داده های برخی از زمینه‌های مرتبط با حوزه از جمله بهبود نظام‌های بازیابی، فرایندهای خودکار استدلال، طراحی نظام‌های هوشمند و مهندسی دانش اقدام کرد.

هدف این پژوهش ترسیم و تحلیل شبکه‌ی مفهومی و هستی‌شناسی ساختار دانش حوزه‌ی علم‌سنجی ایران و نیز مدل-سازی مفهومی دانش این حوزه به‌منظور استخراج شبکه‌ی مفهومی و یادگیری ساخت هستی‌شناسی از طریق بروندادهای علمی پژوهشگران داخلی است. روش پژوهش تحلیل‌هم‌واژگانی است. جامعه‌ی پژوهش حاضر کلیه‌ی برون‌دادهای تولید شده‌ی پژوهشگران ایرانی در قالب کتاب‌ها، مقاله‌ها، پایان‏نامه‏های تحصیلی و طرح‌های پژوهشی حوزه‌ی علم‌سنجی در داخل و خارج از ایران، اعم از چاپی و الکترونیکی به زبان فارسی و زبان‌ انگلیسی از بدو پیدایش این حوزه در سال-های1361 تا 1393 است.