جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اگرچه تعدد برداشت و تنوع تفسير، همواره در زندگي بشر وجود داشته، اما گونه خاصي از آن که با عنوان هرمنوتيک ياد مي‌شود، پس از رنسانس در جهان غرب پديد آمد. خاستگاه گرايش به قرائت‌هاي مختلف در غرب را مي‌توان در سه محور اصلي ناسازگاري کتاب مقدس با اکتشافات علمي، اختلافات مذهبي، و تعارض عقل با آموزه‌هاي دين مسيحيت بررسي نمود. اين عوامل و زمينه‌ها اگرچه در کشورهاي شرق و مسلمان، مشاهده نمي‌شود اما عوامل ديگري مانند انگيزه‌هاي سياسي و رواني، اختلاف قرائات، وجود آيات متشابه، مباحث تأويل و ظاهر و باطن آيات قرآن، زمينه ورود اين مباحث در مجامع علمي جهان اسلام را فراهم نمود. انديشمندان غربي، ديدگاه‌هاي مختلفي را درباره هرمنوتيک ارايه کرده‌اند؛ شلاير ماخر با دوري دانستن پديده فهم، تا حدودي دسترسي به قصد مؤلف را ممکن دانسته است. ديلتاي نيز در امر تفسير، دست‌يابي به نيت مؤلف را مهم مي‌شمارد؛ اما هايدگر و گادامر با دخالت دادن پيش‌فرض‌هاي مفسر در عمل تفسير و حلقوي دانستن تفسير، دست‌يابي به نيت مؤلف را مهم ندانسته، و حتي امکان فهم‌هاي گوناگون از يک متن را پيشنهاد مي‌کنند. برخي از نوانديشان مسلمان نيز در ديدگاهي افراطي مانند گادامر عقيده دارند که پيش‌فرض‌هاي مفسر در قرائت و تفسير متون ديني مؤثر است. امکان قرائت‌هاي مختلف از متون ديني، اعتبار بخشي به تفسير به رأي، اعتبار بخشي به تمام فرقه‌هاي انحرافي دين، نسبي‌گرايي، عدم دسترسي به فهم صحيح از دين، بي‌توجهي به مراد مؤلف، ترويج شکاکيت، عدم ثبات در فهم و ايجاد بدعت در دين، از پيامدهاي چنين رويکردي خواهد بود. به علاوه اين گرايش مي‌تواند التزام به لغويت کلام خدا و پيامبر، و فعل پيامبر را در پي داشته باشد؛ زيرا اگر تفسير بهتر و صحيح معنا نداشته باشد، بت‌پرستي هم نوعي از خداپرستي تلقي مي‌شود. روشن است که چنين پيامدهايي را نمي‌توان پذيرفت؛ اما اختلاف مفسران در تفسير متون را مي‌توان يا بر اساس مکمل بودن و يا در طول هم بودن توجيه کرد.

عاشورا با مبانی مهمی چون توحید، قرآن و نبوت، از نگاه درون دینی و برون دینی و تکیه بر اعتقادات اسلامی ـ انسانی چون امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح جامعه، اصول و مشترکات انسانی، چون آزادی، کرامت و عزت انسانی، در وحدت بین مسلمانان تأثیرگذار است. از منظر روان شناختی و عاطفی ـ روانی شهادت امام حسین† و یاران باوفایش، اسارت اهل بیت پیامبر… و هتک حرمت آنان، به عنوان محرک های عاطفی ـ روانی در رسیدن مسلمانان و انسان ها به وحدت و هم دلی، مطرح گردیده و فضیلت های اخلاقی چهره های عاشورا، از جمله امام حسین†، به خاطر خدامحوری، اخلاق کریمانه و ایثار، هم چنین اوصاف اخلاقی اصحاب و زنان، چون وفاداری، تعهد و اخلاص، از عوامل عمدة اخلاقی ـ عاطفی وحدت نه تنها بین مسلمانان، بلکه در جوامع غیر مسلمان، بیان شده است.