جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تا کنون درباره تاریخچه ورود رثاء امام حسین (ع) در شعر فارسی تحقیقات وپژوهش‌هایی صورت گرفته است؛ و دراین تحقیقات قرن چهارم را نقطه آغازین ورود رثاء امام حسین (ع) در شعر فارسی دانسته اند و ضمن اینکه علت روی آوردن شعرا به مدح ورثا اهلبیت را تشویقها و فرمایشات خود اهل بیت علیهم السلام دانسته‌اند، علت تأخیر ورود رثاء امام حسین (ع) در شعر فارسی راتا قرن چهارم؛ ایجاد خفقان توسط حکام ظالم زمان، از بین بردن شعر شیعیان فارسی زبان یا کوتاهی شعرای شیعی فارسی زبان ذکر کرده‌اند؛ که بر اساس مستندات تاریخی و تاریخ ادبیات فارسی در این مجال به نقد تک تک این نظریات و رد آنها پرداخته خواهد شد و ضمن تبیین علت اصلی نبود رثاء فارسی امام حسین (ع) تا قرن چهارم، با استناد به مطالب تاریخی و نظرات بزرگان تاریخ ادبیات فارسی، علت حقیقی و منطقی تر اشتیاق شعرا برای سرودن معارف حسینی و اهل بیت علیهم السلام در دوره‌های متأخرتر بیان شده است.

موضوع این پژوهش (احسان از دیدگاه قرآن و حدیث) یکی از محوری ترین شاخه های اخلاق به حساب می آید. احسان؛ یعنی انجام دادن کار نیک و شایسته به شکل کامل آن. این پژوهش دارای یک پیش گفتار و پنج بخش است. در پیش گفتار، موضوع بحث، سؤال ها، ضرورت، اهمیت، پیشینه و مبانی پژوهش بیان شده است. در بخش اول، معنای احسان و کاربرد آن در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است. در بخش دوم، مصداق های احسان در آیات و روایات بیان شده است ؛ از جمله: انفاق، گذشت، تقوا، نماز، صبر، شب زنده داری، جهاد، کار مورد پسند، ایثار، موعظه، گفتن لا اله الاّ الله، کسب علم، سلام، گشاده رویی و.... بخش سوم به اقسام احسان اختصاص دارد؛ از جمله: احسان خداوند به مخلوقات و احسان انسان نسبت به خود و دیگران از قبیل: پدر و مادر، خویشاوندان، یتیمان، مساکین، همسایه، مسافر، رفیق، همسر، فرزند و... بخش چهارم به نیکوکاران اعم از پیامبران الهی و همه کسانی که تعبیر «محسن» برای آنان به کار رفته است اختصاص دارد. در بخش پنجم، پاداش و اجر نیکوکاران و آثار نیکوکاری در دنیا و آخرت مورد بررسی قرار گرفته است.

مدح پیامبر اسلام(ص) در شعر عربی صدر اسلام یکی از اغراض شعری شاعران مسلمان عرب زبان بوده است و این شاعران عموماً به دین اسلام متعهد بودند و بر اساس شناخت پیامبر و ایمان به او از روی معجزات روشن، رسالت او را درک کردند، مکارم اخلاقی او را دیدند و آنگاه از روی صداقت و محبت واقعی آن حضرت را مدح کردند. غالباً صفات پسندیده ی آن حضرت مثل امانت، خیرخواهی، صداقت، رسالت و نبوت و... را ستودند و آن حضرت را به عنوان انسانی امین، ناصح، صادق، رسول الله، نبی الله، الرسول، النبی و ... یاد کردند.مهمترین شاعران مدیحه سرا در صدر اسلام که به مدح پیامبر پرداخته اند عبارتند از: ابوطالب و حسان بن ثابت. شاعران دیگری در این دوره ابیاتی چند در مدح آن حضرت سروده اند مثل: عبدالله بن رواحه، کعب بن مالک و کعب بن زهیر. اغلب این شاعران مسلمان مدح پیامبر و دفاع از دین اسلام را وظیفه ی شرعی خود می دانستند به استثنای کعب بن زهیر که این شاعر مدح مصلحت آمیز کرده است.